Tungl Júpíters

Um Júpíter ganga 67 þekkt tungl. Yfirgnæfandi stærst þeirra eru Galíleótunglin fjögur sem eru þau einu sem eru nógu stór til þess að hafa fallið saman í hnattlaga form undan eigin þyngd. Hin 63 tunglin samanlögð ná aðeins 0,003% af heildarmassa allra tungla Júpíters. 16 tunglanna hafa ekki hlotið nöfn enn sem komið er hin hafa öll nema eitt verið nefnd eftir kvenpersónum úr grískri og rómverskri goðafræði sem hafa tengingu við Seif eða rómverska hliðstæðu hans, Júpíter. Ganýmedes er eina tunglið sem nefnd er í höfuðið á karlpersónu en sá var bikarberi guðanna og ástmaður Seifs.

Átta af tunglunum eru regluleg þar sem þau ganga með framhreyfingu á hringlaga brautum sem halla ekki mikið miðað við miðbaug Júpíters. Það eru Galíleótunglin og þau fjögur tungl sem ganga innar en þau. Tunglin sem ganga utar en Galíleótunglin eru öll óregluleg tungl sem flest ganga með bakhreyfingu á ílöngum og hallandi brautum. Ætla má að þessi skipting tunglanna í tvo meginflokka endurspegli líka í flestum tilfellum ólíkan uppruna þeirra þar sem reglulegu tunglin hafi líkast til orðið til úr samansöfnun efnis úr sama ryk- og gasskýinu og Júpíter varð til úr á meðan óreglulegu tunglin eru líkast til flest fyrrum smástirni sem áður gengu á braut um sólu áður en Júpíter fangaði þau í þyngdarsviði sínu.

Tafla

Eftirfarandi er listi yfir öll 67 tungl Júpíters sem nú (jan. 2013) eru þekkt. Tunglin sem hafa feitletruð nöfn eru nógu stór til þess að hafa orðið hnattlaga undan eigin þyngd. Tunglin sem ganga utar en Galíleótunglin eru annars vegar á ljósgráum grunni sem merkir að þau ganga rétt um Júpíter en þau sem eru á dökkum grunni ganga öfugan hring um Júpíter (þ.e. á móti hinum tunglunum og á móti snúningi Júpíters um sjálfan sig).

