„Filippseyjar“: Munur á milli breytinga

Filippseyjar liggja í Suðaustur-Asíu, fyrir sunnan [[Kína]], fyrir norðaustan [[Borneó]] og fyrir norðvestan [[Nýja-Gínea|Nýju-Gíneu]]. Höfin sem umliggja eyjarnar eru í grófum dráttum [[Kyrrahaf]]ið að austan, [[Suður-Kínahaf]] að vestan, [[Súlúhaf]] að suðvestan og [[Celebeshaf]] að sunnan. Eyríkið liggur rétt norðan við [[Miðbaugur|miðbaug]]. Syðst nær það 5°N, en nyrst 21°N. Suðvestustu eyjarnar eru aðeins örfáa km frá ströndum Borneó, en nyrstu eyjarnar eru um 150 km fyrir sunnan [[Formósa|Formósu]]. Landinu er yfirleitt skipt í þrennt:

* [[Lúson]], ásamt nokkrum nágrannaeyjum

* Visayas-svæðið með eyjunum Samar, Leyte, Negros, Mindóró, Cebu, Palawan o.flog fleirum.

* [[Negros]], ásamt nokkrum nágrannaeyjum, s.s.svo sem Jólóeyjum

Á Filippseyjum búa rúmar 92 milljónir manna, en þar með er landið tólfta fjölmennasta ríki heims. Höfuðeyjan Lúson, sem er á stærð við [[Ísland]], er ein og sér með 46,2 milljónir íbúa og er fimmta fjölmennasta eyja heims. Að sama skapi eru Filippseyjar þriðja fjölmennasta eyríki heims (á eftir [[Indónesía|Indónesíu]] og [[Japan]]). Þéttleiki landsins alls er 333 íbúar á km², sem er álíka mikið og í Japan.

* Tagalog (22 milljónir á Lúson)

* Cebuanó (20 milljónir á Cebu)

* Ilokanó (7.7 milljónir á Lúson)

* Hiligaynon (7 milljónir á Panay og Negros)

Mjög snemma var spænskum nýlenduherrum ljóst að til að geta átt eðlileg samskipti við íbúa landsins (sem og mismunandi ættflokkar sín á milli), varð að tala sameiginlegt tungumál. Því varð [[spænska]] að höfuðmáli eyjanna. [[1863]] varð spænska skyldufag í öllum skólum landsins. Þegar Bandaríkjamenn eignuðust eyjarnar [[1901]] tapaðist kunnátta í spænsku hratt. Að sama skapi tók [[enska]] við og breiddist hratt út. Á fjórða áratug [[20. öldin|20. aldar]] ákvað landstjórnin að búa til nýtt tungumál sem allir íbúar Filippseyja gætu sætt sig við. Tagalog var undirstaða nýja málsins, en það fékk heitið filipínó. [[1973]], þegar Marcos var forseti, var gefin út [[stjórnarskrá]] sem gerði ráð fyrir tveimur þjóðtungum í landinu, filipínó og ensku. Spænskan var endanlega felld niður. Nýjasta stjórnarskráin frá [[1987]] staðfesti þetta, en gerði ráð fyrir að spænska og [[arabíska]] væru valmöguleikar sem erlend mál. Um þriðjungur íbúa Filippseyja tala filipínó sem móðurmál (fyrsta mál). Aðrir íbúar tala einnig filipínó, en ekki sem fyrsta mál og í mörgum tilfellum ekki einu sinni sem annað mál.

Þjóðfáni Filippseyinga er nauðalíkur þeim tékkneska, nema hvað rauði og hvíti liturinn hafa víxlast. Fáninn samanstendur af þremur reitum. Efst er blátt, neðst er rautt, en frá vinstri sker sig hvítur þríhyrningur inn í hina litina. Í hvíta hlutanum er gul sól og þrjár gular stjörnur. Fáni þessi var fyrst dreginn að húni [[1898]] eftir uppreisn Filippseyinga gegn Spánverjum. Hvíti þríhyrningurinn táknar jafnrétti og bræðralag. Blái reiturinn merkir frið, sannleik og sanngirni. Rauði reiturinn merkir föðurlandsást og kjark. Sumir segja að litirnar hafi verið valdir úr fána Bandaríkjanna af þakklæti fyrir aðstoðina við að hrekja Spánverja burt. Sólin stendur fyrir frelsi og héruðin 8átta sem voru til 1898. Stjörnurnar þrjár tákna hina þrjá aðalhluta sem Filippseyjar samanstendur af (Lúson, Mindanaó og Visayas-svæðið þar á milli). Upphaflega var fáninn aðeins í notkun í tvö ár, en [[1901]] tók fáni Bandaríkjanna við. [[1919]] fengu Filippseyingar þjóðfánann opinberlega aftur og hefur hann verið það síðan, með þeirri undantekningu að Japanir bönnuðu hann [[1941]]-[[1943|43]] meðan þeir hertóku eyjarnar í heimstyrjöldinni síðari. Blái liturinn hefur breyst örlítið, en hann var ljósblár til að byrja með (er dökkblár núna).

