Jóhanna Einarsdóttir

Jóhanna Einarsdóttir (f. 11. nóvember 1952) er prófessor í menntunarfræðum ungra barna við Háskóla Íslands.

Jóhanna Einarsdóttir
Fædd	11. nóvember 1952
Störf	Prófessor í menntunarfræðum ungra barna við Háskóla Íslands

Menntun og viðurkenningar

Jóhanna lauk kennaraprófi fá Kennaraskóla Íslands árið 1973 og stúdentsprófi frá sama skóla ári síðar. Þá lauk hún B.S. prófi í kennslufræðum frá University of Illinois 1976 og meistarprófi í menntunarfræðum frá sama skóla 1977. Hún lauk doktorsprófi í menntunarfræðum ungra barna frá University of Illinois árið 2000. Jóhanna hefur tekið þátt í mótun íslensks menntakerfis um árabil sem stjórnandi, kennari, rannsakandi og sem ráðgjafi við stefnumótun.

Jóhanna var fyrst Íslendinga til að ljúka doktorsprófi í menntunarfræðum ungra barna og hefur verið eini prófessorinn á því sviði á Íslandi síðan 2006. Hún er brautryðjandi á sviði rannsókna í menntunarfræðum ungra barna, bæði hérlendis og á Norðurlöndunum. Hún var sæmd heiðursdoktorsnafnbót við Háskólann í Oulu í Finnlandi árið 2017 fyrir vísindaframlag á sviði bernskurannsókna menntunarfræða ungra barna og siðfræði rannsókna með ungum börnum. Árið 2018 hlaut Jóhanna viðurkenningu frá University of Illinois fyrir framlag sitt til rannsókna á menntun ungra barna. Viðurkenningin (distinguished alumni award) er veitt fyrrverandi nemendum skólans sem skarað hafa fram úr á sínu fræðasviði á alþjóðavettvangi.

Stjórnun og forysta

Jóhanna byggði upp og var stjórnandi Framhaldsdeildar Fósturskóla Íslands í 10 ár. Þegar leikskólakennaranámið fluttist formlega á háskólastig og Fósturskólinn sameinaðist Kennaraháskóla Íslands um áramót 1997–1998 var hún ráðin yfirmaður þess náms og stýrði því mótun háskólanáms fyrir leikskólakennara. Árið 2007 stóð hún fyrir stofnun fyrstu rannsóknarstofunnar við Kennaraháskólann, samkvæmt nýju skipulagi rannsókna, Rannsóknarstofu í menntunarfræðum ungra barna (RannUng) og stýrði þeirri stofu um árabil. Rannsóknarstofunni hefur orðið vettvangur fyrir rannsóknir og þróunarstarf í leikskólum landsins sem og fyrir unga rannsakendur, meistara- og doktorsnema til að vinna í samstarfi við reyndara fólk.

Jóhanna var forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands 2013-2018. Í hennar tíð var unnið að viðamiklum endurbótum á kennaranáminu í kjölfar úttektar á náminu og sameiningu Kennaraháskólans og Háskóla Íslands. Markmiðið með breytingum var að bæta námið og gera það eftirsóknarverðara fyrir tilvonandi nemendur. Sem lið í þeim breytingum má nefna flutning íþróttakennaranámsins til Reykjavíkur og breytta deildaskiptingu sem hafði í för með sér mun fjölbreyttara kennaranám.

Kennsla

Jóhanna hefur réttindi til kennslu á öllum skólastigum. Hún starfaði sem æfingakennari við Æfinga- og tilraunaskóla Kennaraháskólans í 10 ár og var þar í forystu um nýbreytni og þróunarstarf með yngstu árgöngunum þar sem lýðræði í skólastarfi, skapandi starf og áhersla á styrkleika nemenda var í fyrirrúmi. Hún hefur kennt kennaranemum með stuttum hléum allt frá árinu 1977. Sem prófessor við Menntavísindasvið hefur hún staðið fyrir nýbreytni í kennsluháttum og samstarfi við erlenda háskóla. Sem dæmi má nefna námskeið fyrir doktorsnema í menntunarfræðum ungra barna á Norðurlöndunum sem var haldið með styrk frá Nord Forsk og sameiginlegt námskeið með Gautaborgarháskóla fyrir meistaranema. Jóhanna hefur verið gestakennari við erlenda háskóla. Sem dæmi má nefna, Charles Sturt háskóla í Ástralíu, Oulu háskóla í Finnlandi og University of Strathclyde í Skotlandi.

