„Neðanjarðarlestakerfi Lundúnaborgar“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
→Saga: ferðamenn > farþegar, úbbs! |
|||
Lína 27:
=== Sameining ===
Á [[20. öld]] var það orðið vandamál fyrir farþega að sex aðskilin fyrirtæki voru að reka járnbrautirnar. Það var oft nauðsynlegt að ganga á milli stöðva til þess að skipta leið. Reksturskostnaðurinn var líka hár og mörg fyrirtæki báðu um fjárfestingu til þess að lengja leiðarnir sínar út á umhverfin og keypa rafmagnaðar lestir í stað fyrir gufuknúnar. Helsti viðskiptamaður þessara fyrirtækja var Bandaríkjamaðurinn [[Charles Yerkes]] sem fékk samning að byggja [[Charing Cross, Euston and Hampstead Railway]] (CCE&HR, í dag hluti Northern-leiðar) [[1. október]] [[1900]]. Fyrir mars 1901 hafði hann yfirtekið stjórn yfir District-fyrirtækinu sem gerði honum kleift að stofna Metropolitan District Electric Traction Company (MDET) 15. júlí sama ár. Með þessu fyrirtæki keypti hann [[Great Northern and Strand Railway]] og [[Brompton and Piccadilly Circus Railway]] september 1901, sem ríkisstjórnin hafði ennþá samþykkt að byggja. Hann keypti Baker Street & Waterloo Railway-verkefnið sem var á þrotum mars [[1902]]. GN&SR og B&PCR járnbrautirnar mynda núverandi [[Piccadilly-leið]]ina. Þann 9. apríl sama ár var MDET breytt í [[Underground Electric Railways Company of London]] (UERL). UERL átti þrjú [[sporvagn]]afyrirtæki og keypti [[London General Omnibus Company]] (''Almannastrætisvagnafyrirtæki Lundúnaborgar''). Þetta fyrirtæki var kallað „the Combine“ og var aðalfyrirtækið sem byggði járnbrautir í
Með fjárfestingu frá Yerkes opnaði District-fyrirtækið nýja leið til [[South Harrow (lestarstöð)|South Harrow]] árið [[1903]] og lauk tengingunni við [[Uxbridge (lestarstöð)|Uxbridge-stöðina]] sem var í eigu Metropolitan-fyrirtækisins árið [[1904]]. Samt sem áður voru þjónustur ekki reknar á nýju leiðinni þar til [[1910]] vegna ágreinings milli fyrirtækjanna. Í dag eru þjónustur til Uxbridge á Piccadilly-leiðinni heldur en District-leiðinni. Fyrir lok [[1905]] voru allar leiðir í eigu District-fyrirtækisins og Inner Circle-leiðin rafmagnaðar.
[[Mynd:Tube map 1908-2.jpg|thumb|left|
Baker Street & Waterloo Railway var opnuð [[1906]] og stutt á eftir var nafninu breytt í [[Bakerloo-leið|Bakerloo]]. Fyrir [[1907]] hafði leiðin verið lengd í báðir áttir norður til [[Edgware Road (lestarstöð)|Edgware Road]] og suður til [[Elephant & Castle (lestarstöð)|Elephant & Castle]]. Nýja [[Great Northern, Piccadilly and Brompton Railway]] sem var útkoma tveggja verkefnanna sem MDET keypti árið september 1901 var líka opnuð síðar sama ár. Jarðgöngin voru 61 m undir jarðaryfirborðinu og leiðin fór frá Finsbury Park til Hammersmith. Sama ár var CCE&HR var líka opnuð frá [[Charing Cross (lestarstöð)|Charing Cross]] til [[Camden Town (lestarstöð)|Camden Town]] með tveimur leiðum fyrir norðan: ein til [[Golders Green (lestarstöð)|Golders Green]] og ein til [[Highgate (lestarstöð)|Highgate]] (nú heitir [[Archway (lestarstöð)|Archway]]).
