|
'''Rauðsokkahreyfingin á Íslandi''' var hópur róttækra [[Kvenréttindi|kvenréttindasinna]] sem starfaði á Íslandi frá 1970 til 1982 og hafði það að markmiði að vekja athygli á kynjamisrétti og kúgun.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://kvennasogusafn.is/index.php?page=raudsokkkahreyfingin|title=Kvennasögusafn Íslands - Rauðsokkahreyfingin|website=kvennasogusafn.is|access-date=2019-08-26}}</ref>
{{alþjóðavæða}}
[[Mynd:Womanpower logo.jpg|thumb|right|Alþjóðlegt merki kvennahreyfingarinnar]]
Svipaðar hreyfingar höfðu komið fram erlendis með „Redstockings“-kvennahreyfingunni í New York 1969<ref>{{Cite book|title=Feminism in Our Time: The Essential Writings, World War II to the Present|last=Schneir|first=Miriam|publisher=Vintage Books|year=1994|isbn=|location=New York|pages=125–126}}</ref> og „Rødstrømperne“ í Danmörku 1970<ref name=":0" /> og vísaði nafn þeirra til orðsins „[[w:Bluestocking|bluestocking]]“ (blásokkur) sem var notað í ensku til að lítillækka kvenréttindasinna á 18. öld, „rauður“ vísaði til byltingarhugs.<ref>Anon., [http://www.redstockings.org/index.php/about-redstockings About], Redstockings.org.</ref>
'''Rauðsokkahreyfingin''' var stofnuð í kjölfar 68 byltingarinnar en þá spruttu víða upp róttækir kvennahópar.
Á Íslandi sást Rauðsokkahreyfingin fyrst opinberlega í [[Verkalýðsdagurinn|verkalýðsgöngunni]] 1. maí 1970 klædd rauðum sokkum og með stóra gifsstyttu þar sem á stóð: „Manneskja, ekki markaðsvara“.<ref name=":0" />
== Málefni ==
Rauðsokkahreyfingin kom fyrst fram [[1. maí]] [[1970]] þegar „konur í rauðum sokkum“ gengu saman aftast í 1. maí göngunni með stóra gifsstyttu þar sem á stóð : „Manneskja, ekki markaðsvara“. Rauðsokkahreyfingin var mjög tengd verkalýðsbaráttu og barðist fyrir kjörum verkakvenna. Eitt af baráttumálum hreyfingarinnar voru frjálsar [[fóstureyðing]]ar.
Markmið Rauðsokka var að vekja athygli á augljósu og duldu kynjamisrétti.<ref name=":0" /> Hreyfingin barðist fyrir frjálsum [[fóstureyðing]]um og aðgengi að [[getnaðarvörn]]um og kynfræðslu, gagnrýndi fegurðarsamkeppnir og markaðsvæðingu kvenlíkamans, ræddi barneignir og fjölskylduhefðir.<ref name=":0" />
Hreyfingin gaf út blaðið „Forvitin rauð“ árið 1972.<ref name=":0" />
== Aðdragandi ==
Á eftirstríðaárunum og sér í lagi [[1961-1970|sjöunda áratugnum]] jókst hlutfall kvenna sem sótti sér aukna [[menntun]] til muna. Afleiðing þessa var að fleiri konur héldu út á [[vinnumarkaður|vinnumarkaðinn]]. Það var hópur slíkra kvenna, flestar ungar, vel menntaðar og róttækar í hugsun sem stofnuðu Rauðsokkahreyfinguna árið 1970. Þær voru meðvitaðar um lakari stöðu sína gagnvart körlum í þjóðfélaginu og varð aðalbaráttumál þeirra rétturinn til jafnra launa á við karlmenn.
Áhrif voru sótt meðal annars til [[Danmörk|dönsku]] [[Rødstrømperne]], [[Dolle Mina]] ásamt svipaðra hreyfinga í [[Holland]]i. Hreyfingin var opin bæði konum og körlum. Öllum þeim sem vildu sameinast um að vinna að því að ná markmiðum hreyfingarinnar, þ.e. að fá samfélagið til að opna augu sín fyrir sjáanlegu og ósjáanlegu ó[[réttlæti]] milli stöðu kynjanna. Þannig vildu þær vekja athygli á þeim þvingunum og kröfum sem að bjuggu í samfélaginu og hefðum þess. Þær gagnrýndu [[fegurðarsamkeppni]]r ákaft, unnu að löggjöf um frjálsar fóstureyðingar, réttur kvenna til menntunar var baráttumál sem og fjölgun [[leikskóli|leikskólaplássa]] svo fátt eitt sé nefnt.