Skjaldarmerkið er með sömu liti og þjóðfáninn, nema hvað þeir raðast í kringum hvítan hringlaga reit. Í honum er sól, en stjörnurnar þrjár eru í hvíta reitnum fyrir ofan. Auk þess er ljón í rauða reitnum, en það stendur fyrir yfirráð Spánverja frá miðri 16. öld til 1898. Í bláa hlutanum er amerískur [[skallaörn]] sem tákn fyrir Bandaríkin (skallaörninn er í innsigli Bandaríkjanna).

Á Filippseyjum er lýðræði með forsetastjórn. Forseti landsins er með víðtæk völd. Hann kallar saman þingið, sem samanstendur af tveimur deildum. Í efri deild sitja þingmenn í 6sex ár í senn, en í neðri deild 3þrjú ár. Kosningar eru skylda almennings, þótt ekki séu beittar refsingar fyrir að svíkjast um.

| 1 || [[Emilio Aguinaldo]] || 1898- – 1901 || Lét af embætti valdatöku við valdatöku BNA

| 2 || [[Manuel Quezon]] || 1935- – 1944 || Fór í útlegð til BNA við innrás Japana

| 3 || [[José Laurel]] || 1943- – 1945 || Leppur Japana

| 4 || [[Sergio Osmeña]] || 1945- – 1946 || Tapaði í kosningum 1946

| 5 || [[Manuel Roxas]] || 1946- – 1948 || Lést í embætti

| 6 || [[Elpidio Quirino]] || 1948- – 1953 || Tapaði í kosningum 1953

| 7 || [[Ramon Magsaysay]] || 1953- – 1957 || Lést í flugslysi 1957

| 8 || [[Carlos Garcia]] || 1957- – 1961 || Tapaði í kosningum 1961

| 9 || [[Diosdado Macapagal]] || 1961- – 1965 || Tapaði í kosningum

| 10 || [[Ferdinand Marcos]] || 1965- – 1986 || Einræðisherra, settur af 1986

| 11 || [[Corazon Aquino]] || 1986- – 1992 || Fyrsti kvenforsetinn

| 12 || [[Fidel Ramos]] || 1992- – 1998 ||

| 13 || [[Joseph Estrada]] || 1998- – 2001 || Var settur af

| 14 || [[Gloria Macapagal-Arroyo]] || 2001- – 2010 || Dóttir Diosdado Macapagal

Filippseyjum er skipt niður í 80 sýslur (tagalog: lalawigan). Þær eru svo flokkaðar saman í 17 héruð. Höfuðborgarsvæðið er sér svæði og er ekki með í þessum tölum. Sýslunum er stjórnað af sýslustjóra, en þeir hafa ekki umráð yfir stærri borgum. Í þeim ráða borgarstjórar og borgarstjórnir. Sérstakt hérað er heimastjórnarsvæði múslíma á Mindanaó, en þar fer eigin heimastjórn með stjórn allra helstu mála.

Stjórn Filippseyja rekur her, en hann samanstendur af landher, flota og flugher. Alls eru 113 þúsþúsund manns í hernum. Engin herskylda er í landinu.

Í landinu er notaður filippínskur pesó. 1 pesó jafngildir 100 centavos (einnig ritað sentimos). Pesóinn var innleiddur af Spánverjum í upphafi. Þótt Bandaríkjamenn hafi stjórnað landinu í nokkra áratugi, var pesóinn látinn standa. Þegar Filippseyjar urðu sjálfstætt ríki 1948 var enn notast við pesó, en auðkenndur við nafn landsins. Stytting filippínska pesóins er PHP.

Elstu mannvistarleifar á Filippseyjum hafa verið aldursgreindar upp á 1,7 milljónir ára og tilheyra fornaldarmanninum [[homo erectus]]. Elstu merki um nútímamanninn í landinu eru 67 þúsþúsund ára gömul. Ekki er vitað hvaðan hann kom. En elstu ættbálkar Filippseyja komu til eyjaklasans fyrir um 40 þúsþúsund árum. Þeir kallast negritos, en talið er að hinn þekkti forni ættbálkur aeta sé af honum kominn. Báðir þessir ættbálkar eru orðnir mjög fámennir á Filippseyjum. Fyrir um 6000 til 2.500 árum f.Kr. fluttist fólk aftur í stórum stíl til eyjanna. Þetta voru ættbálkar malaio-pólýnesa, sem einnig settust að á Kyrrahafseyjum. Fólk þetta kom með tungumál til Filippseyja, en talið er að nær öll tungumál eyjanna séu upprunnin frá þessum ættbálkum. Á öldunum e.Kr. hófu ættbálkarnir viðskiptasambönd við nágrannalönd eins og Kína og Japan. Frá og með 9. öld reistu nokkrar þjóðir viðskiptabækistöðvar á eyjunum, s.s.svo sem Malæjar, og Indónesar, en einnig Indverjar (a.m.k.að minnsta kosti frá 9. öld til 12. aldar). Elstu rituðu heimildir Filippseyja er koparplatan frá Laguna. Hún er rituð á máli sem er sambland af [[sanskrít]], fornjavönsku, fornmalasísku og gömlu tagalog. Kaupmenn frá [[Malasía|Malasíu]] og [[Indónesía|Indónesíu]]Indónesíu fluttu [[Múhameðstrúíslam]] til Filippseyja. [[1380]] hóf arabinn Sarif Maqdum trúboðsstörf í Mindanaó. Honum og eftirmönnum hans var nokkuð ágengt. Nokkur soldándæmi voru stofnuð á Mindanaó og nágrannaeyjum í suðri Filippseyja. [[1475]] kvæntist prins frá Malakka (múslími) innfæddri prinsessu frá Mindanaó og hóf þegar að breiða Múhameðstrú út íslam. Á svipuðum tíma stofnuðu Múhameðstrúarmennmúslímar bæinn Manila á Lúson. Næstu öld var Múhameðstrúíslam víða útbreidd, en náttúrutrú var þó enn höfuðtrúarbrögð eyjaskeggja allt fram að komu Spánverja á 16. öld.

