|
You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''.
{| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;"
! Skjaldarmerki Darmstadt
! Lega Darmstadt í Þýskalandi
|----
| align="center" bgcolor="#EFEFEF" | <div>{{border|[[Mynd:Wappen Darmstadt.png|150px|none]]}}</div>
| align="center" bgcolor="#FFFFFF" | [[Mynd:Lage der kreisfreien Stadt Darmstadt in Deutschland.gif|150px]]
|- style="background: #ffffff;" align="center"
|----
| colspan=2 align=center |
|-----
! colspan="2" | Upplýsingar
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Sambandsland:|| Hessen
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Flatarmál: || 122 km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Mannfjöldi: || 142 þúsund <small>(30. júní 2009)</small>
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Þéttleiki byggðar: || 1168/km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Hæð yfir sjávarmáli: || 144 m
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Vefsíða: || [http://www.darmstadt.de/ www.darmstadt.de]
|-----
|}
[[Mynd:Luftbild Darmstadt 2003.jpg|thumb|Miðborgin í Darmstadt]]
'''Darmstadt''' er fjórða stærsta borgin í þýska sambandslandinu [[Hessen]] með 142 þúsund íbúa. Darmstadt er mikill skólabær og er með auknefnið Wissenschaftsstadt (''Vísindaborgin'').
== Lega ==
Darmstadt liggur mjög sunnarlega í Hessen og er hluti af stórborgarsvæði Frankfurt. Næstu borgir eru [[Frankfurt am Main]] til norðurs (20 km), [[Wiesbaden]] og [[Mainz]] til norðvesturs (20 km), [[Mannheim]] til suðurs (40 km) og [[Würzburg]] til austurs (70 km).
== Skjaldarmerki ==
[[Skjaldarmerki]] Darmstadt er tvískiptur skjöldur. Fyrir ofan er rautt ljón á gulum fleti. Ljónið var tákn greifanna frá Katzenelnbogen, en þeir réðu lengi yfir borginni. Fyrir neðan er hvít [[lilja]] á bláum fleti. Merking hennar er óviss en talið er að hún sé tákn fyrir [[María mey|Maríu mey]], verndardýrling höfuðkirkjunnar í Darmstadt. Skjaldarmerki þetta kom fyrst fram á [[15. öldin|15. öld]] en var tekið upp í núverandi mynd [[1917]].
== Orðsifjar ==
Byggðin hét upphaflega Darmundestat og er samsett úr ''Darmunde'' eða ''Darimund'' (mannanafn) og stat, sem merkir ''staður''. Ekki er þó vitað hver Darmunde var.<ref>Geographische Namen in Deutschland. Duden. 1993. Bls. 75.</ref> Ýmsar útskýringar hafa litið dagsins ljós og jafnvel þjóðsögur um tilurð heitisins, en það er eftir sem áður umdeilt.
== Söguágrip ==
=== Upphaf ===
Talið er að byggðin Darmstadt hafi verið mynduð af frönkum á 8. eða 9. öld. Hún kemur þó ekki fyrir í skjölum fyrr en í lok [[11. öldin|11. aldar]]. Bærinn var eign greifanna af Katzenelnbogen, en hann kom lítið sem ekkert við sögu næstu aldir. [[Lúðvík IV (HRR)|Lúðvík IV]] keisari veitti Darmstadt borgarréttindi árið [[1330]]. Skjalið með innsigli keisara er enn til og er til sýnis á safni í borginni. Í kjölfarið fékk Darmstadt varnarmúra. [[1479]] dó ætt greifanna af Katzenelnbogen hins vegar út. Þeir höfðu reist kastala þar en hann var þó ekki aðalaðsetur þeirra. Heinrich III frá Oberhessen erfði þá borgina, en engir greifar sátu lengur í Darmstadt. Hún varð eftir þetta aðeins að lítilli útborg í Hessen.
=== Stríð ===
[[Mynd:Darmstadt De Merian Hassiae.jpg|thumb|Darmstadt 1655. Mynd eftir Matthäus Merian.]]
