Sjávarföll

Sjávarföll eru ris og hnig sjávar á jörðinni, til komin vegna þyngdarkrafta tungls og sólar sem toga í jörðina. Hugtakið nær yfir bæði flóð, sem er hækkun á yfirborði sjávar, og fjöru, þar sem yfirborðið lækkar. Yfirleitt gætir flóðs og fjöru tvisvar sinnum á sólarhring á hverjum punkti jarðar. Þar sem þyngdarkraftur sólar á yfirborði jarðar er aðeins helmingur á við þyngdarkraft tunglsins, skiptir staða tunglsins mestu máli þegar sjávarföll eru skoðuð.

Þyngdarsvið tunglsins togar í sjóinn og veldur því að sjórinn verður sporvala og myndar flóðbungur bæði á þeirri hlið jarðarinnar sem snýr að tunglinu og frá því.

Mesti munur flóðs og fjöru á jörðinni er við Fundyflóa í Kanada en þar flæðir sjórinn inn þröngan flóann á flóði og hækkar yfirborð sjávar um 12 metra. Sjávarfalla gætir hins vegar lítið sem ekkert í innhöfum eins og Miðjarðarhafinu, Eystrasaltinu og Karabíska hafinu. Er það vegna þess að tilkoma sjávarfalla einskorðast ekki aðeins við þyngdarkraft tungls og sólar heldur skipta aðrir þættir máli, eins og yfirborð sjávarbotnsins, tenging innhafa yfir í úthöfin og veðurfar.

Mestur munur flóðs og fjöru á Íslandi er við Breiðafjörð og getur þar orðið 5 metrar. Sjávarfalla gætir mismikið í kringum landið, til dæmis er algengur munur flóðs og fjöru við Faxaflóa 4 metrar á stórstreymi en á Norður- og Austurlandi sjaldnast meiri en einn og hálfur metri.

Stórstreymi og smástreymi

Stórstreymi er þegar jörð, tungl og sól mynda beina línu og leggjast þá saman aðdráttarkraftar sólar og tungls, og verða fyrir vikið flóð einkum mikið. Stórstreymi gerist að jafnaði 1 x í mánuði. Það öfuga eða gagnstæða við stórstreymi er þegar jörð, tungl og sól mynda rétt horn og verður þá smástreymi

Sjá einnig

Fjara

Tenglar

Sævar Helgi Bragason (2013). Sjávarföll: Flóð og fjara. Stjörnufræðivefurinn.(Opna síðu í skjalasafni)

Þessi náttúruvísindagrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.