[[16. mars]] [[1521]] kom [[Ferdinand Magellan|Magellan]] siglandi til Filippseyja, en hann var á fyrstu hnattsiglingu sögunnar. Hann var fyrsti Evrópubúinn (ásamt áhöfn hans) sem barði Filippseyja augum. Á þessum tíma var Magellan aðeins með 150 menn eftir af mannskap sínum, því afföllin höfðu verið mikil á siglingunni. Magellan kom til nokkurra eyja í suðurhluta eyjaklasans. Á eyjunni Homonhon helgaði hann eyjarnar Spáni, en Magellan sigldi fyrir hönd Spánarkonungs, þótt sjálfur væri hann [[Portúgal|Portúgali]]. Spánverjar áttu í fyrstu vinsamleg samskipti við eyjaskeggja og náðu meira að segja að kristna marga þeirra, sérstaklega á Cebu. Einn höfðingjanna á nágrannaeyjunni Mactan neitaði hins vegar að taka kristni, hvað þá að gangast undir Spánarkonung. Því ákvað Magellan að fara þangað með mannskap og neyða spænska yfirvaldið á höfðingjann, en nafn hans var Lapu Lapu. Í bardaganum sem fylgdi féll Magellan hins vegar, enda var við ofurefli að etja.

Þrátt fyrir fall Magellans var Spánarkonungur sér meðvitaður um nýju eyjarnar og sendi fjóra leiðangra þangað milli [[1525]]- – [[1542]]. Síðasti leiðangurinn var undir stjórn Ruy López de Villalobos, en hann kom til eyjanna Samar og Leyte 1542. Hann gaf þeim heitið Las Islas Filipinas (Eyjar Filippusar) eftir spænska erfðaprinsinum sem síðar varð Filippus II. [[1565]] kom [[Miguel Lopez de Legazpi]] til eyjanna milli Lúson og Mindanaó og stofnaði fyrstu spænsku nýlendurnar. Spánn tók Filippseyjar hins vegar ekki formlega til eignar fyrr en [[1569]]. Í kjölfarið var farið í könnunarleiðangra norður með eyjunum og komu Spánverjar til Manilaflóa ári síðar. Þar réðu Múhameðstrúarmenn ríkjum. Í orrustunni við Manila sigruðu Spánverjar þá, en drógu sig engu að síður til baka. Ári síðar, [[1571]], fór Legazpi með heilan flota (17 skip) með 120 Spánverjum og mörg hundruð hermönnum innfæddra til Manila til að herja á soldándæmið þar. Í orrustunni við Bankusay [[3. júní]] gjörsigruðu Spánverjar, bæði sökum þess að þeir voru mannfleiri og búnir miklu betri vopnum. Í [[ágúst]] á sama ári stofnaði Legazpi borgina Manila formlega, þótt þar hafi innfæddir og Múhameðstrúarmennmúslímar búið áður (byggðin hét þá Maynilad), en Legazpi brenndi hana niður til kaldra kola. Spánverjar reistu borgarmúra og virki, en sökum góðs hafnarlægis varð Manila brátt höfuðstaður spænsku nýlendunnar á Filippseyjum. Legazpi sjálfur varð fyrsti spænski landstjórinn. Brátt náðináðu Spánverjar stjórn á öllum eyjum Filippseyja, ennen ekki gekk það áfallalaust fyrir sig. Innfæddir gerðu oft uppreisn, s.s.svo sem [[1586]] í Pampanga, [[1588]] í Tondo og [[1603]] í Sangley. Auk þess eyðilögðu [[Fellibylur|fellibyljir]], [[Jarðskjálfti|jarðskálftar]] og [[eldgos]] nokkrar nýlendur. Árið [[1641]] varð t.d.til dæmis stórgos í eldfjallinu Parker á Mindanaó sem olli miklum skaða. [[Holland|Hollendingar]] gerðu Spánverjum einnig lífið leitt með sjóránum á siglingaleiðum til eyjanna. Oft voru sjóorrustur háðar milli landanna hingað og þangað við eyjarnar. [[1646]] reyndu Hollendingar að hertaka Filippseyja, en Spánverjar náðu að verjast í fimm sjóorrustum við La Naval de Manila. Spánverjar töluðu um undrið mikla og halda enn þann dag í dag upp á sigur þeirra á Hollendingum.

