|
[[Mynd:Atlantic Ocean - en.png|alt=Mynd af Norður og Suður Atlantshafi|thumb|''Atlantshaf'' ]]
'''Atlantshaf''' er annað stærsta [[úthaf]] heims á eftir [[Kyrrahaf|Kyrrahafinu]] og skiptist í tvennt þaðvið er í[[miðbaugur|miðbaug]]: Norður- og Suður Atlantshaf. Það þekur um fimmtung jarðar og skilur að meginlönd í austurmeginlöndin [[Evrópa|Evrópu]] og [[Afríka|Afríku]] aukí meginlandaaustri íog [[Norður-Ameríka|Norður-]] og [[Suður-Ameríka|Suður-Ameríku]] í [[vestur|vestri]]. Í [[austur|austr]]iaustri mætir Atlantshafið [[Indlandshaf|Indlandshafi]] við 20. [[lengdargráða|lengdargráðu]] austur. Hafið tengist einnig [[Kyrrahaf|Kyrrahafinu]] um [[Norður-Íshaf]] í norðurnorðri og [[Drakesund]]i í suðri.
Atlantshafið greinist frá Norður-Íshafi með línu sem liggur frá [[Grænland|Grænlandi]], um [[Ísland]] og [[Svalbarði|Svalbarða]] að [[Noregur|Noregi]]{{heimild vantar}} og Suður Íshafinu við 65.[[breiddargráða|breiddargráðu]] suður. Nafn hafsins er dregið af títaninum [[Atlas]]i sem myndar [[súlur Herkúlesar]] báðum megin við [[Gíbraltarsund]]. Flatarmál hafsins er 82.440 km² án innhafanna en ef öll innhöf, [[flói|flóar]] og strandhöf eru talin með er flatarmálið 106.460.000 km². Helstu innhöf, flóar og sund Atlantshafsins eru t.d. [[Karíbahaf]], [[Mexíkóflói]], [[Lawrenceflói]], [[Miðjarðarhaf]], [[Svartahaf]], [[Norðursjór]], [[Grænlandshaf]], [[Noregshaf]] og [[Eystrasalt]]. Meðaldýpi hafsins er 3.300 metrar en mesta dýpi er 8.380 m við [[Puerto Rico]]-álinn sem er norðan við eyjuna.
[[Nafn]] hafsins er dregið af títaníinu [[Atlas]] sem myndar súlur Herkúlesar báðum megin við [[Gíbraltarsund]].
[[Flatarmál]] hafsins er 82.440 km² án innhafanna en ef öll innhöf, [[flói|flóar]] og strandhöf eru talin með er flatarmálið 106.460.000 km². Helstu innhöf, flóar og sund Atlantshafsins eru t.d. [[Karíbahaf]],[[Mexíkóflói]],[[Lawrenceflói]],[[Miðjarðarhaf]],[[Svartahaf]],[[Norðursjór|Norðursjó]],[[Grænlandshaf]],[[Noregshaf]] og [[Eystrasalt]].
Atlantshafið tekur við gríðarlega miklu magni vatns frá meginlöndunum því mörg helstu fljót heims renna til þess ,. dæmiDæmi um þetta eru t.d. St.[[Lawrencefljót]], Lawrence[[Mississippi]], Missisipi,Amason [[Amasónfljót]], [[ KongóKongófljót]], [[ NígerNígerfljót]], [[Rín]] og fl.fleiri<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_I.htm</ref> ▼Meðaldýpi hafsins er 3300 m en mesta dýpi er 8380m við [[Puerto Rico]] álninn sem er [[norður|norðan]] við [[eyja|eyjuna]].