Númer	Rómversk tala	Nafn	Þvermál (km)	Massi (×10¹⁶ kg)	Hálfur langás (km)^[1]	Umferðartími (s)^[1]	Brautarhalli (°)^[1]	Miðskekkja ^[2]	Uppgötvað árið ^[3]	Uppgötvað af ^[3]	Hópur
1	XVI	Metís	60×40×34	~3.6	127.690	+7t 4m 29s	0,06°^[4]	0,00002	1979	Synnott (Voyager 1)	Amalþeu
2	XV	Adrastea	20×16×14	~0,2	128.690	+7t 9m 30s	0,03°^[4]	0,0015	1979	Jewitt (Voyager 2)	Amalþeu
3	V	Amalþea	167 ± 4,0 km 250×146×128	208	181.366	+11t 57m 23s	0,374°^[4]	0,0032	1892	Barnard	Amalþeu
4	XIV	Þeba	116×98×84	~43	221.889	+16t 11m 17s	1,076°^[4]	0,0175	1979	Synnott (Voyager 1)	Amalþeu
5	I	Íó	3.660,0×3.637,4 ×3.630,6	8.931.900	421.700	+1,769137786	0,050°^[4]	0,0041	1610	Galílei	Galíleó
6	II	Evrópa	3.121,6	4.800.000	671.034	+3,551181041	0,471°^[4]	0,0094	1610	Galílei	Galíleó
7	III	Ganýmedes	5.262,4	14.819.000	1.070.412	+7,15455296	0,204°^[4]	0,0011	1610	Galílei	Galíleó
8	IV	Kallistó	4.820,6	10.759.000	1.882.709	+16,6890184	0,205°^[4]	0,0074	1610	Galílei	Galíleó
9	XVIII	Þemistó	8	0,069	7.393.216	+129,87	45,762°	0,2115	1975/2000	Kowal & Roemer/ Sheppard et al.	Ingen
10	XIII	Leda	16	0,6	11.187.781	+241,75	27,562°	0,1673	1974	Kowal	Hímalíu
11	VI	Hímalía	170	670	11.451.971	+250,37	30,486°	0,1513	1904	Perrine	Hímalíu
12	X	Lýsiþea	36	6,3	11.740.560	+259,89	27,006°	0,1322	1938	Nicholson	Hímalíu
13	VII	Elara	86	87	11.778.034	+261,14	29,691°	0,1948	1905	Perrine	Hímalíu
14	—	S/2000 J 11	4	0,0090	12.570.424	+287,93	27,584°	0,2058	2001	Sheppard et al.	Hímalíu?
15	XLVI	Karpó	3	0,0045	17.144.873	+458,62	56,001°	0,2735	2003	Sheppard et al.	enginn
16	—	S/2003 J 12	1	0,00015	17.739.539	−482,69	142,680°	0,4449	2003	Sheppard et al.	?
17	XXXIV	Evporía	2	0,0015	19.088.434	−538,78	144,694°	0,0960	2002	Sheppard et al.	Ananke
18	—	S/2003 J 3	2	0,0015	19.621.780	−561,52	146,363°	0,2507	2003	Sheppard et al.	Ananke
19	—	S/2003 J 18	2	0,0015	19.812.577	−569,73	147,401°	0,1569	2003	Gladman et al.	Ananke
20	—	S/2011 J 1	2	–	20.155.290	−582.22	162,8°	0.2963	2011	Sheppard et al.	?
21	—	S/2010 J 2	1	–	20.307.150	−588,1	150,4°	0,307	2010	Veillet	Ananke?
22	XLII	Þelksínóa	2	0,0015	20.453.753	−597,61	151,292°	0,2684	2003	Sheppard et al.	Ananke
23	XXXIII	Evanþe	3	0,0045	20.464.854	−598,09	143,409°	0,2000	2002	Sheppard et al.	Ananke
24	XLV	Helíke	4	0,0090	20.540.266	−601,40	154,586°	0,1374	2003	Sheppard et al.	Ananke
25	XXXV	Orþósía	2	0,0015	20.567.971	−602,62	142,366°	0,2433	2002	Sheppard et al.	Ananke
26	XXIV	Jókaste	5	0,019	20.722.566	−609,43	147,248°	0,2874	2001	Sheppard et al.	Ananke
27	—	S/2003 J 16	2	0,0015	20.743.779	−610,36	150,769°	0,3184	2003	Gladman et al.	Ananke
28	XXVII	Praxidíke	7	0,043	20.823.948	−613,90	144,205°	0,1840	2001	Sheppard et al.	Ananke
29	XXII	Harpalyke	4	0,012	21.063.814	−624,54	147,223°	0,2440	2001	Sheppard et al.	Ananke
30	XL	Neme	2	0,0015	21.129.786	−627,48	149,732°	0,3169	2003	Gladman et al.	Ananke
31	XXX	Hermíppe	4	0,0090	21.182.086	−629,81	151,242°	0,2290	2002	Sheppard et al.	Ananke?
32	XXIX	Þýóne	4	0,0090	21.405.570	−639,80	147,276°	0,2525	2002	Sheppard et al.	Ananke
33	XII	Ananke	28	3,0	21.454.952	−642,02	151,564°	0,3445	1951	Nicholson	Ananke
34	L	Hersa	2	0,0015	22.134.306	−672,75	162,490°	0,2379	2003	Gladman et al.	Karme
35	XXXI	Aítne	3	0,0045	22.285.161	−679,64	165,562°	0,3927	2002	Sheppard et al.	Karme
36	XXXVII	Kale	2	0,0015	22.409.207	−685,32	165,378°	0,2011	2002	Sheppard et al.	Karme
37	XX	Tágete	5	0,016	22.438.648	−686,67	164,890°	0,3678	2001	Sheppard et al.	Karme
38	—	S/2003 J 19	2	0,0015	22.709.061	−699,12	164,727°	0,1961	2003	Gladman et al.	Karme
39	XXI	Kaldene	4	0,0075	22.713.444	−699,33	167,070°	0,2916	2001	Sheppard et al.	Karme
40	—	S/2003 J 15	2	0,0015	22.720.999	−699,68	141,812°	0,0932	2003	Sheppard et al.	Ananke?
41	—	S/2003 J 10	2	0,0015	22.730.813	−700,13	163,813°	0,3438	2003	Sheppard et al.	Karme?
42	—	S/2003 J 23	2	0,0015	22.739.654	−700,54	148,849°	0,3930	2004	Sheppard et al.	Pasifae
43	XXV	Erínóme	3	0,0045	22.986.266	−711,96	163,737°	0,2552	2001	Sheppard et al.	Karme
44	XLI	Aede	4	0,0090	23.044.175	−714,66	160,482°	0,6011	2003	Sheppard et al.	Pasifae
45	XLIV	Kallíkora	2	0,0015	23.111.823	−717,81	164,605°	0,2041	2003	Sheppard et al.	Karme?
46	XXIII	Kalyke	5	0,019	23.180.773	−721,02	165,505°	0,2139	2001	Sheppard et al.	Karme
47	XI	Karme	46	13	23.197.992	−721,82	165,047°	0,2342	1938	Nicholson	Karme
48	XVII	Kallírhó	9	0,087	23.214.986	−722,62	139,849°	0,2582	2000	Spahr, Scotti	Pasifae
49	XXXII	Evrídóme	3	0,0045	23.230.858	−723,36	149,324°	0,3769	2002	Sheppard et al.	Pasifae?
50	—	S/2011 J 2	1		23.329.710	−725,06	151,8°	0,3867	2011	Sheppard et al.	?
51	XXXVIII	Pasíþe	2	0,0015	23.307.318	−726,93	165,759°	0,3288	2002	Sheppard et al.	Karme
52	—	S/2010 J 1	2		23.314.335	−723,2	163,2°	0,320	2010	Jacobson et al.	Pasifae?
53	XLIX	Kóra	2	0,0015	23.345.093	−776,02	137,371°	0,1951	2003	Sheppard et al.	Pasifae
54	XLVIII	Syllena	2	0,0015	23.396.269	−731,10	140,148°	0,4115	2003	Sheppard et al.	Pasifae
55	XLVII	Evkelade	4	0,0090	23.483.694	−735,20	163,996°	0,2828	2003	Sheppard et al.	Karme
56	—	S/2003 J 4	2	0,0015	23.570.790	−739,29	147,175°	0,3003	2003	Sheppard et al.	Pasifae
57	VIII	Pasifae	60	30	23.609.042	−741,09	141,803°	0,3743	1908	Melotte	Pasifae
58	XXXIX	Hegemóna	3	0,0045	23.702.511	−745,50	152,506°	0,4077	2003	Sheppard et al.	Pasifae
59	XLIII	Arke	3	0,0045	23.717.051	−746,19	164,587°	0,1492	2002	Sheppard et al.	Karme
60	XXVI	Ísónóa	4	0,0075	23.800.647	−750,13	165,127°	0,1775	2001	Sheppard et al.	Karme
61	—	S/2003 J 9	1	0,00015	23.857.808	−752,84	164,980°	0,2761	2003	Sheppard et al.	Karme
62	—	S/2003 J 5	4	0,0090	23.973.926	−758,34	165,549°	0,3070	2003	Sheppard et al.	Karme
63	IX	Sínópa	38	7,5	24.057.865	−762,33	153,778°	0,2750	1914	Nicholson	Pasifae
64	XXXVI	Sponda	2	0,0015	24.252.627	−771,60	154,372°	0,4431	2002	Sheppard et al.	Pasifae
65	XXVIII	Atónóa	4	0,0090	24.264.445	−772,17	151,058°	0,3690	2002	Sheppard et al.	Pasifae
66	XIX	Megaklíte	5	0,021	24.687.239	−792,44	150,398°	0,3077	2001	Sheppard et al.	Pasifae
67	—	S/2003 J 2	2	0,0015	30.290.846	−981,55	153,521°	0,1882	2003	Sheppard et al.	?

