„Habib Bourguiba“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 28:
==Æviágrip==
Habib Bourguiba fæddist árið 1903 í [[Monastir]] í [[Túnis]]. Faðir hans var liðsforingi í heimavarnarliði landsins, sem þá var verndarsvæði undir yfirráðum [[Þriðja franska lýðveldið|Frakklands]].<ref name=svipmynd>{{Tímarit.is|3288140|Habib Bourgíba|útgáfudagsetning=21. júlí 1963|blað=[[Lesbók Morgunblaðsins]]|skoðað=4. júlí 2020|blaðsíða=2}}</ref> Faðir Habibs sendi hann til náms í [[París]], þar sem Bourguiba nam lögfræði við [[Parísarháskóli|Parísarháskóla]]. Hann sneri aftur til Túnis að loknu námi og gerðist málaflutningsmaður. Hann gekk í túnisku sjálfstæðishreyfingunna [[Destour]] en sagði skilið við hana árið 1934 vegna ágreinings við [[Íslamismi|íslamista]] í flokknum og tók þátt í stofnun nýrra sjálfstæðissamtaka, [[Neo-Destour]].<ref name=fálkinn>{{Tímarit.is|4374599|Fyrsti forseti Tunis – Habib Bourgiba|útgáfudagsetning=11. september 1959|blað=[[Fálkinn]]|skoðað=4. júlí 2020|blaðsíða=11}}</ref> Bourguiba varð framkvæmdastjóri nýja flokksins sama ár.<ref name=samtíðin>{{Tímarit.is|5065571|Habib Bourguiba, forseti Túnis|útgáfudagsetning=1. júní 1961|blað=[[Samtíðin]]|skoðað=4. júlí 2020|blaðsíða=21-23}}</ref>
Árið 1935 var Bourguiba í fyrsta sinn handtekinn af frönskum stjórnvöldum fyrir aðild sína að sjálfstæðisbaráttunni. Hann sat oft í fangelsi og í útlegð næstu ár og varði meðal annars árum [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjaldarinnar]] í fangelsi í Frakklandi. Þrátt fyrir [[Orrustan um Frakkland|ósigur Frakka gegn Þjóðverjum]] og hernám Frakklands var Bourguiba þess fullviss að Þýskaland gæti ekki unnið styrjöldina og skipaði því stuðningsmönnum sínum að styðja útlegðarstjórn [[Frjálsir Frakkar|Frjálsra Frakka]] og starfa með henni á hans ábyrgð og í hans nafni.<ref name=samtíðin/> Þjóðverjar létu sleppa Bourguiba úr haldi árið 1942,<ref>{{Tímarit.is|1015134|Sjálfstæðisbaráttan í Tunis|útgáfudagsetning=20. febrúar 1952|blað=[[Tíminn]]|skoðað=4. júlí 2020|blaðsíða=5}}</ref> fluttu hann til [[Róm]]ar og buðu honum að gerast leiðtogi túniskrar útlegðarstjórnar með þýskum stuðningi en Bourguiba hafnaði tilboði þeirra. Bourguiba sneri aftur til Túnis árið 1944 og hvatti þá landa sína til að styðja Frakka áfram í styrjöldinni.<ref name=svipmynd/>
Vegna stuðnings síns við Frakka var Bourguiba í sterkri stöðu eftir lok styrjaldarinnar. Hann fékk leyfi til að taka þátt í stjórnmálum á ný og Neo-Destour varð brátt sterkasti stjórnmálaflokkur í Túnis. Bourguiba hlaut um skeið sæti í ríkisstjórn Túnis en vegna síaukinna tilþreifana í sjálfstæðisátt var hann handtekinn á ný árið 1952 og fluttur til Frakklands. Handtaka hans leiddi til mikilla óeirða í Túnis og staða Frakka í nýlendunni varð sífellt erfiðari. Bourguiba sat í fangelsi í tvö ár en þegar [[Pierre Mendès France]] varð forsætisráðherra Frakklands árið 1954 ákvað stjórn hans að veita Túnis sjálfstæði sitt. Sem leiðtogi Neo-Destour var Bourguiba í reynd sjálfkjörinn sem fyrsti ríkisstjórnarleiðtogi hins sjálfstæða Túnis. Neo-Destour hlaut nær öll þingsætin í fyrstu kosningum hins nýsjálfstæða ríkis þann 11. apríl 1956.<ref name=tíminn1958>{{Tímarit.is|1032367|Í Túnis er aðeins einn Bourguiba|útgáfudagsetning=17. febrúar 1958|blað=[[Tíminn]]|skoðað=7. júlí 2020|blaðsíða=6; 3}}</ref>