▲Atlantshafið tekur við gríðarlega miklu magni vatns frá meginlöndunum því mörg helstu fljót heims renna til þess, dæmi um þetta eru t.d. St. Lawrence,Missisipi,Amason,[[Kongó]],[[Níger]],[[Rín]] og fl.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_I.htm</ref>
== Landslag ==
[[Hafsbotn]] Atlantshafsins einkennist helst af [[Atlantshafshryggurinn|Atlantshafshryggnum]] en hann liggur frá norðri til suðurs eftir hafinu endilöngu og nær yfir þriðjung botnsvæðisins. SumsSum staðar er hryggurinn ofansjávar en eyjarnar Azores[[Asóreyjar]], [[Ascension-eyja]], [[SaintSankti Helena]], [[Tristan da ChunaCunha]], [[Gough]] og [[Bouvet-eyja]] eru allt eldfjallaeyjar sem rísa upp frá hryggnum. [[Ísland]] er einnig á hryggnum en það er á hæsta punkti þesshans og fyrir miðju. Austan og vestan megin við hrygginn eru 36003.600-55005.500 mmetra djúp hafsvæði en hluti botnsins er fjöllótturfjalllendur á meðan aðrir hlutar eru sléttir. Eftir því sem farið er nær meginlöndunum er hæðótturbotninn botnhæðóttari með bratta upp á landgrunn. Botn Atlantshafsins er að mestu þakinn kalkkenndu seti en ef farið er dýpra en 5.000 metra þá er rautt leirkennt efni gjarnan ríkjandi. Mest ber á lífrænu seti [[skeldýr|skeldýr]]a á neðansjávarhryggnum. [[Kísilgúr]]set er mest á syðstu breiddargráðunum. Um 2/5 hlutar botnsins eru þaktir kalkkenndum örsmáum skeldýrum. [[Sandur]] þekur um fjórðung botnsins og afgangurinn er þakinn grjóti, möl og skeljum.
Fíngert efni berst gjarnan með aflandsvindum frá eyðimerkursvæðum fyrirvið vesturströnd [[Afríka|Afríku]]. Hins vegar áÁ [[norðurslóðir|norðurslóðum ]] er hins vegar talsvert af stóru og smáu grjóti sem [[borgarísjaki|borgarísjakar]] bera með sér.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_I.htm</ref> ▼Botn Atlantshafsins er að mestu þakinn kalkkenndu seti en ef farið er dýpra en 5000 m þá er rautt leirkennt efni gjarnan ríkjandi. Mest ber á lífrænuseti [[skeldýr|skeldýr]]a á neðansjávarhryggnum. Kísilgúrset er mest á syðstu breiddargráðunum. Um 2/5 hlutar botnsins er þakinn kalkkenndum örsmáum skeldýrum. [[Sandur]] þekur um fjórðung botnsins og afgangurinn er þakinn grjóti, möl og skeljum.
▲Fíngert efni berst gjarnan með aflandsvindum frá eyðimerkursvæðum fyrir vesturströnd [[Afríka|Afríku]]. Hins vegar á norðurslóðum er talsvert af stóru og smáu grjóti sem [[borgarísjaki|borgarísjakar]] bera með sér.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_I.htm</ref>
== Loftslag ==
'''===Norður -Atlantshaf'''===
[[Veðurfar]] í Norður -Atlanshafi ræðst helst af ríkjandi [[vindátt |vindáttum]] um og loftmössum frá Norður-Ameríku. Mikill hitastigsmunur er á milli heimskautaloftsins og hlýrra loftstrauma frá [[Kyrrahaf |Kyrrahafi]] i, [[Mexíkóflói|Mexíkóflóa]] og Golfstraumnum. Á þessu svæði skapast sterkir hringvindar út frá kröftugum lægðum sem eru á leið sinni yfir [[Nýfundnaland]] og [[Ísland]]. Hringvindarnir eru sterkari á veturnar en sumrin en lægðirnar flytja hita, raka og hreyfiafl frá [[hitabelti|hitabeltinu]]. Lægðirnar viðhalda líka vestanvindum á miðlægum breiddargráðum. Á háþrýstisvæðum 15°N og 30°N gætir yfirleitt ekki ofsaveðra en þar mætast vestanvindar úr norðri og frá hitabeltinu í suðri, vindarnir sökkva um 900 fet á dag og þéttast sem veldur því að veðrið verður oft sólríkt og úrkomulaust. Stöðugir norðausturvindar blása hins vegar sunnan við þetta háþrýstibelti.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_I.htm</ref>▼
'''===Suður -Atlantshaf '''===▼▲[[Veðurfar]] í Norður Atlanshafi ræðst helst af ríkjandi [[vindátt|vindáttum]] og loftmössum frá Norður-Ameríku. Mikill hitastigsmunur er á milli heimskautaloftsins og hlýrra loftstrauma frá [[Kyrrahaf|Kyrrahafi]], [[Mexíkóflói|Mexíkóflóa]] og Golfstraumnum. Á þessu svæði skapast sterkir hringvindar út frá kröftugum lægðum sem eru á leið sinni yfir [[Nýfundnaland]] og [[Ísland]]. Hringvindarnir eru sterkari á veturnar en sumrin en lægðirnar flytja hita, raka og hreyfiafl frá [[hitabelti|hitabeltinu]]. Lægðirnar viðhalda líka vestanvindum á miðlægum breiddargráðum.