== Skipulag ==
== Starfsemi ==
Hreyfingin vann helst sem [[þrýstihópur]], það er að segja hún þrýsti á [[Alþingi]] og aðrar ríkisstofnanir til að taka til aðgerða í þeim málum er þeim þóttu mikilvæg. Á stundum útvegaði hún jafnvel upplýsingar til að láta ríkinu í té í málum sem að henni þótti þörf á að taka fyrir. Á þennan hátt vann Rauðsokkahreyfingin innan ramma kerfisins en ekki utan eins og fyrri kvenréttindahreyfingar höfðu gert. Á þennan hátt má segja að hreyfingin hafi verið andvíg því hvernig valdið í landinu var nýtt en á sama tíma setti hún sig ekki upp á móti því hvernig valdinu var skipt né uppruna þess.
== Hugmyndafræði ==
Rauðsokkurnar gengu út frá þeirri grunnhugmynd [[femínismi|femínismans]] að karlar og konur væru í grundvallaratriðum eins, burtséð frá hinum líffræðilega mun. Konur að karlar ættu því að vera metnar að sömu verðleikum og hljóta sömu meðferð í samfélaginu. Þær unnu mikið með verkalýðshreyfingunni og börðust gegn markaðsvæðingu á kvenlíkamanum. Þær lögðu mikla áherslu á kynfræðslu og börðust fyrir bættri fóstureyðingarlöggjöf.
== Upplausn ==
Árið [[1974]] álitu stofnendur hreyfingarinnar að tekist hefði að ná athygli samfélagsins og gert það meðvitað um stöðu kvenna. Þar með hefði hreyfingin tapað oddi sínum. Fyrsti opinberi fundur hreyfingarinnar ver því kallaður saman og fyrsta [[stefnuskrá]]instefnuskráin mótuð. Stefnuskráin var mjög róttæk og þótti [[marxismi|marxísk]] í anda. Þar kom meðal annars fram að réttindabaráttu kvenna væri ekki hægt að slíta úr samhengi við launabaráttu verkamanna. Þessi stefnuskrá varð þess valdandi að hluti kvenna yfirgaf hreyfinguna þar sem þeim fannst hún orðin of vinstrisinnuð. Þetta leiddi til þess að Rauðsokkahreyfingin einangraðist og hvarf að lokum árið [[1982]]. Þá yfirgaf stór hluti þeirra meðlima sem enn voru eftir hreyfinguna og stofnaði [[Kvennaframboð]] ásamt fleiri konum. Kvennaframboðið var fyrsti listinn í framboði sem einungis innihélt konur síðan árið [[1926]].
== NetheimildirTilvísanir ==
{{Reflist}}
*[https://kvennasogusafn.is/index.php?page=raudsokkkahreyfingin Kvennasögusafn - Rauðsokkur]
*[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pubId=56 Tímarit.is - Forvitin rauð] ▼
== Heimildir ==
* Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, „Outside, muted, and different: Icelandic women's movements and their notions of authority and cultural separateness“, ''The anthropology of Iceland'', red. Paul Durrenberger & Gísli Pálsson (Iowa, 1989).
* Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, „Að gera til að verða“, ''Fléttur'', red. Ragnhildur Richter & Þórunn Sigurðardóttir (Reykjavík, 1994).
* Auður Styrkársdóttir, „From social movement to politicial party: the new women´'s movement in Iceland“, ''Feminism and politicial power in Europé and the USA'', red. Drude Dahlerup (London, 1986).
== Tenglar ==
[[Flokkur:Kvenréttindi á Íslandi]] ▼
▲* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pubId=56 Tímarit.is - Forvitin rauð (1972) – Blað Rauðsokkahreyfingarinnar]
[[Flokkur:Stofnað 1970]]
[[Flokkur:Íslensk kvennasamtök]]
▲[[Flokkur:Kvenréttindi á Íslandi]]
| 