[[1518]] réðist landgreifinn Filippus hinn kjarkmikli á borgina. Filippus var nýgenginn í lið með mótmælendum og barðist af alefli gegn kaþólsku kirkjunni. Borgarmúrar Darmstadt voru tiltölega nýir, en lélega hannaðir. Filippus náði að brjótast inn og eyddi stórum hluta borgarinnar. [[1527]] fóru [[siðaskiptin]] fram í borginni. Borgarmúrarnir voru endurreistir, en aðeins eins og þeir voru áður. Það voru mikil mistök, því þegar borgin stóð með herjum mótmælenda í trúarstríðinu (''Schmalkaldischer Krieg'') mætti keisaraherinn á staðinn og hafði lítið fyrir því að komast inn í borgina. Hún var þá lögð í rúst í annað sinn á skömmum tíma. En þetta var aðeins byrjunin. Næstu 100 árin var borgin rústuð þrisvar í viðbót. Eftir tvær skæðar pestir [[1585]] og [[1633]] ruddust [[Frakkland|Frakkar]] inn í landið [[1635]] í [[30 ára stríðið|30 ára stríðinu]]. Þeir brenndu nærsveitir, eyðilögðu akra og rændu borgina. Aðeins fjórum árum síðar gerði bærískur her, hliðhollur keisaranum, nákvæmlega það sama, nema hvað þeir nær gjöreyddu borginni í þokkabót. Nærri stríðslokum [[1647]] hertók franskur her borgina á nýjan leik og eyðilagði það sem tekist hafði að byggja upp aftur. [[1693]] var enn ráðist á borgina í [[9 ára stríðið|erfðastríðinu í Pfalz]]. Að þessu sinni náðu borgarbúar að verjast. Skemmdir urðu litlar miðað við fyrri stríð.
=== Nýrri tímar ===
[[Mynd:Darmstadt um 1900.jpg|thumb|Darmstadt 1900. Öll húsin eyðilögðust í loftárásum seinna stríðs]]
Eftir hörmungar síðustu alda var Darmstadt lútersk. Það var ekki fyrr en [[1790]] landgreifinn Lúðvík X leyfði kaþólikkum að iðka trú sína í borginni. Nokkrum árum síðar fengu [[gyðingar]] leyfi til að kaupa fasteignir og [[1796]] fengu þeir jafnvel almenn borgararéttindi, eitthvað sem ekki tíðkaðist almennt. [[1806]] gekk Ludwig landgreifi í Rínarbandalagið og fyrir vikið veitti [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] honum því nafnbótina stórhertoga. Hessen-Darmstadt breyttist því úr greifadæmi í stórhertogadæmi. Það var lagt niður [[1918]] er Þjóðverjar töpuðu [[Heimstyrjöldin fyrri|heimstyrjöldinni fyrri]]. Darmstadt varð hluti af lýðveldinu Hessen (''Volksstaat Hessen'') innan [[Weimar-lýðveldið|Weimar-lýðveldisins]]. Í [[Heimstyrjöldin síðari|heimstyrjöldinni síðari]] varð borgin fyrir gríðarlegum loftárásum, samtals 36 sinnum og eyðilagðist 99% miðborgarinnar. Það var jafnframt hlutfallslega næstmesti mannsskaði allra borga Þýskalands í loftárásum (á eftir [[Pforzheim]]). Í stríðslok hertóku [[Bandaríkin|Bandaríkjamenn]] borgina og varð hún hluti af hernámssvæði þeirra. Sökum fjölda skóla (háskóla og tækniskóla) í borginni var auknefnið Wissenschaftsstadt (''Vísindaborgin'') bætt við borgarheitið.
== Viðburðir ==
[[Mynd:Empty Trash.jpg|thumb|Hljómsveitin Empty Trash á sviði í Schlossgrabenfest]]
'''Schlossgrabenfest''' er heiti á stærsta open-air tónleikum innanborgar í [[Þýskaland]]i. Þeir hófu göngu sína [[1999]] og fara fram árlega síðustu helgina í [[maí]]. Sú tónlist sem boðið er upp á er [[rokk]], [[popp]], [[reggí]], [[hipp-hopp]], [[soul]] og [[jazz]]. Árið [[2006]] tróðu 60 hljómsveitir upp. Aðgangur er ókeypis.
'''Heinerfest''' er þjóðhátíðin í borginni og er hún næststærsta þjóðhátíð í suðurhluta Hessen. Hátíðin hóf göngu sína [[1951]] til að lífga upp á endurreisn borgarinnar eftir skemmdir í seinna stríðinu. Hátíðin stendur í fimm daga í kringum fyrsta sunnudag í [[júlí]]. Þá er boðið upp á útiskemmtanir, sem og leikhús, sýningar, tónleika, kvikmyndir og íþróttaviðburði. Við lok hátíðarinnar er flugeldasýning. Heinerfest er dregið af gælunafni íbúa Darmstadt, en þeir eru kallaðir Heiner.