[[Vestanvindabeltið ]] í suður Suður-Atlantshafi teygist alla leið til suðurskautsins[[Suðurskautslandið|Suðurskautslandsins]] frá 40°S og [[háþrýstibeltið ]] er í kringum 30°S. Þessi hringferill ergengur andsólarsinnisrangsælis og veldurskapar staðvindumstaðvinda norðan beltisins en hringrásin er öfug miðað við norðurhvelið vegna [[Coriolis lögmálsins-kraftur|Coriolis-krafta]]. Lognbeltið[[Kyrrabeltið]] er á þessu svæði en það verður þegartil suðaustanþar sem staðvindarnir mætafrá norðaustursuðaustri mæta staðvindum ífrá beltinunorðaustri. Í kringum miðbaug á þessu svæði er einnig mikil úrkoma sem orsakast af stígandi heitsheitu og raksröku loftslofti. Veðurlag í háþrýstibeltinu er nokkuð stöðugt og sólríkt en frekar óstöðugt og vindasamt á hærri breiddargráðum. Mikill hitamunur skapast af þessum óstöðugleika á köldu suðurskautslandinu og hafinu umhverfis það.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_I. htm</ref>▼
Á háþrýstisvæðum 15°N og 30°N gætir yfirleitt ekki ofsaveðra en þar mætast vestanvindar úr norðri og frá hitabeltinu í suðri, vindarnir sökkva um 900 fet á dag og þéttast sem veldur því að veðrið verður oft sólríkt og úrkomulaust. Stöðugir norðausturvindar blása hins vegar sunnan við þetta háþrýstibelti.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_I.htm</ref>
▲Vestanvindabeltið í suður Atlantshafi teygist alla leið til suðurskautsins frá 40°S og háþrýstibeltið er í kringum 30°S. Þessi hringferill er andsólarsinnis og veldur staðvindum norðan beltisins en hringrásin er öfug miðað við norðurhvelið vegna Coriolis lögmálsins. Lognbeltið er á þessu svæði en það verður þegar suðaustan staðvindarnir mæta norðaustur staðvindum í beltinu. Í kringum miðbaug á þessu svæði er einnig mikil úrkoma sem orsakast af stígandi heits og raks lofts.
Veðurlag í háþrýstibeltinu er nokkuð stöðugt og sólríkt en frekar óstöðugt og vindasamt á hærri breiddargráðum. Mikill hitamunur skapast af þessum óstöðugleika á köldu suðurskautslandinu og hafinu umhverfis það.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_I.htm</ref>
== Hitastig ==
Yfirborðshiti hafsins fer eftir hversþví eðlishvert straumarnir í því liggja. [[Miðbaugsstraumurinn]] flytur sjó frá norðri til suðurs ,; hann kemur upp að ströndum Norður- og Suður -Ameríku en á yfirborðinu á þessu svæði er hlýtt sjávarbelti,. hinsHins vegar flytja Kanarí[[Kanaríeyjastraumurinn|Kanaríeyja-]] og [[Benguela -straumurinn|Benguela-straumarnir]] kaldannkaldan sjó að miðbaug. Þetta gerir það að verkum að sjórinn er hlýrri við austur- og vesturstrendur á beltunum 10°S-30°S og 10°N-30°N. Þetta snýst þó við á hærri breiddargráðum.
