„Tómatur“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m r2.7.3) (Vélmenni: Færi ace:Truëng Tureuki yfir í ace:Truëng Kléng |
mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 17:
| binomial_authority = [[Carolus Linnaeus]]
}}
'''Tómatur''' (mjög sjaldan nefnt '''rauðaldin''') er [[ber]] '''tómatplöntu''' ([[fræðiheiti]]: ''Solanum lycopersicum'') sem er [[einær jurt]] af [[náttskuggaætt]]. Tómatplantan verður að jafnaði 1-3
==
Tómatar eru ræktaðir um allan heim vegna ávaxtanna. Þúsundir [[kvæmi|kvæma]] eru afurð aldalangrar [[valræktun]]ar en geta tómata til að mynda ný afbrigði átti stóran þátt í vinsældum þeirra í upphafi. Ræktaðir tómatar geta verið frá 5 mm berjum að steikartómötum sem eru 10 cm í þvermál. Flest kvæmin gefa af sér rauð aldin um 5-6 cm í þvermál en til eru afbrigði með grænum, gulum, appelsínugulum, fjólubláum og svörtum aldinum.
Tómaturinn kom fyrst til Evrópu með [[Spánn|Spánverjum]], en á spænsku heitir ávöxturinn ''tomate'' og sést fyrst nefndur á bókum árið [[1532]]. Orðið tómatur er þó komið úr aztekísku en á því máli heitir ávöxturinn ''tómatl''. Á [[Ítalska|ítölsku]] nefnist ávöxturinn ''pomadore'', gullepli, en undir því nafni gekk ávöxturinn víða fyrst í stað. Af þeim sökum halda menn að tómatafbrigðið sem Evrópubúar kynntust fyrst hafi verið gult. Reynt var að nefna tómatinn á [[Íslenska|íslensku]] ''rauðaldin'', en það [[nýyrði]] festist ekki við hann. <ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3933309 Rauðaldinbaut; grein í Fréttablaðinu 2007]</ref>▼
Kína er stærsti tómataframleiðandi heims en þar á eftir koma Bandaríkin, Indland og Tyrkland.
{| class="wikitable" border="1"
|-
! colspan=2|Tíu helstu tómataframleiðendur heims 2010 samkvæmt [[FAOSTAT]]<br />(í tonnum)
|-
| {{CHN}} [[Kína]] || style="text-align:right;"| 41.879.684
|-
| {{USA}} [[Bandaríkin]] || style="text-align:right;"| 12.902.000
|-
| {{IND}} [[Indland]] || style="text-align:right;"| 11.979.700
|-
| {{TUR}} [[Tyrkland]] || style="text-align:right;"| 10.052.000
|-
| {{EGY}} [[Egyptaland]] || style="text-align:right;"| 8.544.990
|-
| {{ITA}} [[Ítalía]] || style="text-align:right;"| 6.024.800
|-
| {{IRN}} [[Íran]] || style="text-align:right;"| 5.256.110
|-
| {{ESP}} [[Spánn]] || style="text-align:right;"| 4.312.700
|-
| {{BRA}} [[Brasilía]] || style="text-align:right;"| 4.114.310
|-
| {{MEX}} [[Mexíkó]] || style="text-align:right;"| 2.997.640
|-
|'''Heimsframleiðsla''' || style="text-align:right;"| '''145.751.507'''
|}
== Um orðið „tómatur“ ==
▲
== Tilvísanir ==
| |||