Eftir sjálfstæði varð Túnis fyrst um sinn konungsríki og [[Múhameð 8. al-Amin]], sem hafði verið leppstjórnandi Frakka með titlinum ''[[bey]]'', varð konungur þess. Árið 1957 stóð Bourguiba hins vegar fyrir því að Túnis var lýst [[lýðveldi]] og Bourguiba varð sjálfur fyrsti forseti landsins.<ref name=tíminn1958/> Við upphaf stjórnartíðar sinnar átti Bourguiba einnig í valdabaráttu gegn öðrum leiðtoga Neo-Destour, [[Salah ben Youssef]], sem hneigðist lengra til vinstri og var hallur undir hugmyndir [[Gamal Abdel Nasser|Nassers]] Egyptalandsforseta um samheldni Arabaríkjanna.<ref name=tíminn1958/> Bourguiba greindi meðal annars á við Nasser og fylgismenn hans þar sem Bourguiba vildi viðhalda vinsamlegu sambandi við [[Vesturlönd]], sér í lagi við gömlu herraþjóðina Frakkland. Í valdabaráttunni varð Bourguiba yfirsterkari, sem leiddi til þess að Youssef flúði úr landi og hlaut hæli hjá stjórn Nassers í [[Kaíró]]. Þetta olli miklum kala í samskiptum Bourguiba og Nassers og Bourguiba sleit um skeið samskiptum við Egyptaland.<ref>{{Tímarit.is|1318407|Búrgíba ræðst harkalega að Nasser|útgáfudagsetning=17. október 1958|blað=[[Morgunblaðið]]|skoðað=7. júlí 2020}}</ref>
Lína 38:
Í innanríkismálum beitti Bourguiba sér fyrir nútímavæðingu og umbótum í anda [[Kemal Atatürk|Atatürks]] í Tyrklandi. Hann lét nema úr gildi ýmis gömul [[Íslam|íslömsk]] lög, setti nútímalegri lög um hjónaskilnaði og hvatti Túnisa til þess að halda áfram að vinna á föstunni.<ref name=samtíðin/>
Bourguiba var leiðtogi Túnis í rúm þrjátíu ár og á þeim tíma fór dýrðarljóminn af honum sem sjálfstæðishetju landsins mjög að dofna. Lítið var um eiginlegt lýðræði í Túnis á stjórnartíð hans og Bourguiba réði því lengst af sem [[einræðisherra]]. Stjórn hans viðhélt eftirliti með fjölmiðlum og hvatti til [[persónudýrkun]]ar á forsetanum.<ref>{{Tímarit.is|3734776|Bourguiba forseti vill einn öllu ráða í Túnis|útgáfudagsetning=29. ágúst 1973|blað=[[Tíminn]]|skoðað=7. júlí 2020}}</ref> Á áttunda áratugnum átti Bourguiba um skeið í viðræðum við [[Muammar Gaddafi]], leiðtoga [[Líbía|Líbíu]], um að Túnis og Líbía skyldu sameinast í eitt ríki.<ref>{{Tímarit.is|3260467|Stirðleg trúlofun|útgáfudagsetning=14. febrúar 1975|blað=[[Vísir (dagblað)|Vísir]]|skoðað=7. júlí 2020|blaðsíða=6}}</ref> Aldrei varð þó neitt úr þessum fyrirætlunum.
Árið 1987 skipaði Bourguiba [[Zine El Abidine Ben Ali]] forsætisráðherra stjórnar sinnar og var þaðan af litið á Ben Ali sem líklegan eftirmann hans. Þann 7. nóvember sama ár lýsti Ben Ali því yfir að Bourguiba væri elliær og framdi blóðlaust valdarán gegn forsetanum. Leiðtogaskiptin fóru fram í skugga vaxandi óvinsælda Bourguiba og því kipptu fáir Túnisar sér upp við valdaránið.<ref>{{Tímarit.is|1667746|Ben Ali, forseti, virðist njóta trausts Túnisa|útgáfudagsetning=10. nóvember 1987|blað=[[Morgunblaðið]]|skoðað=7. júlí 2020|höfundur=[[Jóhanna Kristjónsdóttir]]|blaðsíða=28}}</ref>
Bourguiba lést þann 7. apríl árið 2000.<ref>{{cite news|work=[[L'Humanité]] |date= 7 April 2000| title=Tunisie. Le décès du père de l'indépendance. Bourguiba. La mort après l'oubli |url=http://www.humanite.presse.fr/journal/2000-04-07/2000-04-07-223175}}</ref> Mikið hefur verið deilt um stjórnartíð hans og arfleifð hans til túnisku þjóðarinnar, sérstaklega eftir [[Byltingin í Túnis|byltinguna árið 2010]].
| |||