Í Norður -Atlantshafi flytur [[Labradorstraumurinn]] kaldan sjó suður að 40°N en [[Golfstraumurinn]] flytur hins vegar hlýjann sjó meðfram Noregsströndum. Andstæður eru á milli Suður- og Norður -Atlanshafsins sem orsakstorsakast af yfirborðsstraumum sem verða til vegna ríkjandi vindátta og landslags stranda. Falklandstraumurinn[[Falklandseyjastraumurinn]] blandast [[Brasilíustraumurinn|Brasilíustraumnum]] og Labradorstraumurinn blandast Golfstraumnum sem orsakst afveldur því að yfirborðshiti breytist hratt á stuttri vegalengd en mesta breytingin er þó við Golf- og Labradorstraumanna en sú breyting er yfirleitt kölluð „kaldi veggurinn”. Yfirborðshiti í hitabeltinu stjórnast af loftlagsþáttum en hann er nánast sá sami allstaðar á beltinu og þar af leiðandi er enginn mælanlegur hitamunur á straumum.
Yfirborðshiti í hitabeltinu stjórnast af loftlagsþáttum en hann er nánast sá sami allstaðar á beltinu og þar af leiðandi er enginn mælanlegur hitamunur á straumum.
Í Norður -Atlantshafi lækkar hitinn úr 5°C niður í 2 1/2½°C á 10001.000 m dýpi við botninn. Í Suður -Atlantshafi er hitamunur frekar breytilegur en hann lækkar í 404°SC á 10001.000-13001.300 m dýpi og hækkarlækkar svo eftir því sem neðar dregur og er 2°C-4°C á 2 km dýpi, þegar komið er á botninn er hitastigið orðið 1°C þar sem [[Suðurskautssjórinn]] tekur við. Við SuðurskautiðSuðurskautslandið er hitastigið í kringum frostmark og undir á stórum hafsvæðum þar í kring.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_II.htm</ref>
== Selta ==
Seltustig Atlantshafsins getur farið upp í 37 % en engin hafsvæði í heiminum hafa svo mikla seltu. algengastAlgengast er þó að seltan sé um 35%. Magn seltu fer eftir því hvernig straumum, úrkomu og uppgufun er háttað.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_III.htm</ref>
== Lífríki og fiskveiðar ==
[[Mynd:Gadus morhua.png|thumb|Atlantshafs þorskur- mikilvægasti fiskur Norður Atlantshafsins]]
Helsta lífríki Atlantshafsins eru [[þörungur|þörungar]], [[þari]], [[svif]], [[skeldýr]], [[fiskur|fiskar]], svampar, [[krabbi|krabbar]], [[sjóskjaldbökur]] og sjávarspendýr. Atlantshaf hefur bestu og mest nýttu fiskimið í heiminum, en það gefur af sér um milljónir tonna af fiski á ári bæði til manneldis og iðnaðar. Mest af aflanum fæst á landgrunni og þá helst næringarríkum svæðum þar sem uppstreymi er gott. Mikilvægasta fiskitegundin í Norður-Atlantshafi sem hefur verið að gefa mest verðmæti er [[þorskur]]inn en einnig hafa [[ýsa]], [[loðna]], [[síld]], [[humar]] og [[makríll]] gefið nokkuð góð verðmæti. Mikilvægustu tegundirnar í Suður-Atlantshafi eru [[kolmunni]], [[túnfiskur]] og [[sardína]].<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_III.htm</ref>
Atlantshaf hefur bestu og mest nýttu fiskimið í heiminum, en það gefur af sér um milljónir tonna af fiski á ári bæði til manneldis og iðnaðar. Mest af aflanum fæst á landgrunni og þá helst næringarríkum svæðum þar sem uppstreymi er gott. Mikilvægasta fiskitegundin á Norður Atlantshafi sem hefur verið að gefa mest verðmæti er Þorskurinn en einnig hafa Ýsa, Loðna, Síld, Humar og Makríll gefið nokkuð góð verðmæti. Mikilvægustu tegundirnar í Suður Atlantshafi eru Kolmuni, Túnfiskur og Sardína.<ref>http://www.nat.is/heimshofin/atlantshaf_III.htm</ref>
== Tilvísanir ==
| 