Í byrjun [[1908]] var samþykkt milli járnbrautafyrirtækjanna að þau skyldu auglýsa þjónustur sínar með nafninu „the Underground“ til þess að laða að fleiri farþegum. Nýjar auglýsingar voru gefnar út og ókeypis bæklingur með leiðakort allra fyrirtækjanna var prentaður. Á kortinu voru Bakerloo Railway, Central London Railway, City & South London Railway, District Railway, Great Northern & City Railway, Hampstead Railway (stytting á CCE&HR), Metropolitan Railway og Piccadilly Railway. Aðrar leiðir voru á kortinu en voru ekki eins sjáanlegar og hinar. Vegna þess var nafnið „Underground“ notað á lestarstöðum í fyrsta sinn og rafknúnir miðasjálfssalar voru settir upp. Þessu fylgdi kynning táknsins sem heitir „the roundel“ á [[enska|ensku]], það er að segja velþekkta merkið sem er enn í notkun í dag. Myndhönnuðurinn [[Edward Johnston]] hannaði þetta tákn auk leturgerðar sem heitir Johnston Underground sem er ennþá notuð í öllum prentuðum efnum og á öllum skiltjum í kerfinu í dag. Tilraunir með nýju korti voru gerðar janúar [[1933]], það var útlínukort hannað af [[Harry Beck]] og gefið út í bæklingum. Kortið varð strax vinsælt og er talið klassískt verk í [[grafísk hönnun|grafískri hönnun]]. Uppfærð útgáfa kortsins er ennþá í notkun í dag.
=== London Transport ===
[[Mynd:Blitz West End Air Shelter.jpg|thumb|200px|Kerfið var notað sem skjól á [[seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinnni]].]]
Árið [[1933]] sameinuðust „the Combine“, Metropolation-fyrirtækið og öll strætisvagna- og sporvagnafyrirtæki í Lundúnum í eitt fyrirtæki sem fékk nafnið [[London Passenger Transport Board]] (LPTB). Fyrirtækið var sjálfstandandi óniðurgreitt almannafyrirtæki sem stofnað var [[1. júlí]] [[1933]]. Strax á eftir varð fyrirtækið þekkt undir nafni ''[[London Transport]]'' (LT).
Stutt eftir það var stofnað byrjaði fyrirtækið á að sameina allar niðurjarðarjárnbrautir í Lundúnum í eitt kerfi. Allar aðskilnu járnbrautirnar voru kallaðar „leiðir“ (e. ''lines'') í kerfinu. Á fyrstu útgáfu kortsins frá LT voru eftirfarandi leiðarnir: [[District-leið]], [[Bakerloo-leið]], [[Piccadilly-leið]], [[Northern-leið|Edgware, Highgate og Moorgate-leið]], [[Metropolitan-leið]], [[East London-leið]] og [[Central-leið]]. Árið [[1937]] voru styttri nöfn á tveimur leiðum tekin í notkun: [[Circle-leið]] og [[Northern-leið]]. Í fyrstu var [[Waterloo og City-leiðin]] ekki á kortini því hún var ekki í eigu LT en árið [[1937]] var henni bætt við.
LT tilkynnti verkefni um að lengja kerfið sem hét [[New Works Programme]] og fylgdi tilkynningu um endurbætur á Metropolitan-leiðinni. Lagt var fram að leiðirnar væru lengdar og rafmagnaðar og að fyrirtækið keypti leiðir frá öðrum járnbrautafyrirtækjum. Á fjórða og fimmta áratugum voru nokkrar leiðir keyptar og þeim var breytt í grunnar leiðir neðanjarðarlestakerfisins. Elsti hluti kerfisins sem ennþá er í notkun er hluti Central-leiðarinnar sem fer á milli [[Leyton (lestarstöð)|Leyton]] og [[Loughton (lestarstöð|Loughton]]. Þessi járnbraut var opnuð aðeins nokkrum árum fyrir neðanjarðarkerfið sjálft.
Við byrjun [[seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjaldarinnar]] drógust öll endurbótaverkefni á langinn. Frá miðju fimmta áratugsins voru margar stöðvar og göng kerfisins notaðar sem skjól frá [[Leifturstríðið|Leifturstríðinu]]. Um það bil 177.500 manns leituðu skjóls í neðanjarðarlestakerfinu og um 200.000 börn notuðu það til að komast upp í sveitina. Í fyrstu var fólki ekki leyft að leita skjóls í kerfinu en síðar buðu stjórnvöldin 22.000 rúmpláss, kamra og veitingaaðstöður. Eftir smástund voru það sérstakar stöðvar með bókasöfnum og kennslustofum notaðar fyrir [[kvöldskóli|kvöldskóla]]. Seinna í heimsstyrjöldinni voru sérstök skjól byggð undir átta neðanjarðarlestarstöðvum, hvert skjól gæti hýsað um 8.000 manns. Sumum stöðvum var breytt í ríkistjórnarskrifstofur en flesti þessara stöðva eru ekki lengur notaðar.
== Grunngerð ==
| |||