Með Spánverjum komu munkar og kristniboðar til Filippseyja og hófu að kristna hina innfæddu. Í kristniboðinu var reynt að endurtaka ekki það sem gerðist í [[Suður-Ameríka|Suður-Ameríku]], þ.e. að kristna íbúana með sverði og valdi, heldur með fortölum og loforðum. Munkarnir þýddu þar að auki kaþólsk rit á Baybay-málið til að gera trúna aðgengilegri fyrir marga innfædda ættbálka. Þetta bar mikinn árangur. Fólk gekk kaþólsku kirkjunni á hönd, bæði innfæddir og múslímar. [[1611]] var kaþólskur háskóli stofnaður í Manila (Universidad de Santo Tomas), en hann er elsti nústarfandi háskóli Asíu. Aðeins í suðri tókst kristniboðið ekki sem skyldi. Á Mindanaó og Súlúeyjum viðhélst íslam og er ríkjandi þar enn í dag. Fræðimenn telja að hefðu Spánverjar ekki numið Filippseyja, hefðu eyjarnar allar orðið íslamskar eins og Malasía og Indónesía.

Helsta tekjulind Spánverja á Filippseyjum var verslun við Kína. Mikið magn af vörum voru flutt þaðan til Manila, s.s.svo sem [[silki]], en þaðan var það sent áfram til [[Mexíkó]] (sem einnig var spænsk nýlenda), aðallega til hafnarinnar í [[Acapulco]]. Í staðinn var mikið magn af [[Silfur|silfri]] sent frá Mexíkó til Filippseyja sem borgun fyrir kínverskar vörur. Talið er að árlega hafi um 50 tonn af silfri verið flutt frá Mexíkó til Filippseyja og áfram til Kína. Skipin gengu því fram og til baka með vörur, en siglt var yfir Kyrrahafið. Fyrir vikið voru Filippseyjar settar undir stjórn landstjórans í Mexíkó. Verslun þessi lokkaði marga sjóræningja, sem og [[England|Englendinga]], sem reyndu að hagnast á auðlegð verslunarinnar. Aldrei var verslun þessi þó sérlega hagsæld, heldur var hún oft á tíðum rekin með einhverjum halla. Á tímabili íhugaði Spánarkonungur að yfirgefa eyjarnar sökum þessa, en af því varð þó ekki. [[1762]]- –[[1764|64]] reyndu Englendingar að ráðast inn í Filippseyja, en á þeim árum stóð [[7 ára stríðið]] yfir í [[Evrópa|Evrópu]]. Á tímabili náðu Englendingar Manila á sitt vald, sem og nokkrar eyjar. Í suðri gengu múslímar á lagið og juku yfirráð sín, enda Spánverjar uppteknir í stríði við Englendinga. Í friðarsamningum í [[París]] [[1764]], sem markaði endalok stríðsins, var Englendingum gert að skila Manila og eyjunum sem þeir höfðu tekið til Spánverja. Eftir stríðið var farið að nota landbúnaðinn í æ meiri mæli til útflutnings til að drýgja tekur eyjanna. Þannig var mikið ræktað af [[tóbak]]i, en einnig talsvert af [[krydd]]i, s.s.svo sem [[pipar]].

[[1821]] sleit Mexíkó sig laust frá Spáni og varð sjálfstætt ríki. Filippseyjar voru því færðar undir beina stjórn Spánar. Samtímis stöðvaðist verslunin milli Kína og Mexíkó. Strax ári síðar gerðu hermenn af mexíkönskum uppruna uppreisn, þar sem þeir neituðu að afhenda Spánverjum vopn sín. Þeir kölluðu sig ''filipinos'' og voru þeir fyrstu sem það gerðu. Hugtakið filipino breiddist síðan með tímanum út til alls landsins. Með opnun [[Súesskurðurinn|Súesskurðarins]] [[1867]] var auðveldara að versla við þjóðir Austur-Asíu. Að sama skapi fór hugmyndafræði Evrópulanda að berast til Filippseyja. [[1850]] stofnaði Pedro Pelaez hreyfingu sem krafðist þess að kaþólska kirkjan losaði um tökin sín á íbúum landsins og yrði sett undir landstjórnina. Auk þess krafðist hún jafnrétti innfæddra og Spánverja (eða fólks af spænsku bergi brotnu). [[1868]] varð Carlos Maria de la Torre landstjóri Spánverja á Filippseyjum. Hann hóf þegar í stað að umbylta landinu. Ritskoðun var afnumin og frelsi aukið. Þrátt fyrir það gerðu prestar innfæddra uppreisn [[1871]], en þeir kölluðu sig Gomburza. Uppreisnin var barin niður og leiðtogar hennar teknir af lífi. Frjálslyndir menn hófu að yfirgefa eyjarnar. Í Evrópu voru samtök stofnuð af útfluttum Filippseyingum sem kröfðust sjálfstjórnar og atkvæðarétt í spænska þinginu. Í Evrópu gerði belgíska stjórnin tilboð um að kaupa Filippseyjar [[1875]], og keisarinn í [[Berlín]] gerði annað tilboð [[1885]]. Spánverjar höfnuðu báðum boðum. [[1892]] stofnaði læknirinn og heimspekingurinn José Rizal stjórnmálaflokkinn La Liga Filipina og krafðist umbóta. Hann var handtekinn og sendur í útlegð til Mindanaó.

