Wikipedia

„William Petty“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Ekkert breytingarágrip
Lagfæringar, viðbætur, heimildum og tenglum bætt við
Lína 1:
[[Mynd:Sir William Petty by Isaac Fuller.jpg|thumb|William Petty]]▼
'''William Petty''' (26.maí 1623 - 16.desember 1687) var enskur hagfræðingur, vísindamaður og heimspekingur. Petty var meðlimur í [[Konunglega breska vísindafélagið|konunglega breska samfélaginu]] og var [[Enska þingið|þingmaður á Englandi]]. Hann er þekktastur fyrir ýmsar kenningar í hagfræði og aðferðir hans við pólitíska reikninga en hann taldi að hægt væri að nota efnahagslega og lýðfræðilega tölfræði til þess að rökræða hluti sem tengjast pólitík. Petty er talinn eiga uppruna sinn í "laissez faire" hagfræði en orðið kemur frá Frakklandi og er það efnahagskerfi þar sem að viðskipti milli fólks eru frjáls. <gallery>
'''William Petty''' (26.maí 1623 - 16.desember 1687) var enskur hagfræðingur, vísindamaður og heimspekingur. Petty var meðlimur í [[Konunglega breska vísindafélagið|konunglega breska vísindafélaginu]]. Petty var atkvæðamikill í stjórnmálum í valdatíð [[Oliver Cromwell]], [[Karl 2. Englandskonungur|Karls II]], og [[Jakob 2. Englandskonungur|Jakobs II]].
▲Mynd:Sir William Petty by Isaac Fuller.jpg|William Petty
</gallery>
 
== <big>Ævi</big> ==
Lífsferill Petty var mjög skrautlegur. Hann ólst upp í Romsey á Englandi en þar ráku faðir hans og afi vefnaðarvöruviðskipti, en hljópst 13 ára gamall að heiman. Eftir ár á sjó endaði hann í Jesúítaskóla í Caen í Frakklandi, þar sem hann vakti athygli fyrir gáfur sínar og fróðleiksfýsn. Að námi loknu snéri Petty til Englands og eyddi næstu árum við ýmis störf. Hann var á sjó, starfaði sem augnlæknir í Hollandi, og sem einkaritari [[Thomas Hobbes]] í París þar sem hann var virkur þátttakandi í sæmræðum helstu hugsuða álfunnar.
Petty var uppalinn í Romsey á Englandi en þar var faðir hans og afi með fatasölu. Hann ólst upp í fjölskyldu sem var lítillátleg og hann eyddi fyrstu árunum sínum í grunnskóla í Romsey. Það kom snemma í ljós að hann hafði mikla hæfileika og hann var framúrskarandi í náminu.  
 
Petty var skipaður prófessor í læknisfræði við Oxford árið 1650, en fylgdi her Cromwell til Írlands árið 1652 og var árið 1654 settur yfir landmælingar og manntal sem lágu til grundvallar stórfelldu landnámi Englendinga á írsku landi. Petty auðgaðist gríðarlega á Írlandi og var sakaður um ýmsa spillingu, en þær öftruðu ekki frama hans. Petty var aðlaður árið 1661.<ref>{{Cite web|url=https://www.hetwebsite.net/het/profiles/petty.htm|title=HET: William Petty|website=www.hetwebsite.net|access-date=2022-09-06}}</ref>
Árið 1637 varð hann skipsmaður þar sem hann var lágt settur ungur maður sem beið eftir farþegum og yfirmönnum skipsins, hann byrjaði ungur að vinna þar sem fjölskyldunni hans vantaði tekjur. Einn daginn gat hann ekki unnið lengur á skipinu þar sem hann fótbrotnaði og þurfti að nema land í Normandy. Eftir tímann í Normandy ákvað hann að fara að læra latnesku í eitt ár og þegar því ári lauk þá fór hann aftur til Englands. Árið 1643 ákvað hann að fara til Hollands og þar spratt upp áhugi hjá honum á líffærafræði. Þegar hann var 24 ára þá fór hann tilbaka til Englands að læra læknisfræði í [[Oxford]].
 
== Framlög til hagfræði ==
{{fd|1623|1687}}
Petty er talinn einn fremsti hagfræðingur Englands á 17. öld. Hann er þekktastur sem frumkvöðull í gerð hagtalna og þjóðhagsreikninga sem hann nefndi "political arithmetic." Hann taldi að hægt væri að beita hinni vísindalegu aðferð við greiningu efnahagslegr viðfangsefna. Taldi Petty að til efnahagsleg- og lýðfræðilega tölfræði væri forsend giftusællar hagstjórnar. Aðferðafræði Petty við hagtölugerð var engu að síður mjög frumstæð, enda áræðanlegar hagtölur af skornum skammti. Adam Smith hafnaði því hugmyndum Petty um nauðsyn hagtalna við greiningu hagfræðilegra álitaefna.
 
Þó Petty sé iðulega talinn til merkantílískra hagfræðinga taldi hann utanríkisviðskipti og jákvæðan viðskiptajöfnuð ekki uppsprettu auðs, heldur væri hún í raunhagkerfinu, landi og vinnu. Henn er einnig talinn einn fyrsti hagfræðingurinn, ásamt Cantillon og Quesnay til að líta á hagkerfið sem hringrásarkerfi.<ref>{{Citation|last=Brewer|first=Anthony|title=Pre-Classical Economics in Britain|url=http://dx.doi.org/10.1002/9780470999059.ch6|work=A Companion to the History of Economic Thought|pages=78–93|publisher=Blackwell Publishing Ltd|access-date=2022-09-06}}</ref>
 
== Tilvísanir ==
 
 
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/William_Petty“