Útgáfa síðunnar 28. september 2020 kl. 10:05 breyta Berserkur (spjall \| framlög) Möppudýr, Stjórnendur 35.530 breytingar m Tók aftur breytingar Sveinfreiðmundur Karljónfreiðgeirsson III (spjall), breytt til síðustu útgáfu 157.157.16.98 Merki: Afturköllun ← Eldri breyting		Útgáfa síðunnar 2. febrúar 2021 kl. 23:18 breyta taka aftur þessa breytingu Manneskja (spjall \| framlög) Vélmenni, Staðfestir notendur 1.176 breytingar m Sjálfvirk uppfærsla rofinna hlekkja á Tímarit.is (ath: blaðsíða getur verið röng) Nýrri breyting →
Lína 2: '''Berklar''' (áður kallaðir ''tæring'') er lífshættulegur sjúkdómur sem smitast á milli manna í gegnum andrúmsloftið. Þeir hafa valdið fjölda dauðsfalla um allan heim. Algengasti orsakavaldurinn eru [[gerlar\|bakteríur]] af tegundinni ''[[Mycobacterium tuberculosis]]''. Fyrir hálfri öld síðan komu fram fyrstu [[sýklaluyf\|lyfin]] við sjúkdómnum en áður en lyfin komu til sögunnar notaðist fólk við aðrar aðferðir til að lækna berklana. Berklafaraldurinn stóð í hámarki á Íslandi um [[1900]] en þá var hann farinn að minnka í öðrum nágrannalöndum. Til eru tvær tegundir af berklasýklum sem verka á menn og eru álíka skæðir. Það eru hinn venjulegi berklasýkill (''M. tuberculosis'') og svo önnur tegund (''[[Mycobacterium bovis\|M. bovis]]'') sem einkum leggst á nautgripi en menn geta einnig smitast af (og stundum líka af fuglaberklum (''[[Mycobacterium avium\|M. avium]]'')). Auk þeirra eru til undirtegundir, sem eru á ýmsan hátt afbrigðilegir, bæði í ræktun og hegðun í tilraunadýrum. Geta sumir þeirra valdið sýkingu hjá mönnum og dýrum en sýkingin er yfirleitt vægari og eru þessir sýklar því engan veginn eins skæðir fyrir menn. Þessar afbrigðulegu undirtegundir hafa færst í aukana á síðari árum og er sú kenning til að sumir þeirra að minnsta kosti hafi komið fram eftir að lyf fundust við berklaveiki.<ref>[http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=414495&pageSelected=5&lang=0 Morgunblaðið 1960]</ref> == Almennt um berkla == Lína 50: * {{Vísindavefurinn\|2774\|Hvernig var meðferð við berklum háttað fyrir tilkomu sýklalyfja?}} * {{Vísindavefurinn\|5753\|Er ennþá hægt að veikjast af berklum?}} * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=416396&pageSelected=0&lang=0 „Þegar berklasýkillinn fannst“; grein í ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1932] * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=405375&pageSelected=4&lang=0 „Um berklavarnir“; grein í ''Morgunblaðinu'' 1931] * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1701397 „Berklar greindust að meðaltali 27 sinnum á ári hverju“; grein í ''Morgunblaðinu'' 1989] * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=430448&pageSelected=4&lang=0 „Varið ykkur á berklunum“; grein í ''Morgunblaðinu'' 1991] * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=438275&pageSelected=5&lang=0 „Erfitt að ráða við lyfjaþolna berkla“; grein í ''Morgunblaðinu'' 1998] * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=428473&pageSelected=11&lang=0 „Berklar greindust að meðaltali 27 sinnum á ári hverju“; grein í ''Morgunblaðinu'' 1989] * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=411788&pageSelected=5&lang=0 „Dánartalan af völdum berkla komin niður fyrir 2 af 10 þúsund“; grein í ''Morgunblaðinu'' 1951] * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=428908&pageSelected=2&lang=0 „Berklar og sullaveiki greinast enn í mönnum hér á landi“; grein í ''Morgunblaðinu'' 1989] * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=430422&pageSelected=14&lang=0 „Ný tegund berklaveiki veldur skelk“; grein í ''Morgunblaðinu'' 1991] * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=408088&pageSelected=2&lang=0 „Hættulegustu óvininir: Berklar og krabbamein“; frétt í ''Morgunblaðinu'' 1939] * [http://www.timarit.is/~~titlebrowse.jsp~~?issueID=403301&pageSelected=2&lang=0 „Sykursýki og berklar“; smáfrétt í ''Morgunblaðinu'' 1924] * [http://www.laeknabladid.is/2005/09/nr/2093 Berklafaraldurinn á Hólum 1959 (Læknablaðið 2005)] * [http://www.laeknabladid.is/2009/0708/nr/3561 Fjölónæmir berklar á Íslandi (Læknablaðið 2009)]

„Berklar“: Munur á milli breytinga