„Hákarl“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Norskur (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
smá snurfuss
Lína 18:
| binomial_authority = [[Marcus Elieser Bloch|Bloch]] & [[Johann Gottlob Schneider|Schneider]], 1801
}}
'''Hákarl''' ([[fræðiheiti]]:''Somniosus microcephalus'') er grannvaxinn, sívalur, brjóskfiskur með góða heyrn. Því miður er ekki mjög lítið vitað um lífshætti hákarlsins. Oftast þegar talað er um hákarl við Íslandsstrendur er átt við Grænlandshákarl en hér við land er þó einnig að finna nokkurn fjölda háfiska. sem

== eru ekki umræða þessarar greinar.Útlit ==
Hákarl hefur hvassar tennur í skoltum sínum í víðum kjafti. Augu og tálknaop hákarls eru smá. Hákarlinn getur náð allt að 7 metra lengd en þó er algeng lengd hans um 2-5 metrar. Hákarlar lifa á blönduðu fæði. Lítið er vitað um kynæxlun hákarla en þó er vitað til þess að þeir gjóti ungviði sínu sem er u.þ.b. 40 cm. við got og afkvæmin geta verið allt að 10 talsins. Talið er að hann geti náð allt að 150 ára aldri og verði mjög seint kynþroska. Hákarlinn vex mjög hægt og hafa einhverjar rannsóknir leitt í ljós að fullorðin dýr vaxi ekki nema um 1 cm. á ári. Vitað er um tilfelli þess að Grænlandshákarl sem merktur hafði verið og náð aftur eftir 16 ár, hafði vaxið frá 262 cm. til 270 cm. á þessum 16 árum.
 
Allt sitt líf dvelur skepnan í köldum heimskautasjó (2-7°C) á miklu dýpi, hann er eina tegund hákarla í heiminum sem vitað er um að það geri. Á sumrin heldur grænlandshákarlinn sig á 180-730 metra dýpi en færir sig nær yfirborðinu á veturna í þeirri von að ná sér í seli. Hákarlinn finnst allt frá Svalbarða, Bjarnareyju og Hvítahafi í norðri, og suður með ströndum Noregs inn í Norðursjó. Hann er einnig að finna við norðanverðar Bretlandseyjar, Færeyjar og Ísland.<ref>Jón Már Halldórsson. (2003). Hvað er vitað um grænlandshákarlinn? Sótt 13. október 2012 af http://www.visindavefur.is/svar.php?id=3036</ref>
== Útbreiðsla ==
Allt sitt líf dvelur skepnan í köldum heimskautasjó (2-7°C) á miklu dýpi, hann er eina tegund hákarla í heiminum sem vitað er um að það geri. Á sumrin heldur grænlandshákarlinn sig á 180-730 metra dýpi en færir sig nær yfirborðinu á veturna í þeirri von að ná sér í seli. Hákarlinn finnst allt frá [[Svalbarði|Svalbarða]], [[Bjarnareyja|Bjarnareyju]] og Hvítahafi[[Hvítahaf]]i í norðri, og suður með ströndum [[Noregur|Noregs]] inn í [[Norðursjór|Norðursjó]]. Hann er einnig að finna við norðanverðar [[Bretlandseyjar]], [[Færeyjar]] og [[Ísland]].<ref>Jón Már Halldórsson. (2003). Hvað er vitað um grænlandshákarlinn? Sótt 13. október 2012 af http://www.visindavefur.is/svar.php?id=3036</ref>
 
== Nýting ==
Erfitt er að finna öruggar heimildir um það hvenær Íslendingar hafi byrjað að veiða hákarl en talið er að á fyrstu öldum Íslandsbyggðar hafi Íslendingar einungis nýtt þann hákarl sem rak dauðan á fjörur. Veiðarnar virðast þó vera orðnar töluvert miklar á 14. öld en þá var hákarlinn orðinn hluti af matarvenjum Íslendinga. Um hákarl má lesa m.a.meðal annasrs í [[Snorra-Edda|Snorra Eddu]], [[Grágás]] og [[Jónsbók]], þ.e. hákarlsreka, og um verkaðan hákarl er skrifað í skrá yfir eignir Hóladómkirkju frá [[1374]]. Veiðarnar færðust svo í vöxt á næstu öldum og tíðkaðist að menn færu á opnum bátum í hákarlalegur. Í slíkar sjóferðir var yfirleitt farið á veturna og gátu þær tekið allt frá 2 dögum, upp í 2 vikur en allt réðst það af aflabrögðum og veðráttu. Ástæða þess að farið var í þessar ferðir að vetri til má rekja til þess að menn þurftu að sinna heyskap og öðrum bústörfum á sumrin til þess að halda lífi í búfénu á veturna. Hákarl var veiddur með [[Lagnvaður|Lagnvaði]], [[Keflvaður|keflvaði]] og venjulegum vað og svo hákarlalínu. Eftir aldamótin [[1900]] dró verulega úr hákarlaveiðum og lögðust nærri af um [[1930]], því mjög dró úr eftirspurn eftir hákalslýsi. Enn er þó sá hákarl sem veiðist [[kæsing|kæstur]]. Framleiðsla [[hákarlalýsi]]s til manneldis hefur farið vaxandi að undanförnu. <ref>Jón Þ. Þór. (2002). Sjósókn og Sjávarfang, Saga Sjávarútvegs á Íslandi: Árabáta- og Skútuöld, I. Bindi. Akureyri: Bókaútgáfan Hólar</ref>
 
Víða eru aðrar tegundir hákarla veiddar til gerðar [[hákarlauggasúpa|hákarlauggasúpu]].
Lína 37 ⟶ 42:
<references/>
 
== Heimildir ==
* ''Sjávarnytjar við Ísland'', Karl Gunnarsson, Gunnar Jónsson, Ólafur Karvel Pálmason. Mál og menning, Reykjavík, 1998.
* Kynning á íslenskum sjávarútvegi: Ekkert slor, í Háskólanum á Akureyri 2000