„Þörungar“: Munur á milli breytinga

'''Þörungar''' ereru lauslega skilgreint samheiti yfir [[gróður]]margvíslegar, oftast frumbjarga, lífverur í [[haf|sjávarsjó]], vötnum og á landi. Þörungum í sjó og vötnum má skipta í tvo hópa, annars vegar [[plöntusvif]] og hins vegar [[botnþörungar|botnþörunga]]. Plöntusvif er örsmár svifgróður sem berst með [[straumur|straumum]] í yfirborðslögum sjávar eða vatna, en botnþörungar vaxa á [[hafsbotn|botninum]] eins og nafnið gefur til kynna. Þörungar nýta ljósorku [[sól]]arinnar til að byggja upp [[lífræn efnafræði|lífræn efni]] úr [[ólífræn efnasambönd|ólífrænum]] og byggir nær allt [[líf]] í sjónum [[tilvera|tilveru]] sína beint eða óbeint á þessari [[framleiðsla|framleiðslu]] þeirra. Megnið af framleiðslunni kemur frá plöntusvifinu í efstu lögum sjávar, en botnþörungarnir taka einnig þátt í nýmyndun lífrænna efna. Þörungarnir nýta birtuna við [[yfirborð]]ið, þeir nýta [[áburður|áburðarefni]] eða [[næringarsölt]] sem berast upp í yfirborðslögin og eru auk þess háðir straumum og [[uppblöndun]] eða stöðugleika sjávar. Þeir eru því mjög háðir umhverfisaðstæðum í hafinu.<ref>Karl Gunnarsson, Gunnar Jónsson, & Ólafur Karvel Pálsson (1998). ''Sjávarnytjar við Ísland''. Reykjavík: Mál og menning.</ref>