[[21. janúar]] [[1899]] gaf bráðabirgðastjórnin út stjórnarskrá og [[23. janúar]] var lýðveldið formlega stofnað. Það stóð þó stutt yfir. [[4. febrúar]] skutu Bandaríkjamenn filippínskan hermann til bana fyrir að fara inn á yfirráðasvæði þeirra. Þetta leysti nýtt stríð úr læðingi, því Filippínar gerðu uppreisn gegn Bandaríkjamönnum. Stríð þetta stóð yfir í tvö ár. Talið er að allt að ein milljón almennra borgara Filippseyja hafi látist í átökum. [[1901]] náðu Bandaríkjamenn að handsama Aguinaldo. [[20. apríl]] bað hann vopnabræður sína um að hætta öllu viðnámi gegn ofureflinu. [[29. apríl]] gáfust því herir Filippseyinga upp, en nokkrir hópar skæruliðar héldu árásum sínum áfram í um áratug. Sömuleiðis gerðu múslímar í suðri Bandaríkjamönnum lífið leitt, en fram að þessu höfðu þeir verið hlutlausir. Filippseyjar urðu í apríl 1901 að bandarískri nýlendu og varð enska að þjóðtungu í landinu. William Taft var sendur til eyjanna til að stofna borgaralegu stjórn, sem leysa ætti herstjórnina af. 1901 var hæstiréttur stofnaður, filippínskt tveggja deilda þing skömmu síðar. Fyrstu kosningar fóru fram [[1907]]. Árið [[1913]] varð [[Woodrow Wilson]] forseti Bandaríkjanna. Hann breytti utanríkisstefnunni þannig að í stað þess að líta á Filippseyjar sem hluta Bandaríkjanna, vildi hann stuðla að sjálfstæði eyjanna. Næstu árin stóð undirbúningur yfir, samafara því að byggðir voru upp innviðir þjóðfélagsins, s.s.svo sem [[menntun]], þjónusta, heilbrigðiskerfi, o.flog fleira. [[1934]] voru sett lög þess efnis að undirbúa sjálfstæði Filippseyja inna tíu ára. Samfara þessu fengu eyjarnar sjálfstjórn, en bandarískar herstöðvar fengu að vera í landinu áfram. [[1937]] fengu konur bæði kosningarétt, sem og framboðsrétt. Undirbúningur sjálfstæðis gekk ekki áfallalaust fyrir sig, en heimstyrjöldin síðari batt enda á allar slíkar áætlanir í bili.

[[7. desember]] réðust Japanir á Pearl Harbour á [[Havaí]]. Degi síðar réðust þeir á Filippseyjar í samræmdum loftárásum. Nokkrar bandarískar herstöðvar voru eyðilagðar á Lúson, þar af helmingur lofthers þeirra. Sama dag gengu japanskir hermenn á land í Lúson á 6sex mismunandi stöðum. Á skömmum tíma náðu Japanir að hertaka stóran hluta landsins meðan Bandaríkjamenn, undir stjórn [[Douglas McArthur]]s, létu undan síga eftir mikla bardaga. Í [[apríl]] [[1942]] gáfust Bandaríkjamenn og Filippeyingar upp á Bataan-skaga við Manilaflóa. Japanir neyddu tugþúsundir hermanna til að ganga 100 km leið til San Fernando, en atburður þessi gekk sem ''Dauðagangan í Bataan'' í söguna. Í 6sex daga gengu bandarískir og filippínskir hermenn vatns- og vistalausir í sólinni. Japanir skutu alla til bana sem helltust úr lestinni og frömdu aðra stríðsglæpi á þeim. Um 10-16tíu til sextán þús manns létust, margir úr þorsta, en flestir voru drepnir. Á næstu mánuðum voru nokkrar skæruliðahreyfingar stofnaðar af innfæddum sem börðust gegn japanska setuliðinu. Japanir sjálfir stjórnuðu með mikilli grimmd og frömdu ýmsa stríðsglæpi. Þeir drápu innfædda með ýmsum hætti í stórum stíl, pyntuðu þá, nauðguðu og brenndu suma jafnvel lifandi til bana. Í [[október]] [[1943]] leyfðu Japanir stofnun lýðveldis meðal Filippseyinga. José P. Laurel varð forseti lýðveldisins, en Japanir voru alltaf með í ráðum. Almenningur studdi þessa stjórn því ekki. Það var ekki fyrr en í október [[1944]] að Bandaríkjamenn hófu gagnsókn á Filippseyjum undir stjórn McArthurs. Það tók þá fimm mánuði að ná eyjunum aftur á sitt vald. Hins vegar héldu Japanir Manila í föstum greipum, sem stórskemmdist í bardögum. Bandaríkjamenn náðu henni ekki fyrr en við allsherjar uppgjöf Japana í [[september]] [[1945]]. Ekki gáfust allir Japanir upp. Nokkrir tórðu í frumskógum eyjanna. Sá síðasti kom ekki fram fyrr en [[1974]]. Talið er að um ein milljón Filippseyinga hafi látið lífið í hersetu Japana. Milli 1945 og 1949 fóru fram stríðsréttarhöld yfir japönskum yfirmönnum á Filippseyjum og voru æðstu yfirmennirnir dæmdir til dauða.

