Sveitablöð

Inngangur

Fjallfari. Sveitablað sem gefið var út í Skagafirði í kringum 1900.

Sveitablöð (eða sveitarblöð) er heiti yfir blöð eða tímarit sem voru algeng á Íslandi á 19. öld og fram á 20. öld. Þetta voru handskrifuð blöð sem gengu á milli bæja. Oft voru það lestrarfélög eða ungmennafélög á svæðinu sem stóðu fyrir útgáfunni. Megintilgangurinn virðist hafa verið að efla félagslega virkni, skemmta og fræða lesendur og í sumum tilvikum að standa að einhvers konar umræðum um þau málefni sem helst brunnu á sveitungunum.^[1]

Tegundir

Hrafnkell Lárusson hefur skipt sveitablöðunum í þrjá flokka. Í fyrsta flokknum eru sveitablöð vettvangur tjáskipta. Áhersla var lögð á að fólk tæki þátt í blaðaskrifum og skoðanaskiptum, auk þess að „auka félagslega virkni“ lesenda. Í öðrum flokki eru blöð gefin út af félagi. Slík blöð áttu að þjóna hagsmunum félagsins en oft voru þó almenn málefni tekin fyrir. Í þriðja flokknum eru blöð sem birtu nær eingöngu einhvers konar afþreyingarefni og gerðu ekki ráð fyrir þáttöku lesanda í skrifum.^[2]

Útbreiðsla

Það virðist vera nokkuð misjafnt eftir landssvæðum hvað hefur varðveist af sveitablöðum. Erfitt er að segja til um það hvort það í beinu samhengi við hversu mikið var gefið út af slíkum blöðum á hverju svæði fyrir sig en gæti þó verið vísbending um það.^[3]

Mörg skjalasöfn á Íslandi geyma sveitablöð. Hér eru dæmi um nokkur:

Heiti sveitablaðs	Skjalasafn	Útgefandi	Útgáfuár	Hlekkur
Stígandi. Sveitablað í Blönduhlíð.	Héraðsskjalasafn Skagfirðinga		1919-1925	http://atom.skagafjordur.is/index.php/stigandi-sveitabla^{[óvirkur tengill]}
Stígandi. Sveitablað í Hólahreppi.	Héraðsskjalasafn Skagfirðinga		1890-1891	http://atom.skagafjordur.is/index.php/sveitabla-i-stigandi-1890-1891 Geymt 24 október 2020 í Wayback Machine
Viðar. Sveitablað í Víkurhreppi	Héraðsskjalasafn Skagfirðinga			http://atom.skagafjordur.is/index.php/vi-ar-sveitabla^{[óvirkur tengill]}
Fjallfari. Sveitablað í Sauðárhreppi	Héraðsskjalasafn Skagfirðinga			http://atom.skagafjordur.is/index.php/sveitablo Geymt 8 ágúst 2020 í Wayback Machine
Gaman og alvara	Héraðsskjalasafn Skagfirðinga			http://atom.skagafjordur.is/index.php/stefan-jonsson-skjalasafn^{[óvirkur tengill]}
Hjarandi. Hjaltastöðum	Héraðsskjalasafn Skagfirðinga			http://atom.skagafjordur.is/index.php/hjarandi Geymt 28 nóvember 2020 í Wayback Machine
Máni	Héraðsskjalasafn Skagfirðinga	Málfundarfélagið Von		http://atom.skagafjordur.is/index.php/malfundafelagi-von-i-stiflu-sveitabla-i-mani Geymt 27 október 2020 í Wayback Machine
Smári	Héraðsskjalasafn Skagfirðinga			http://atom.skagafjordur.is/index.php/sveitablo-4^{[óvirkur tengill]}
Viljinn	Héraðsskjalasafn Skagfirðinga		1898-1922	http://atom.skagafjordur.is/index.php/sveitablo-3 Geymt 2 desember 2020 í Wayback Machine
Ökuþór	Héraðsskjalasafn Vestur-Húnavatnssýslu	Málfundafélag Hvammstanga	1923-1927	http://atom.hunathing.is/index.php/oku-or-bok-1 Geymt 26 september 2020 í Wayback Machine
Ökuþór	Héraðsskjalasafn Vestur-Húnavatnssýslu	Málfundafélag Hvammstanga	1931-1933	http://atom.hunathing.is/index.php/oku-or-bok-2 Geymt 24 september 2020 í Wayback Machine
Þröstur	Héraðsskjalasafn Vestur-Húnavatnssýslu	Sjálfstæðisfélagið Fjölnir	1937-1942	http://atom.hunathing.is/index.php/rostur Geymt 26 september 2020 í Wayback Machine
Ingimundur gamli. Sveitablað í Áshreppi	Héraðsskjalasafn Austur-Húnavatnssýslu	Ungmennafélag Vatnsdælings	1916-1951
Ásar. Sveitablað í Torfalækjarhreppi	Héraðsskjalasafn Austur-Húnavatnssýslu	Ungmennafélagið Framtíðin	1919-1924
Víkingur. Sveitablað í Torfalækjarhreppi	Héraðsskjalasafn Austur-Húnavatnssýslu		1919-1930
Víkingur. Sveitablað í Vindhælishreppi	Héraðsskjalasafn Austur- Húnavatnssýslu		1934-1936
Vorboðinn. Sveitablað í Engihlíðarhreppi	Héraðsskjalasafn Austur- Húnavatnssýslu		1916-1925
Sveitin. Sveitablað í Svínavatnshreppi	Héraðsskjalasafn Austur- Húnavatnssýslu		1897-1911 1917-1921
Bragi. Sveitablað í Svínavatnshreppi	Héraðsskjalasafn Austur- Húnavatnssýslu
Dagsbrún. Sveitablað í Svínavatnshreppi	Héraðsskjalasafn Austur- Húnavatnssýslu

Tilvísanir

↑ Hrafnkell Lárusson: "Sveitarblöðin og erlend áhrif á íslenskt samfélagið", Ráðstefnurit. Sjöunda landsbyggðarráðstefna Sagnfræðingafélags Íslands og Félags þjóðfræðinga á Íslandi. Héraðsnefnd Múlasýslna og Sagnfræðingafélags Íslands, Egilsstöðum, 2006. Bls. 75-81.
↑ Hrafnkell Lárusson: Í óræðri samtíð með óvissa framtíð. Íslensk sveitarblöð og samfélagsbreytingar um aldamótin 1900. Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands, Reykjavík, 2006. Bls. 21-23.
↑ Hrafnkell Lárusson: Í óræðri samtíð með óvissa framtíð. Íslensk sveitarblöð og samfélagsbreytingar um aldamótin 1900. Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands, Reykjavík, 2006. Bls. 25-27.

[1] Hrafnkell Lárusson: "Sveitarblöðin og erlend áhrif á íslenskt samfélagið", Ráðstefnurit. Sjöunda landsbyggðarráðstefna Sagnfræðingafélags Íslands og Félags þjóðfræðinga á Íslandi. Héraðsnefnd Múlasýslna og Sagnfræðingafélags Íslands, Egilsstöðum, 2006. Bls. 75-81.

[2] Hrafnkell Lárusson: Í óræðri samtíð með óvissa framtíð. Íslensk sveitarblöð og samfélagsbreytingar um aldamótin 1900. Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands, Reykjavík, 2006. Bls. 21-23.

[3] Hrafnkell Lárusson: Í óræðri samtíð með óvissa framtíð. Íslensk sveitarblöð og samfélagsbreytingar um aldamótin 1900. Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands, Reykjavík, 2006. Bls. 25-27.

[1]

[2]

[3]