Næstum allir þörungar hafa blaðgrænu og eru því [[frumbjarga]]. Blaðgræna þörunga er í sérstökum [[Grænukorn|grænukornum]] nema hjá bláþörungum þar sem hún er jafndreifð um allt frymið. BlaðgrænaOft þörungahylja erýmis oft hulin af ýmsum litarefnumlitarefni, sem gera þörungaþörungana gula, brúna eða rauða, blaðgrænuna í þeim og hafa þörungar frá fornu fari verið flokkaðir eftir lit. Allir þörungar nema bláþörungar eru heilkjörnungar, þ.e. hafa kjarna í frumum sínum, og erfðaefni þeirra myndar litninga við frumuskiptingu. FlestirÆxlun þörungarþörunga hafaer bæðimargvísleg, kynjaðaallt ogfrá einfaldri frumuskiptingu (kynlaust) til kynlausaflókinnar æxlunkynæxlunar. Margir þörungar eru [[Einfrumungur|einfrumungar]], oft með 1-2 þráðum (svipum) sem þeir slá umtil og frá í vatninu og hreyfa sig þannig. Slíkir þörungar eru kallaðir svipuþörungar. Margir svipuþörungar hafa ljósnæman rauðlitaðan augndíl. Algengt er að einfrumuþörungar myndi [[sambú]] (colonia) sem geta orðið svo stór að þau sjáistsjást með berum augum. Fjölfrumungar meðal þörunga eru vanalega þráðlaga og lengdgeta geturorðið veriðallt nokkrirað sentimetrarnokkrum ensentimetrum lengd, þótt breiddin sé aðeins ein frumubreidd. Því sjást þeir ekki með berum augum nema þeir komi margir saman og myndi slý eða slavak. Þráðlaga þörungar geta líka myndað sambú. Sumir þörungar, eins og brún- og rauðþörungar , hafa frumuvef sem líkist vefjum æðplantaæðplantna og mynda líkama sem er á stærð við blómplöntur, en líkamsvefurinn er einsleitur og ekki sérhæfður eins og hjá æðplöntum. Áður var hefðbundið að skipta þörungum í plöntu- og dýraríki, en nú er þeim skipt í tvö veldi sem eru [[dreifkjörnungar]] (Procaryota) og [[heilkjörnungar]] (Eucaryota). Bláþörungar eru dreifkjörnungar og eru nú oft taldir með [[Gerlar|gerlum]] og nefndir blágerlar (Cyanobacteria). Allir aðrir þörungar eru heilkjörnungar. Samkvæmt nýjum rannsóknum virðast ýmsar heilkjarna þörungafylkingar lítið skyldar og eru taldar hafa þróast eftir aðskildum þróunarlínum. EinfrumuþörungarEinfruma þörungar og sambú þeiraþeirra eru yfirleitt á reikireki og svífa um við og á yfirborði vatna eða sjávar. Þeir kallast svifþörungar og mynda [[plöntusvif]] (phytoplantonphytoplankton). Stærri þörungar eru oftast fastir á steinum eða klettum eða hafsbotni og geta fest sig með rótum. Þeir kallast botnþörungar. Sumir þörungar festa sig á aðrar lífverur og kallast þeir ásætuþörungar eða ásætur. Nokkrar tegundir þörungarþörunga geta fjölgað sér mjög mikið við hagstæð skilyrði og þakið vatnsyfirborðið þannig að það fær ákveðinn lit grænan, brúnan eða rauðan. Slíkt kallast vatnamor eða vatnablómi. Stundum litast sjór rauður af þessum sökum og kallast þá [[Þörungablómi|blóðsjór]]. Þörungar mynda sæþörungabelti á ströndum vatns og sjávar. Þang og grænþörungar eru efst og á stöðum sem eru þurrir á fjöru en síðanþar fyrir neðan tekur við þarabelti og eftir það rauðþörungabelti. Þarinn er stórvaxnastistórvaxnastur þörungurinnþörunga á norðlægum slóðum og er oft um 2 m aðeða meira á lengd og myndar oft þaraskóga á nokkurra metra dýpi. Rauðþörungar finnast niður í á allt að 100 m dýpi. MargirMeðal þörungarþörunga eru einnig landþörungar (æriale. aerial/terrestrial alga ealgae) sem búa ekki í sjó heldur á landi þar sem er hæfilega rakt. Þeir geta vaxið í rökum jarðvegi eða mosa, hellum og gjám og á stofnum trjáa. Nokkrar tegundir þrífast í jarðhitavatni, allt að 65 gráðu heitu. Ýmsir þörungar mynda sambýli með sveppum og kallast þau fléttur. Þá er þörungurþörungurinn umlukinn sveppavef sem hindrar útgufumútgufun og veitir steinefnanæringu til þörungsins en sveppurinn fær kolvetni frá þörungnum, sem oft veldur því að fléttan verður græn á lit. <ref>[http://utgafa.ni.is/fjolrit/Fjolrit_48.pdf Helgi Hallgrímsson,ÞÖRUNGATAL Skrá yfir vatna- og landþörunga á Íslandi samkvæmt heimildum, Fjölrit Náttúrufræðistofnunar Nr. 48, júlí 2007]</ref>

Þörungar eins og söl og marínkjarnimarinkjarni hafa verið nýttir til manneldis á Íslandi. [[Fjörugrös]], klóþang og hrossaþari hafa einnig verið nýtt. Fjörubeit hefur tíðkast öldum saman en þásauðfé bíturer sauðfésólgið í þang og þara. Þang sem rekur á fjöru hefur verið notað til eldiviðar og áburðar og líka brennt til að vinna úr því joð og salt og önnur steinefni. Hlaupefnið Agaragar er unnið úr rauðþörungum. Kísilgúr er unninn úr botnlögumskeljum kísilþörunga sem orðið hafa að botnseti í kísilþörungaskeljarvötnum. Margir þörungar eru notaðir í ýmis lífræn efni. Brúnþörungar eru ríkir af fjölfenólum (Phlorotanninflórótannínum).