Á seinni árum stríðsins var útlagastjórn Filippseyinga mynduð í Bandaríkjunum undir stjórn Sergio Osmeña. Í [[febrúar]] 1945 var stjórn þessi formlega sett til valda á eyjunum. [[4. júlí]] [[1946]] fékk Filippseyjar formlega sjálfstæði. Bandaríkjamenn sömdu um viðskipti við eyjarnar, sem og yfirráðarétt yfir 23 herstöðvum til 99 ára. Sá tími var síðar styttur í 25 ár, með vali á 5fimm ára framlengingu. Á sjötta áratugnum fluttu fátækir bændur í stórum stíl suður til Mindanaó, með stuðningi stjórnarinnar. Þetta leiddi til átaka við múslíma á eyjunni, en ófriður við þá átti eftir að standa yfir til loka [[20. öldin|20. aldar]]. [[1963]] gerðu Filippseyjar tilkall til héraðsins Sabah, norðaustast á Borneó, en á því ári leystu Bretar upp verndarsvæði sitt þar. Sabah var hins vegar sameinað Malasíu, en deilur landanna um þetta hérað standa enn.

Í [[desember]] [[1965]] var Ferdinand Marcos kosinn forseti Filippseyja og endurkosinn [[1969]]. Marcos hafði upp áætlanir um að hernema héraðið Sabah á Borneó, en íslamskir nýliðar í hernum neituðu að taka þátt í aðgerðunum. Þetta leiddi til fjöldamorðs á þeim. Í kjölfarið stofnuðu múslímar þjóðarhreyfingu sem hafði það markmið að stuðla að sjálfstæði á Mindanaó og öðrum suðlægum eyjum. Marcos var ásakaður um spillingu, en fyrstu mótmæli gegn honum hófust í Manila [[1970]] og stóðu yfir í tvö ár. Í september [[1972]] setti Marcos neyðarlög og hóf ofsóknir á hendur öllum þeim sem mótmæltu stjórn hans. Tugþúsundir voru handteknir og prentfrelsi var afnumið. Hann setti nýja stjórnarskrá þar sem hann hlaut aukin völd. Í raun tók hann sér alræðisvöld. MúhameðstrúarmennMúslímar sömdu áætlun um sjálfstjórn á Mindanaó, en Marcos hafnaði henni. Neyðarlögin voru ekki afnumin fyrr en [[1981]]. Á sama ári fóru fram kosningar, en þær fóru fram undir ströngu eftirliti Marcosar, sem sigraði með miklum yfirburðum. Talað var um meiriháttar kosningasvindl. [[1983]] var leiðtogi stjórnarandstöðunnar, Benigno Aquino, myrtur og var herinn sakaður um ódæðið. Eftir enn eitt kosningasvindl [[1987]] hópuðust rúmlega milljón Filippseyinga á götur Manila og kröfðust afsagnar Marcosar. Kaþólska kirkjan, sem hafði mikil ítök í landinu, studdi þessar kröfur. Í kjölfarið breiddust mótmælin út um allt land. Þegar herinn neitaði skipunum Marcosar um að stöðva mótmælin, sá Marcos sig tilneyddan til að flýja land og fór til Havaí [[25. febrúar]] [[1986]]. Sama dag varð Corazón Aquino, ekkja hins myrta Benigno Aquino, forseti landsins.

Í stjórnartíð Aquino var ný stjórnarskrá samin, sem var lík þeirri sem Marcos hafði tekið úr gildi. Filippseyjar urðu lýðveldi á ný með forseta sem æðsta mann stjórnarinnar. Aquino þurfti að fást við nokkrar tilraunir til að steypa henni af stóli. Hún var hins vegar tryggilega studd af æðsta herforingja landsins, Fidel V. Ramos, sem [[1992]] varð fyrsti kjörni forseti landsins sem var mótmælendatrúar. [[1989]] hlutu múslímar á Mindanaó loks sjálfstjórn, sem þó fékkst ekki viðurkennt meðal allra skæruliða múslíma eða kristinna manna. Skærur milli aðilanna héldu því áfram. [[1991]] varð stórgos í eldfjallinu Pínatúbó á Lúzón. Meðalhiti í heiminum lækkaði við það um 1,5° í fleiri mánuði, en gosið í Pínatúbó var eitt allra mesta gos 20. aldar. Tugir þúsundir manna voru fluttir burt úr nánd við eldfjallið. Samt sem áður biðu 875 manns bana í gosinu. Tvær aðalherstöðvar Bandaríkjanna eyðilögðust í gosinu. Þar af leiðandi neitaði stjórn landsins að framlengja samning sinn við Bandaríkin. Því yfirgáfu allir bandarískir hermenn landið, þeir síðustu í september [[1992]]. Árið [[1999]] frömdu maóistar á Filippseyjum fjölda hryðjuverka á Lúson. Þúsundir manna létu lífið. Að sama skapi héldu átökin við múslíma í suðri áfram. Þeir frömdu einnig ýmis hryðjuverk víða í landinu. Þau verstu voru framin [[2005]], þ.þar á.m. meðal í Manila. [[2006]], í forsetatíð Gloria Macapagal-Arroyo, reyndi hluti hersins að ræna völdum. Arroyo lýsti yfir neyðarástandi, sem stóð frá [[24. febrúar]] til [[3. mars]].

