Wikipedia

„Alnæmi“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Pasapa (spjall | framlög)
2 breytingar
Bætt við efni.
Merki: Sýnileg breyting Farsímabreyting Breyting frá farsímavef
Tölur uppfærðar og skýrðar. Efni greinarinnar er nærri alveg það sama og á greininni um HIV-veiruna og það mætti sameina þessar greinar.
Lína 1:
[[Mynd:Red ribbon.png|thumb|220px|Merki alnæmissjúklinga og þeirra sem styðja alnæmissýkta er rauður borði]]
'''Alnæmi''' (eða '''eyðni''') er samsafn einkenna og sýkinga sem stafar af skertu [[ónæmiskerfi]] líkamans vegna smitunar af [[veiraHIV|HIV-veirunni]] [[HIV]] (e. ''human immuno-deficiency virus''). HIV getur smitast á milli manna með [[sæðiBlóð|blóði]], [[blóðsæði]]vökva, brjóstamjólk[[Leggöng|leggangavökva]] og slímhúð (t.d leggöng)[[Mjólk|brjóstamjólk]]. Mögulegt er fyrir barn að sýkjast af HIV -veirunni við fæðingu.
 
HIV-veiran sýkir frumur sem gegna hlutverki í ónæmiskerfi mannsins, þá aðallega T-hjálparfrumur af undirgerð CD4<sup>+</sup>. T-hjálparfrumur eru nauðsynlegar fyrir lært ónæmi, þ.e. að líkaminn geti varist þeim sýklum sem hann hefur séð áður. Veiran drepur þessar frumur. Nokkrum árum eftir sýkingu er fjöldi CD4<sup>+</sup> T-hjálparfrumna orðinn svo lágur að líkaminn getur ekki lengur varist nýjum sýkingum. Þá hefur veiran veikt ónæmiskerfið verulega og fólk fær ýmsar tækifærissýkingar. Þá kallast sjúkdómurinn alnæmi''.'' Á þessu stigi hrakar fólki hratt og þyngdartap er algengt.
'''HIV''' sýkir frumur ónæmiskerfis, þá '''''T-hjálparfrumur''', '''stórátfrumur''''' (''macrophage'') og '''''angafrumur'''/'''greinóttar frumur''''' (''dendritic cells''). Veiran þarf mjög ákveðinn viðtaka á frumuhimnu til að geta komist inn í frumuna. Á yfirborði veirunar er glýkópróteinið gp120 sem binst yfirborðspróteininu CD4. Einnig þarf að vera tilstaðar hjálparviðtaki til að veiruinnleiðslan geti orðið. Hjá '''''stórátfrumum''''' er það CCR5 hjálparviðtakinn og hjá '''''T-frumum''''' er það CXCR4 hjálparviðtakinn.
 
Alnæmissjúkdómurinn var fyrst greindur [[18. júní]] [[1981]] í [[Los Angeles]] í fimm [[samkynhneigð]]um körlum. EnginLækning þekktvið [[lækning]]HIV er ekki til við HIV smiti, en með meðferðhægt er hægt að hægjahalda ásýkingunni gangialgerlega sjúkdómsinsí ogskefjum jafnvelmeð haldanýjum honum niðrilyfjum. TaliðMeð réttri lyfjameðferð er aðeinstaklingur vírusinnekki hafismitandi. upphaflegaÁn komiðmeðferðar úrmá [[api|öpum]]reikna ímeð [[Afríka|Afríku]].að Ílifa öpumí fannst9 SIVtil (''simian11 immunodeficiencyár.<ref virus'')name="UNAIDS2007">{{cite ogweb|date=December er2007|title=2007 þaðAIDS taliðepidemic hafaupdate|url=http://data.unaids.org/pub/EPISlides/2007/2007_epiupdate_en.pdf|page=10|access-date=2008-03-12|format=PDF|name-list-format=vanc|author1=UNAIDS|author2=WHO|authorlink1=Joint stökkbreystUnited þaðanNations íProgramme on HIV./AIDS|authorlink2=World Health Organization}}</ref>
 
Talið er að vírusinn hafi upphaflega komið úr [[api|öpum]] í [[Afríka|Afríku]] í byrjun 20. aldar, því að veiran er afar skyld apa-eyðniveirunni.
Áætlað er að 38,6 milljónir séu smitaðir af sjúkdóminum og að hann hafi dregið 25 milljónir manna til dauða. Tveir af hverjum þrem eyðnissmituðum búa í [[Afríka sunnan Sahara|Afríku sunnan Sahara.]] Hæst er algengi alnæmi í [[Botsvana]] (24%) og [[Svasíland]] (27%).▼
 
▲Áætlað er að 38,637 milljónir séu smitaðir af sjúkdóminum og að hann hafi dregið 2535 milljónirmilljón mannamanns til dauða. Tveir af hverjum þrem eyðnissmituðumHIV-smituðum búa í [[Afríka sunnan Sahara|Afríku sunnan Sahara.]] Hæst er algengi alnæmi í [[Botsvana]] (24%) og [[Svasíland|Svasílandi]] (27%).
 
== Alnæmi á Íslandi ==
Í lok árs 2016 höfðu samtals 361 greinst með HIV á Íslandi frá upphafi, 257 karlar og 104 konur. Af þeim höfðu 73 greinst með alnæmi og 39 látist af völdum HIV.<ref>[https://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item31813/HIV%20tafla%201.xls ''Tölulegar upplýsingar um HIV og alnæmi á Íslandi til 2016.''] Embætti landlæknis, 2016.</ref> Árlega greinast undir 30 einstaklingar með HIV á Íslandi.<ref name=":1">''[https://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item31925/Tilkynningarskyldir_1997_2016_utgefid.xlsx Tilkynningarskyldir sjúkdómar 2010-2017.]'' Embætti landlæknis.</ref>
Árið 2011 höfðu 220 manns greinst með eyðni á Íslandi og þar af voru 50 látnir sem þýðir að um 170 íslendingar hafa eyðni það árið, sem er tíðni upp á 0.05% sem er ein sú lægsta í heimi.
 
== Tenglar ==
 
* [http://www.unaids.org/en/HIV_data/2006GlobalReport/default.asp Ársskýrsla UNAIDS 2006], stofnunar [[SÞ]] sem berst gegn alnæmi.
* [http://www.aids.is/ Alnæmissamtökin á Íslandi]
* [http://hivinsite.ucsf.edu HIV InSite] (á ensku)
 
{{Wiktionary|alnæmi}}
 
== Tilvitnanir ==
<references />{{Stubbur|heilsa}}
 
[[Flokkur:Sjúkdómar]]
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Alnæmi“