„Hjaltadalur“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Skúmhöttur (spjall | framlög) Þjóðleiðir, bæir |
||
Lína 1:
[[Mynd:Hjaltadalur.jpg|thumb|right|300px|Séð
'''Hjaltadalur''' er [[dalur (landslagsþáttur)|dalur]] í austanverðum [[Skagafjörður|Skagafirði]] og tilheyrði áður [[Hólahreppur|Hólahreppi]]. Hann er að mestu luktur 1000-1200 m háum fjöllum og inn í þau skerast ýmsir afdalir. [[Hjaltadalsá]] rennur um dalinn og á upptök í Hjaltadalsjökli í dalbotninum. Í hana falla ýmsar þverár og lækir.
Biskupssetrið og síðar skólasetrið [[Hólar í Hjaltadal]] er í miðjum dalnum og setur mikinn svip á hann. Fjallið fyrir ofan Hóla heitir [[Hólabyrða]] og er 1244 m hátt. Innsti bærinn í dalnum er Reykir. Þar er jarðhiti og þar er gömul laug sem nefnist Biskupslaug. Hún er nú upphlaðin. Upp úr dalnum liggur [[Hjaltadalsheiði]] til [[Hörgárdalur|Hörgárdals]] í Eyjafirði, langur fjallvegur og seinfarinn en töluvert notaður fyrr á öldum..▼
Hjaltadalur heitir eftir landnámsmanninum [[Hjalti Þórðarson|Hjalta Þórðarsyni]] skálps. Í [[Landnáma|Landnámu]] segir:
Lína 8 ⟶ 6:
:''Hjalti son Þórðar skálps kom til Íslands og nam Hjaltadal að ráði Kolbeins og bjó að Hofi; hans synir voru þeir Þorvaldur og Þórður, ágætir menn''.
▲Biskupssetrið og síðar skólasetrið [[Hólar í Hjaltadal]] er í miðjum dalnum og setur mikinn svip á hann. Fjallið fyrir ofan Hóla heitir [[Hólabyrða]] og er 1244 m hátt. Innsti bærinn í dalnum er Reykir. Þar er jarðhiti og þar er gömul laug sem nefnist Biskupslaug. Hún er nú upphlaðin.
Allmargir bæir eru í Hjaltadal og má þar nefna [[Neðri-Ás]], þar sem fyrsta kirkja á Íslandi var reist, og [[Hof í Hjaltadal|Hof]], landnámsjörð Hjalta. Á síðari árum hefur myndast dálítið þorp á Hólum í kringum [[Hólaskóli|Hólaskóla]].▼
== Fornar þjóðleiðir úr Hjaltadal ==
Af því að Hólar í Hjaltadal voru miðstöð kirkjuvalds og skólastarfs á Norðurlandi var tíðförult þangað. Helstu þjóðleiðir voru:
* [[Hríshálsvegur]] frá Hólum fram í [[Blönduhlíð]] og yfir í [[Hegranes]].
* [[Hjaltadalsheiði]] til [[Hörgárdalur|Hörgárdals]] í Eyjafirði, langur fjallvegur og seinfarinn en töluvert notaður fyrr á öldum.
* [[Héðinsskörð]] eða [[Héðinsskarð]] til [[Barkárdalur|Barkárdals]] í Eyjafirði.
* [[Hólamannavegur]] um Hólamannaskarð til [[Barkárdalur|Barkárdals]] í Eyjafirði.
* [[Heljardalsheiði]] til [[Svarfaðardalur|Svarfaðardals]] í Eyjafirði.
* [[Hákambar]] til [[Ólafsfjörður|Ólafsfjarðar]].
* Út Hjaltadal að austan, að [[Kolkuós|Kolkuósi]] og út [[Óslandshlíð]] að [[Hofsós]]i eða [[Grafarós]]i.
== Bæir í Hjaltadal ==
▲Allmargir bæir eru í Hjaltadal
Að austanverðu í dalnum eru:
* [[Neðri-Ás]], fornt höfðingjasetur. Í Neðra-Ási var fyrsta kirkja á Íslandi reist.
* [[Efri-Ás]]
* [[Laufskálar]], áður Brekkukot (og Grafarkot)
* [[Víðines]]
* [[Hólar í Hjaltadal]], biskupssetur og skólasetur
* [[Hof í Hjaltadal]], landnámsjörð Hjalta Þórðarsonar.
Að vestanverðu í dalnum eru:
* [[Reykir í Hjaltadal]]
* [[Hvammur í Hjaltadal]]
* [[Hrafnhóll]]
* [[Hlíð í Hjaltadal]], áður Hrappsstaðir
* [[Kálfsstaðir]]
* [[Kjarvalsstaðir í Hjaltadal]]
* [[Nautabú í Hjaltadal]]
* [[Ingveldarstaðir í Hjaltadal]]
* [[Skúfsstaðir]]
* [[Garðakot í Hjaltadal]], áður Garðar
Allir þessir bæir eru í Hólahreppi, en eftirtaldir bæir í [[Viðvíkursveit]] geta sökum staðhátta talist til Hjaltadals:
* [[Hringver]] með nýbýlinu Dalsmynni.
* [[Viðvík]], kirkjustaður, landnámsjörð [[Öndóttur (landnámsmaður)|Öndótts]].
[[flokkur:Skagafjörður]]
[[flokkur:Dalir á Íslandi]]
| |||