„Grund í Svarfaðardal“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Cessator (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
væntanlega er þetta rétt, nema Nykurtjörn sé á sporbraut um jörðu :)
Lína 1:
'''Grund í [[Svarfaðardalur|Svarfaðardal]]''' er ein af stærri bújörðunum í dalnum. Bærinn er fyrir miðri sveit, vestan [[Svarfaðardalsá]]r, um 6 km frá strönd. Utan við Grund er Grundarlækur. Hann kemur úr miklu skriðugili í fjallinu, Grundargili. Úr þessu gili hafa oft komið miklar aurskriður sem hafa valdið tjóni á túnum á Grund og næsta bæ, [[Brekka í Svarfaðardal|Brekku]], og tekið sundur þjóðveginn um dalinn. Skriðurnar eiga upptök sín í vatnshlaupum sem koma úr [[Nykurtjörn]], litlu vatni í um 700 kmm hæð í fjallinu. Þannig háttar til að snjóskafl mikill getur safnast fyrir við útfall tjarnarinnar á vetrum. Í leysingum á vorinn stíflar skaflinn afrennslið svo það hækkar jafnt og þétt í tjörninni. Þar kemur að lokum að vatnið brýst í gegn um skaflinn og flóðbylgja fer niður Grundarlæk, rífur með sér urð og jarðveg á leið sinni og ber niður á láglendið. Á síðustu áratugum hafa menn komið í veg fyrir skriðurnar með því að grafa sundur skaflinn áður en snjóleysingar hefjart á vorinn. Áður fyrr töldu menn að [[nykur]]inn í vatninu væri valdur að flóðunum og skriðunum.
 
Grund er [[landnámsjörð]], að því er sagt er í [[Svarfdæla saga|Svarfdæla sögu]], þar bjó [[Þorsteinn svörfuður]]. Grundar er víða getið í fornum heimildum. Tumi hinn yngri, sonur [[Sighvatur Sturluson|Sighvats Sturlusonar]], fékk jörðina til ábúðar og þar var Halldóra móðir hans fyrst eftir ósigur [[Sturlungar|Sturlunga]] í [[Örlygsstaðabardagi|Örlygsstaðabardaga]]. [[Þorsteinn Eyjólfsson]] lögmaður á [[Urðir|Urðum]] átti Grund á seinni hluta 14. aldar og kallaði hana sína bestu jörð Norðanlands. [[Jón Arason]] biskup eignaðist jörðina og gaf Þórunni dóttur sinni hana [[1541]]. Eftir aftöku biskups og sona hans í [[Skálholt]]i [[1550]] kúguðu valdsmenn konungs jörðina af henni og eftir það taldist hún konungsjörð allt fram á 20. öld.