Wikipedia

„Dagatal“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:Almanak_HI_fyrir_2011-2010.jpg|thumb|right|Frá árinu 1921 hefur Háskóli Íslands haft einkaleyfi á útgáfu almanaka og dagatala á Íslandi. Það einkaleyfi var fellt úr gildi árið 2009 og nú má hver sem er búa til Almanak og dagatöl.]]
 
'''Almanak''' eða '''dagatal''' er regluleg útgáfa af upplýsingum yfirleittfyrir raðaðákveðið ítímabil, listaeins eðaog töflurviðurkenndu eftirstjarnfræðilegu viðurkenndum[[Tímatal|tímatali]] stjarnfræðilegum tímatöflum eins ogeða Almanaksári, skiptu í [[ár]], [[mánuður|mánuði]], [[Vika|vikur]], [[Dagur (tímatal)|daga]] osf., eða eftir öðrum oftast náttúrulegum viðmiðunum eins og sáningu og uppskeru, skíðaalmanak osf. Upplýsingum í Almanökum er raðað í lista eða töflur eftir eðli þeirra og til hvers innihald þeirra skal notað.
 
Í almennum almanökum eru upplýsingar um hluti svo sem [[sjávarföll]], tungl-gang [[Tunglið|tunglsins]] og himintunglagang[[Himintungl|himintunglanna]], [[Veður|veðurupplýsingar]], [[Stærðfræði|stærðar]]-og tímamælingar, einnig upplýsingar eins og um [[Tunglmyrkvi|tunglmyrkva]], [[Sólmyrkvi|sólmyrkva]], [[Halastjarna|halastjörnur]], [[Hátíð|kirkju-og veraldlegarhátíðir]] ásamt ýmsum öðrum fróðleik tengda tilteknum tíma eða dögum í viðkomandi almanaki eða Almanaksári.
 
== Dagatalskerfi ==
Dagatalskerfi eru alla jafna af annnarri af tveim gerðum. Fyrri gerðin byggir á því að aðeins er um eina tímaeiningu að ræða. Þá er hægt að lýsa dagsetningu með einni tölu og tugabrotum, til dæmis fjölda daga sem hafa liðið frá ákveðnum tímapunkti. Kostirnir eru að þetta er mjög einfalt kerfi, en gallinn er að erfitt getur verið að átta sig á því hvað dagsetning þýðir.
 
Hin leiðin er að skipta tímanum upp í mislöng tímabil, svo sem [[Sólarhringur|daga]], [[vika|vikur]], [[mánuður|mánuði]] og [[ár]]. [[Gregoríanska tímatalið|Gregoríanska dagatalið]] (sem er arftaki [[júlíanska tímatalið|júlíanska dagatalsins]]), [[Íslamska tímatalið|íslamska dagatalið]] og [[hebreska dagatalið]] notast öll við skiptinguna ár/mánuður/dagur.
 
Frá [[4. nóvember]] [[1921]] fékk [[Háskóli Íslands]] [[einkaleyfi]] til að gefa út almanök og dagatöl á [[Ísland]]i. Yfirumsjón með útgáfu Almanaks Háskóla Íslands hefur [[Þorsteinn Sæmundsson]], [[stjörnufræði]]ngur. Einkaleyfi Háskólans til útgáfu almanaka og dagatala var fellt niður í
ársbyrjun [[2009]]. Öllum er því frjálst að gefa út dagatöl að vild á Íslandi í dag.
 
Almanak Háskólans, öðru nafni Íslandsalmanakið, hefur komið út samfellt síðan 1837 (sjá forsíðumynd fyrsta almanaksins). Það er því mun eldra en Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags sem hóf göngu sína árið 1875. Þessum tveimur ritum er oft ruglað saman, sem skiljanlegt er, því að Þjóðvinafélagið fékk í öndverðu heimild til að taka Almanak Háskólans upp í almanak sitt. Hefur sú hefð haldist síðan, ef frá eru talin árin 1914-1918 þegar ritin voru algjörlega aðskilin. Frá 1923 til 1973 framseldi Háskóli Íslands einkaleyfi sitt til almanaksútgáfu til Þjóðvinafélagsins, og á því tímabili annaðist félagið útgáfu beggja almanakanna. Almanak Háskólans er nú gefið út í 4000 eintökum og Almanak Þjóðvinafélagsins í 1700 eintökum. Einkaleyfi Háskólans til útgáfu almanaka, sem veitt var með lögum nr. 25 frá 27. júní árið 1921, var fellt úr gildi með lögum nr. 13 hinn 7. mars árið 2008. Breytingin miðaðist við áramótin 2008-2009.
 
== Tenglar ==
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Dagatal“