Tré
Tré [1] eru stórar fjölærar trjáplöntur. Tré eru yfirleitt með einn áberandi stofn sem ber greinarnar og þar með laufskrúðið hátt uppi. Munur á trjám og runnum liggur ekki alltaf í augum uppi, en stundum er miðað við að tré séu jurtir sem geta orðið minnst sex metra háar fullvaxnar. Sum tré eru langlíf og geta einstakar tegundir orðið mörg þúsund ára gömul og náð yfir 100 metra hæð.
Nokkur tré sem vaxa saman í klasa eru nefnd lundur og svæði sem vaxið er trjám er kallað skógur.
Tré er að finna í nokkrum flokkum jurta sem hafa þróað með sér stofn: lauftré eru tré af fylkingu dulfrævinga og barrtré eru tré af fylkingu berfrævinga. Að auki mynda sumar jurtir trjástofn með laufinu: pálmatré, köngulpálmar og trjáburknar. Flest tré tilheyra um fimmtíu ættum jurta.
Tré utan hitabeltis fara í vetrardvala; hætta að vaxa og mynda brum sem mynda síðar laufblöð/barr. Þau flytja næringarefni úr laufum í rætur og hætta að sjúga vatn upp úr jarðveginum. Einnig mynda þau af sykrur og prótín sem gera frumuvökvann að einskonar frostlegi. Sígræn tré verja bæði sprota og nálar á þennan hátt en sumargræn tré losa sig við laufblöðin og þurfa því bara að verja sprotana. [2]
Tré nærast á á kolvetnissamböndum, en einnig fitum og próteinum. Trén framleiða þessi efni sjálf í laufblöðum sínum úr koltvísýringi. Önnur efni sem nauðsynleg eru í þessa framleiðslu svo sem nitursambönd, fosfat og kalí. Þau og önnur snefilefni koma úr jarðvegi.[3]
Trjáeiningar
breyta- árhringur er árlegur viðarauki vaxandi trés, sést í áranna rás sem sammiðja hringir í þverskurði trésins. Hægt er að komast að aldur trjáa með því að telja þá.
- birkja er birkisafi, vökvinn milli trés og barkar.
- bolur er trjástofn.
- brum er laufgaðar smágreinar, en einnig nýsprottin lauf.
- börkur er ysta lag (korklag) á tré eða greinum, næfrar.
- grein er álma sem kvíslast út frá meginstofninum og á þeim vaxa laufblöð (eða barr).
- króna er toppur trjáa, sbr. laufkróna, trjákróna.
- kvoða er raflitað, límkennt úrgangsefni trjáa, sbr. trjákvoða.
- laufblað
- rót er sá hluti trjáa sem heldur þeim föstum og aflar þeim vatns og steinefna.
- stofn er bolur, aðalhluti trésins.
- tagl er efri endi eða toppur trés (andr. rót), en getur líka merkt trosnaður trjátoppur.
Tilvísanir
breyta- ↑ Beygingarlýsing íslensks nútímamáls
- ↑ Hvað þýðir það að tré séu í vetrardvala? Vísindavefur, skoðað 26. janúar, 2017.
- ↑ Á hverju nærast tré? Vísindavefur, skoðað 26. jan. 2017.
Tenglar
breyta