== Frægustu börn borgarinnar ==
* ([[1803]]) [[Justus Freiherr von Liebig]] efnafræðingur
* ([[1966]]) [[Bruno Labbadia]] knattspyrnukappi
== Byggingar og kennileiti ==
[[Mynd:Waldspirale 01.jpg|thumb|Waldspirale er með skrýtnari húsum í Þýskalandi]]
[[Mynd:Darmstadt-Mathildenhoehe Russische Kapelle 2005-12-26b.jpg|thumb|Rússneska kapellan]]
* '''Kastalinn í Darmstadt''' var aðsetur greifanna í borginni. Elstu hlutar hans eru frá miðri [[13. öldin|13. öld]] og voru reistir af greifunum í Katzenelnbogen. Þegar ættin dó út, komst borgin í eigu greifanna í Hessen-Darmstadt, sem bættu við álmum. En 1518 eyðilagði Filippus hinn kjarkmikli kastalann að stórum hluta er hann réðist á borgina. Hann var endurreistur, en eyðilagðist aftur í trúarstríðinu 1547. Aftur var endurbyggt og aftur brann höllin 1693 þegar Frakkar gerðu atlögu að borginni. Núverandi bygging er frá [[1715]]-[[1726|26]]. Kastalinn brann svo í fjórða sinn í loftárásum [[1944]]. Í dag er í honum bókasafn, deild frá tækniháskólanum í borginni, lögreglustöð, leikhús og stúdentakjallari.
* '''Waldspirale''' er eflaust skrýtnasta hús í borginni og þótt víðar væri leitað. Þetta hús er úr hugmyndasmiðju austurríska listamannsins [[Friedensreich Hundertwasser]] og var reist árið [[2000]]. Hér er um íbúðablokk að ræða í spíralformi. Þaðan er heitið komið, en Waldspirale merkir skógarspírall. Húsið stendur ekki í skógi, heldur á húsið að vera hluti náttúrunnar. Tré vaxa á þakinu og víðar, en þakið er aflíðandi, þannig að hægt er að ganga upp á það. Á húsinu eru ca. 1000 gluggar, allir mismunandi og enginn eins. Engin horn eru á húsinu, hvorki að utan né að innan.
* '''Rússneska kirkjan''' var reist [[1897]]-[[1899]] af rússneska keisaranum [[Nikulás 2.|Nikulási II]], en eiginkona hans Alexandra var frá Hessen-Darmstadt. Kirkjan stendur á Matthildurhæðinni. Í kirkjunni fara fram guðsþjónustur [[Rétttrúnaðarkirkjan|rétttrúnaðarkirkjunnar]].
== Tilvísanir ==
<references />
== Heimildir ==
{{wpheimild|tungumál=de|titill=Darmstadt|mánuðurskoðað=mars|árskoðað=2010}}
{{Commonscat}}
{{Navbox generic
|name=Borgir í Þýskalandi
|title=[[Mynd:Flag of Germany.svg|25px|Fáni Þýskalands]] [[Listi yfir borgir í Þýskalandi|Borgir í Þýskalandi]] eftir mannfjölda
|groupstyle=text-align:right
|liststyle=text-align:left
|group1 = 1,000,000+
|list1 = [[Berlín]]{{·}} [[Hamborg]]{{·}} [[München]]
<div>
|group2 = 500,000+
|list2 = [[Bremen]]{{·}} [[Dortmund]]{{·}} [[Dresden]]{{·}} [[Düsseldorf]]{{·}} [[Essen]]{{·}} [[Frankfurt am Main|Frankfurt]]{{·}} [[Hannover]]{{·}} [[Köln]]{{·}} [[Leipzig]]{{·}} [[Nürnberg]]{{·}} [[Stuttgart]]
