|
#Redirect [[Tadshíkístan]]
{{Land |
nafn_á_frummáli = Ҷумҳурии Тоҷикистон<br />Jumhurii Tojikiston |
nafn_í_eignarfalli = Tadsjikistan |
fáni = Flag of Tajikistan.svg |
skjaldarmerki = Coat of arms of Tajikistan.svg |
kjörorð = |
þjóðsöngur = [[Surudi Milli]] |
staðsetningarkort = Tajikistan in its region.svg |
höfuðborg = [[Dúshanbe]] |
tungumál = [[tadsikíska]] |
stjórnarfar = [[Lýðveldi]] |
titill_leiðtoga = [[Forseti Tadsjikistan|Forseti]]<br />[[Forsætisráðherra Tadsjikistan|Forsætisráðherra]] |
nöfn_leiðtoga = [[Emomali Rahmonov]]<br />[[Kokhir Rasulzoda]] |
stærðarsæti = 96 |
flatarmál = 143.100 |
hlutfall_vatns = 1,8 |
mannfjöldasæti = 98 |
fólksfjöldi = 7.910.041 |
mannfjöldaár = 2013 |
íbúar_á_ferkílómetra = 55 |
staða_ríkis = [[Sjálfstæði]] |
atburðir = frá [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] |
dagsetningar = [[9. september]] [[1991]] |
VLF = 17,555 |
VLF_ár = 2011 |
VLF_sæti = 128 |
VLF_á_mann = 2.247 |
VLF_á_mann_sæti = 150 |
gjaldmiðill = [[somoni]] |
tímabelti = [[UTC]]+5 |
símakóði = 992 |
tld = tj |
}}
'''Tadsikistan''' ([[tadsikíska]]: Тоҷикистон) er [[land]] í [[Mið-Asía|Mið-Asíu]] með landamæri að [[Afganistan]] í suðri, [[Kína]] í austri, [[Kirgistan]] í norðri og [[Úsbekistan]] í vestri. Í suðri skilur [[Wakhan-ræman]] Tadsikistan frá [[Pakistan|pakistönsku]] héruðunum [[Chitral]] og [[Gilgit-Baltistan]]. Nafnið er dregið af heiti þjóðarbrots [[Tadsjikar|Tadsjika]].
==Saga==
Landið var hluti af [[Baktría|Baktríu]] í [[fornöld]] og varð síðan hluti af ríki [[túkarar|Túkara]] ([[skýþar|Skýþa]]). Á [[9. öldin|9. öld]] var Tadsjikistan hluti af [[Samanídaríkið|Samanídaríkinu]] en höfuðborg þess var [[Samarkand]]. [[Mongólaveldið|Mongólar]] lögðu þessi lönd undir sig á [[13. öldin|13. öld]] og Tadsikistan varð hluti af [[Tímúrveldið|Tímúrveldinu]] þegar Mongólaveldið klofnaði í smærri ríki og síðan [[Búkarakanatið|Búkarakanatinu]]. Það varð síðan hluti af [[Rússneska keisaradæmið|Rússneska keisaradæminu]] sem suðurhluti [[Túrkistan]]s árið [[1867]]. Tadsjikistan rekur rætur sínar til þess þegar Sovétmenn stofnuðu sérstakt [[Sjálfstætt sovétlýðveldið tadsjika|sovétlýðveldi Tadsjika]] innan Úsbekistan árið [[1924]]. Tadsjikistan lýsti yfir sjálfstæði árið [[1991]] í kjölfar [[fall Sovétríkjanna|falls Sovétríkjanna]]. Fyrsta ríkið til að viðurkenna sjálfstæði landsins var [[Íran]]. Aðeins ári síðar braust [[borgarastyrjöldin í Tadsjikistan]] út og stóð til [[1997]]. Átök hafa síðan blossað upp í austurhluta landsins.
==Íbúar==
Flestir íbúar landsins eru Tadsjikar, sem er almennt heiti yfir ýmis persneskumælandi þjóðarbrot í Mið-Asíu. Tadsjikíska er afbrigði af nútíma[[persneska|persnesku]]. [[íslam|Múslimar]] eru 98% íbúa og [[súnní íslam]] af [[hanafi|hanafi-grein]] er [[opinber trúarbrögð|opinber trú]], en stjórnarskrá landsins kveður á um [[trúfrelsi]] og ríkisvaldið er veraldlegt. Í landinu búa einnig [[Úsbekar]], [[Kirgisar]] og [[Rússar]]. Í austurhluta landsins búa [[Pamírar]] sem eru [[sjía íslam|sjítar]]. Í fjallahéruðum í norðri búa [[Jagnóbar]] sem tala [[jagnóbísku]] sem er eina tungumálið sem komið er af [[sogdíska|sogdísku]] sem eitt sinn var töluð um alla Mið-Asíu.
==Efnahagur==
Tadsikistan var fátækasta sovétlýðveldið innan Sovétríkjanna og það er nú fátækasta land Mið-Asíu. Borgarastyrjöldin hafði mjög neikvæð áhrif á efnahagslíf landsins en eftir vopnahléð hefur það aftur tekið við sér. Helstu útflutningsvörur Tadsikistan eru [[ál]] og [[baðmull]]. Tadsjikíska ríkisfyrirtækið [[TALKO]] rekur stærsta álver Mið-Asíu og eitt það stærsta í heimi. [[Nurekstíflan]] í ánni [[Vaksj]] er önnur hæsta manngerða stífla heims.
{{Stubbur|landafræði}}
{{SSR}}
{{Samvinnustofnun Sjanghæ}}
{{Asía}}
[[Flokkur:Tadsikistan]]
[[Flokkur:Landlukt lönd]]
| 