Á Filippseyjum er mikill fjöldi borga, þar af fjórar milljónaborgir. 12Tólf aðrar eru með meira en hálfa milljón íbúa. Nokkur stórborgarsvæði hafa myndast í landinu. Af þeim er höfuðborgarsvæðið, kallað Metro Manila, langstærst með 11,5 milljónir íbúa. Hún er þarmeð meðal 10 stærstu borga heims. Stærstu borgir Filippseyja:

| 5 || [[Cebu City]] || 866 þúsþúsund || Cebu || Cebu

| 6 || [[Zamboanga City]] || 807 þúsþúsund || Zamboanga del Sur || Mindanaó

| 7 || [[Antipolo City]] || 677 þúsþúsund || Rizal || Lúson

| 8 || [[Pasig City]] || 669 þúsþúsund || Metro Manila || Lúson

| 9 || [[Taguig City]] || 644 þúsþúsund || Metro Manila || Lúson

| 10 || [[Cagayan de Oro City]] || 602 þúsþúsund || Misamis Oriental || Mindanaó

| 11 || [[Parañaque City]] || 588 þúsþúsund || Metro Manila || Lúson

| 12 || [[Dasmariñas]] || 575 þúsþúsund || Cavite || Lúson

| 13 || [[Valenzuela City]] || 575 þúsþúsund || Metro Manila || Lúson

| 14 || [[Las Piñas City]] || 522 þúsþúsund || Metro Manila || Lúson

| 15 || [[General Santos City]] || 538 þúsþúsund || South Cotabato || Mindanaó

| 16 || [[Makati City]] || 529 þúsþúsund || Metro Manila || Lúson

Filippseyjar samanstanda af 7.107 eyjum. Stærst þeirra er Lúson, en hún er 17. stærsta eyja heims. Margar eyjanna eru þó litlar. Aðeins 13þrettán eyjar eru stærri en 1 þúsþúsund km². Alls eru 880 eyjar í byggð. Stærstu eyjar Filippseyja:

| 3 || [[Palawan]] || 14.609 || 994 þúsþúsund || [[Puerto Princesa]]

| 11 || [[Masbate]] || 3.296 || 435 þúsþúsund || [[Masbate City]]

| 12 || [[Catanduanes]] || 1.492 || 232 þúsþúsund ||

| 13 || [[Basilan]] || 1.234 || 259 þúsþúsund || [[Isabela City]]

| 14 || [[Marinduque]] || 952 || 227 þúsþúsund || Boac

| 15 || [[Busuanga]] || 890 || 56 þúsþúsund || Coron

| 16 || [[Jóló]] || 869 || 300 þúsþúsund || Jóló

Filippseyjar eru í [[hitabelti]]nu og þar eru eingöngu tvær árstíðir: Regntími og þurrkatími. Regntíminn einkennist af [[monsún]]signingum, en þá getur rignt í margar vikur. Rigningin getur verið svo mikil að hætta skapast af völdum flóða, aurskriða og annað. Víða á eyjunum eru [[Regnskógur|regnskógar]] þar sem rigning fellur nær daglega. Rigningartíminn er yfirleitt frá nóvember til mars, en hann flytur svalara loft frá hafinu. Kaldasti mánuðurinn er janúar. Á þurrkatímanum rignir líka, en í miklu minna mæli. Hlýjasti mánuðurinn er maí. Samspil úrkomu og hita má setja upp í töflu:

Filippseyjar liggja á leið [[Fellibylur|fellibylja]] (filipínó: bagyo), sem koma að austan frá [[Kyrrahaf]]i. Fellibyljatíminn er frá júlí til október. Árlega fara að meðaltali 9níu hitabeltisstormar og fellibyljir um eyjarnar og koma yfirleitt að landi á austurhluta eyjanna, sérstaklega á Lúson. Þrátt fyrir að Manila sé á vesturströnd Lúson, þá kemur fyrir að borgin lendi í fellibyl með alvarlegum afleiðingum. Mestur fjöldi fellibylja sem skollið hafa á Filippseyjum á einu ári voru 19nútján árið [[1993]]. Fæstir hafa þeir verið fjórir. Versti fellibylurinn sem skollið hefur á eyjarnar var Thelma í nóvember [[1991]], en í honum létust rúmlega 5fimm þúsþúsund manns. 1.200 annarra var saknað.