|group3 = 200,000+
|list3 =
<div>
[[Aachen]]{{·}} [[Ágsborg]]{{·}} [[Bielefeld]]{{·}} [[Bochum]]{{·}} [[Bonn]]{{·}} [[Brúnsvík]]{{·}} [[Chemnitz]]{{·}} [[Duisburg]]{{·}} [[Erfurt]]{{·}} [[Freiburg (Þýskaland)|Freiburg]]{{·}} [[Gelsenkirchen]]{{·}} [[Halle an der Saale]]{{·}} [[Karlsruhe]]{{·}} [[Kíl]]{{·}} [[Krefeld]]{{·}} [[Lübeck]]{{·}} [[Magdeburg]]{{·}} [[Mannheim]]{{·}} [[Münster]]{{·}} [[Mönchengladbach]]{{·}} [[Oberhausen]]{{·}} [[Rostock]]{{·}} [[Wiesbaden]]{{·}} [[Wuppertal]]
</div>
|group4 = 100,000+
|list4 =
</div>
[[Bergisch Gladbach]]{{·}} [[Bottrop]]{{·}} [[Bremerhaven]]{{·}} [[Cottbus]]{{·}} [[Darmstadt]]{{·}} [[Erlangen]]{{·}} [[Fürth]]{{·}} [[Gera]]{{·}} [[Göttingen]]{{·}} [[Hagen]]{{·}} [[Hamm]]{{·}} [[Heidelberg]]{{·}} {{nowrap|[[Heilbronn]]{{·}} [[Herne, Germany|Herne]]{{·}}}} [[Hildesheim]]{{·}} [[Ingolstadt]]{{·}} [[Jena]]{{·}} [[Kassel]]{{·}} [[Koblenz]]{{·}} [[Leverkusen]]{{·}} [[Ludwigshafen]]{{·}} [[Mainz]]{{·}} [[Moers]]{{·}} [[Mülheim an der Ruhr]]{{·}} [[Neuss]]{{·}} [[Offenbach am Main]]{{·}} [[Oldenburg]]{{·}} [[Osnabrück]]{{·}} [[Paderborn]]{{·}} [[Pforzheim]]{{·}} [[Potsdam]]{{·}} [[Recklinghausen]]{{·}} [[Regensburg]]{{·}} [[Remscheid]]{{·}} [[Reutlingen]]{{·}} [[Saarbrücken]]{{·}} [[Salzgitter]]{{·}} [[Siegen]]{{·}} [[Solingen]]{{·}} [[Trier]]{{·}} [[Ulm]]{{·}} [[Witten]]{{·}} [[Wolfsburg]]{{·}} [[Würzburg]]
}}<noinclude>
{{DEFAULTSORT:{{PAGENAME}}}}
[[Flokkur:Borgir í Þýskalandi]]
[[Flokkur:Darmstadt|*]]
</noinclude>
{{Tengill ÚG|af}}
[[af:Darmstadt]]
[[an:Darmstadt]]
[[ar:دارمشتات]]
[[az:Darmştat]]
[[be:Горад Дармштат]]
[[bg:Дармщат]]
[[ca:Darmstadt]]
[[cs:Darmstadt]]
[[cy:Darmstadt]]
[[da:Darmstadt]]
[[de:Darmstadt]]
[[el:Ντάρμστατ]]
[[en:Darmstadt]]
[[eo:Darmstadt]]
[[es:Darmstadt]]
[[et:Darmstadt]]
[[eu:Darmstadt]]
[[fa:دارمشتات]]
[[fi:Darmstadt]]
[[fr:Darmstadt]]
[[frr:Darmstadt]]
[[ga:Darmstadt]]
[[gv:Darmstadt]]
[[he:דרמשטדט]]
[[hr:Darmstadt]]
[[hu:Darmstadt]]
[[id:Darmstadt]]
[[it:Darmstadt]]
[[ja:ダルムシュタット]]
[[kk:Дармштадт]]
[[ko:다름슈타트]]
[[ku:Darmstadt]]
[[la:Darmstadium]]
[[lb:Darmstadt]]
[[lt:Darmštatas]]
[[mk:Дармштат]]
[[mr:डार्मश्टाट]]
[[nds:Darmstadt]]
[[nl:Darmstadt]]
[[nn:Darmstadt]]
[[no:Darmstadt]]
[[pam:Darmstadt]]
[[pl:Darmstadt]]
[[pt:Darmstadt]]
[[qu:Darmstadt]]
[[rm:Darmstadt]]
[[ro:Darmstadt]]
[[ru:Дармштадт]]
[[simple:Darmstadt]]
[[sk:Darmstadt]]
[[sq:Darmshtadi]]
[[sr:Дармштат]]
[[sv:Darmstadt]]
[[sw:Darmstadt]]
[[tr:Darmstadt]]
[[uk:Дармштадт]]
[[uz:Darmstadt]]
[[vi:Darmstadt]]
[[vo:Darmstadt]]
[[war:Darmstadt]]
[[zh:达姆施塔特]]
[[zh-min-nan:Darmstadt]]
| 