Stefnumótun

Jóhanna hefur unnið að stefnumótum í menntamálum um árabil. Hún hefur verið þátttakandi í stefnumótun fyrir kennaranám í um fjóra áratugi og stýrt ýmsum nefndum og ráðum þar að lútandi, m.a. Vísindaráði Kennaraháskólans sem mótaði stefnu um rannsóknir við skólann. Hún hefur tekið þátt í stefnumótun í menntamálum hjá ríki og sveitarfélögum. Hún vann að stefnumótun menntamálaráðuneytisins í málefnum sex ára barna þegar sá aldurshópur var fluttur yfir til grunnskólans (Forskólanefnd). Hún tók þátt í vinnu við Aðalnámskrá grunnskóla árið 1989 og Aðalnámskrá leikskóla árið 2011. Nú stýrir hún nefnd menntamálaráðuneytisins um stefnumótun í menntun barna með annað móðurmál en íslensku.

Rannsóknir

Rannsóknir Jóhönnu hafa einkum beinst að menntun yngstu barnanna, tengslum skólastiganna, kennurum yngstu barnanna og menntun leikskólakennara. Hún hefur ásamt samstarfsfólki innan Rannsóknarstofu í menntunarfræðum ungra barna, (RannUng) tekið þátt í fjölmörgum rannsóknum í samstarfi við innlenda og erlenda aðila.

Hún hefur birt niðurstöður rannsókna sinna í bæði íslenskum og erlendum fagtímaritum og má benda á nokkrar sem mikið hefur verið vitnað í. Þar má nefna greinina „Research with children: Methodological and ethical challenges“ sem birtist í European Early Childhood Education Research Journal árið 2007. Einnig hefur mikið verið vitnað í greinina „Playschool in pictures: Children’s photographs as a research method“ sem birtist í Early Child Development and Care árið 2005. Einnig má nefna greinina „Making meaning: Children’s perspectives expressed through drawings“ sem birtist í Early Child Development and Care, árið 2009 sem hún vann í samstarfi við Sue Dockett og Bob Perry við Charles Sturt háskólann í Ástralíu. Þessar framangreindu greinar fjalla á gagnrýninn hátt um aðferðir og aðferðafræði í rannsóknum með ungum börnum.

Aðrar ritsmíðar sem vakið hafa athygli eru greinar um rannsóknir í íslenskum leikskólum, t.d. greinin „Children‘s and parents‘ perspectives on the purposes of playschool in Iceland“, sem birtist í tímaritinu International Journal of Educational Research, árið 2008. Einnig hefur Jóhanna skrifað um norræna leikskóla og ber þar hæst bókin Nordic Childhoods and Early Education: Philosophy, Research, Policy and Practice in Denmark, Finland, Iceland, Norway, and Sweden, sem hún ritstýrði í samstarfi við dr. Judith Wagner. Sú bók var eitt fyrsta fræðirit um Norrænar leikskólarannsóknir. Jóhanna hefur ritstýrt átta fræðibókum og þremur sérheftum virtra fræðirita á sínu sérsviði.

Jóhanna er í stjórn European Early Childhood Education Research Association.

Alþjóðlegt samstarf

Jóhanna hefur tekið þátt í umfangsmiklu alþjóðlegu rannsóknarsamstarfi. Hér verða tekin nokkur dæmi:

• Enhancing Transition Practices in Early Childhood Education (TRAP). Erasmus + verkefni 2018-2020.
• Politics of belonging: Promoting children's inclusion in education settings across borders 2018-2022. Um er að ræða alþjóðlega rannsókn sem hófst 2018 og er unnin með styrk frá Nord Forsk. Samstarfsaðilar eru Háskólinn í Stavanger, Zuyd Háskólinn í Hollandi, Linneus háskóli og Oulu háskóli.
• Values Education in Nordic Preschools: Basis of Education for Tomorrow. Um er að ræða norræna rannsókn sem hófst 2012 og er unnin með styrk frá Nord Forsk. Samstarfsaðilar eru Háskólinn í Stavanger, Háskólinn í Árósum, Linneus háskóli og Oulu háskóli.
• Pedagogy of Educational Transitions. Um er að ræða samstarfsverkefni þriggja háskóla í Evrópu og Charles Sturt háskóla í Ástralíu og Waikato háskóla á Nýja Sjálandi. Unnið með styrk frá Evrópuráðinu (Marie Curie). Verkefnið hófst 2012.
• Early Years Transition Programme. Rannsóknarverkefni með rannsakendum frá átta Evrópskum háskólum styrkt af Evrópuráðinu.
• Children tell of their Wellbeing. Rannsóknarverkefni við Háskólann í Oulu unnið með styrk frá finnska rannsóknarráðinu. Jóhanna var ráðgjafi í verkefninu sem hófst 2010 og því meðleiðbeindi doktorsnema í verkefninu.
• Meistring of Forskolelærarrolla i eit arbeidsfelt med lekmannspreg. Rannsóknarverkefni við Háskólann í Volda og Háskólann í Osló sem hófst 2010. Jóhanna var ráðgjafi í verkefninu.
• "BE-CHILD - Build a more inclusive society supporting ECEC educators for the development of socio emotional competences in pre-school children" Erasmus verkefni sem hófst 2019.