Heimildir

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 „Natural Satellites Ephemeris Service“. IAU: Minor Planet Center.
↑ Sheppard, Scott S.: „Jupiter's Known Satellites“. Departament of Terrestrial Magnetism at Carniege Institution for science.
↑ ^3,0 ^3,1 „Gazetteer of Planetary Nomenclature“. Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN) [á vefnum]. U.S. Geological Survey, 2008-11-07.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 Siedelmann P.K.; Abalakin V.K.; Bursa, M.; Davies, M.E.; de Bergh, C.; Lieske, J.H.; Obrest, J.; Simon, J.L.; Standish, E.M.; Stooke, P. ; Thomas, P.C.: „The Planets and Satellites 2000“. IAU/IAG Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements of the Planets and Satellites, 2000.

[inner-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 „Natural Satellites Ephemeris Service“. IAU: Minor Planet Center.

[shep-2] Sheppard, Scott S.: „Jupiter's Known Satellites“. Departament of Terrestrial Magnetism at Carniege Institution for science.

[discovered-3] 3,0 ^3,1 „Gazetteer of Planetary Nomenclature“. Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN) [á vefnum]. U.S. Geological Survey, 2008-11-07.

[inclination-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 Siedelmann P.K.; Abalakin V.K.; Bursa, M.; Davies, M.E.; de Bergh, C.; Lieske, J.H.; Obrest, J.; Simon, J.L.; Standish, E.M.; Stooke, P. ; Thomas, P.C.: „The Planets and Satellites 2000“. IAU/IAG Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements of the Planets and Satellites, 2000.

[1]

[2]

[3]

[4]