„Ufsagrýla“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Lína 1:
[[Mynd:Gargoyle%2C_Dornoch_Cathedral.jpg|thumb|right|Ufsagrýla á [[Dornoch-dómkirkja|Dornoch-dómkirkju]] í [[Skotland]]i.]]
[[Mynd:L'Épine (Marne), basilica Notre-Dame, gargoyle-2.JPG|thumb|Ufsagrýla á dómkirkjunni í [[Notre Dame|Notre dame]] ]]
'''Ufsagrýla''' (eða '''vatnskarl''' <ref>[http://lexis.hi.is/cgi-bin/ritmal/leitord.cgi?adg=daemi&n=526347&s=645814&l=vatnskarl&m=vatnskarlar Orðabók háskólans]</ref>) er [[stytta]] sem skagar fram af veggbrúnum bygginga, teygir sig út undan [[þakskegg]]i eða [[brjóstrið]]i [[turn]]a, og er algengt [[skreyti]] í [[Gotnesk byggingarlist|gotneskri byggingarlist]]. Þær voru gerðar í þeim tilgangi að koma rigningarvatni, sem safnast saman á þaki bygginga í hæfilega fjarlægð frá veggjum byggingana svo að það renni ekki niður múrveggina og valdi skemmdum. Aftan á ufsagrýlurnar var gert [[trog]] svo að regnvatnið kæmist gegnum þær. Oftast leiddu trogin vatnið í gegnum opinn munn styttunnar. Því fleiri ufsagrýlur sem voru á byggingunni, því minni líkur voru á varanlegum skemmdum utan á henni vegna rigningar. Á 18. öld hófu arkítektar að setja venjuleg [[frárennsli]] á byggingar frekar en ufsagrýlur. Ástæðan fyrir því var sú að fólki fannst margar þeirra óhugnalegar og sumar þeirra voru svo þungar að þær brotnuðu af og ollu tjóni.
Talið er að elstu ufsagrýlurnar frá [[Miðaldir|miðöldum]] finnist á [[Dómkirkjan laon|Dómkirkjunni í Laon]] í Frakklandi, frá um árunum 1200-1220. Sjá má ufsagrýlur á mörgum kirkjum sem byggðar voru á miðöldum og er útlit þeirra fjölbreytt. Sumar hverjar eru í líki dýra eða manna en sumar í skrímslalíki. Byggingar sem hafa eftirtektarverðar ufsagrýlur utan á sér og standa enn þann dag í dag eru meðal annars [[Notre Dame]] í Frakklandi, [[Friðarturninn í Ottowa]], dómkirkjan í [[Zagreb]] í Króatíu og ráðhúsið í [[Ypres]] í Belgíu.
Egyptar-, Grikkir-, [[Etrúría|Etrúar]] og Rómverjar til forna byggðu ufsagrýlur í líki dýra utan á byggingar sínar og notuðu sem vatnsfrárennsli. Ufsagrýlur Forn-Egypta voru fábreyttar og voru oftast í líki ljóns eða ljónshöfuðs. Á 12. öld fór gerð ufsagrýla að breiðast til annara hluta [[Evrópa|Evrópu]]. Um þær mundir fjölgaði fólki í [[Kaþólska kirkjan|Kaþólsku kirkjunni]], og þá var mikilvægt að búa til myndir og styttur sem sýndu grunnþætti trúarinnar, þar sem flestir íbúar Evrópu voru ólæsir á þeim tíma.
== Tilvísanir ==
<references/>https://en.wikipedia.org/wiki/Gargoyle
{{commonscat|Gargoyles}}
| |||