Helstu orkugjafar Filippseyja eru [[olía]], [[jarðgas]], [[viður]] og [[kol]]. Á eyjunni Palawan er stórt jarðgassvæði. Gasið er leitt um sjó og land 500 km leið til Batangas City á Lúzon. Gasið er að mestu notað í orkuver á Manila-svæðinu sem alls framleiða 8 GW. Þar með hefur innflutningþörf landsins á olíu og gasi minnkað gríðarlega. Á síðustu áratugum hafa vatnsorka og jarðvarmi bæst við. Stærsta vatnsorkuver landsins er við Agusfljót á Mindanaó, en það framleiðir 418 MW. Filippseyjar eru næstmesti notandi [[Jarðvarmi|jarðvarmaorku]] í heimi (á eftir Bandaríkjunum), enda fyrirfinnst jarðvarmi nær alls staðar í landinu. Árið [[2010]] var notkunin 1.904 GW, en það er 27% af rafmagnsnotkun landsins. Aðeins [[Ísland]] er með hærra hlutfall (30%). [[Vindorka]]n hefur einnig nýlega bæst við. Við Ilocos Norte var vindorkuver tekið í notkun [[2002]] sem framleiðir 40 MW. Til stendur að smíða tvö [[Sjávarfallaorka|sjávarfallaorkuver]] í landinu.

Á eftir bifreiðinni eru ferjur langmest notaða samgöngutæki á Filippseyjum. Alls staðar eru ferjuhafnir sem sigla til allra stóru eyjann í eyjaklasanum, en einnig til smærri eyja. Flugsamgöngur eru einnig mikið notaðar. Í landinu eru 85 almennir flugvellir. Helsta flugfélag landsins er Philippine Airlines, en það flýgur til langt út fyrir landsteinana. Ólíkt öðrum asískum löndum er [[járnbraut]]arkerfið frekar lítið á Filippseyjum. Það samanstendur nær eingöngu af einni línu á Lúson, frá San Fernando yfir Manila og til Legazpi. Áætlanir eru uppi um að stækka netið mjög á næstu árum og þá einnig á Panay og Mindanaó. Sérfyrirbæri á Filippseyjum er hinir svokölluðu Jeepneys. Það eru stækkaðir og umbreyttir Willisjeppar sem Bandaríkjamenn skildu eftir við brottför sína. Jeepneys eru nokkurs konar smárútur eða stórir bílar sem fólk getur hoppað upp í að vild. Margir þeirra eru því troðfullir.

Á Filippseyjum eru skráð 2.400 sjúkrahús og 90 þúsþúsund læknar. Þetta gera 1einn lækni á hverja 833 íbúa. Flest sjúkrahúsin búa þó við fjárskort og eru því ekki búin bestu tækjum. Meðhöndlun sjúklinga er ókeypis þjónusta, en sjúklingar verða þó að greiða fyrir lyfin sjálfir.

Samkvæmt innlendum stofnunum eru 93,4% landsmanna læsir og er það jafnt milli kynja. Rúmlega 2000 háskólar (eða skólar á háskólastigi) eru í landinu öllu. Elsti þeirra er Santo Tomas háskólinn í Manila, en hann var stofnaður [[1611]]. Þar með er hann elsti nústarfandi háskóli Asíu.

Stærstur hluti bókmennta landsins hefur verið ritaðar á spænsku, enda komu fram margir rithöfundar á [[19. öldin|19. öld]] meðan Spánverjar réðu yfir eyjunum. Helstu rithöfundar landsins, s.s.svo sem [[Pedro Paterno]], þjóðhetjan [[José Rizal]], [[Marcelo del Pilar]] og [[Francisco Balagtas]] rituðu allir á spænsku. Helsti rithöfundar landsins sem rituðu á filipínó eru áðurnefndur Balagtas og [[Patricio Mariano]].

Dæmigerður innlendur vefnaður er þekktur hjá nokkrum ættflokkum. Itneg-fólkið er þekkt fyrir ofin teppi, kölluð Binakol. Mynstrið er þannig úr garði gert að það býður upp á missýn, eftir því hvernig á það er horft. Ga‘dang-fólkið vefur með perluskrauti sem ofinn er í klæðin eða teppin. Aðrir ættbálkar, s.s.svo sem Ilongot-fólkið, notar ekki bara perlur, heldur líka nef stórra fugla, harða plöntuhluta og málma. Á Mindanaó er gjarnan fléttað með þráðum Abaca-plöntunnar. Afurðin er þekkt víða í heiminum sem Manila-hampur.

Ein útbreiddasta íþróttagrein alþýðunnar er sípa. Hér er um nokkurs konar fótboltatennis að ræða, þ.e. nota þarf fæturna til að koma bolta, yfirleitt gerður úr pálmablöðum, yfir net. Vinsælustu klassískar íþróttir eru [[körfubolti]] og [[bardagaíþrótt]]ir. Í körfubolta eru Filippseyingar margfaldir asískir meistarar. Besti árangur þeirra á HM er þriðja sætið. Á eyjunum eru ýmsar bardagaíþróttir stundaðar af kappi, en þær eru mjög mismunandi eftir greinum. [[2009]] gaf Arroyo forseti út lög sem gáfu íþróttinni Modern Arnis stöðu sem þjóðaríþrótt og þjóðarbardagaíþrótt. [[Knattspyrna]] er ung íþrótt, enda var eyjunum stjórnað af Bandaríkjamönnum til 1946. Íþróttin er langt á eftir körfuboltanum í landinu. Filippseyjar hafa tekið þátt í [[Ólympíuleikarnir|Ólympíuleikunum]] síðan [[1924]] ([[París]]), fyrir utan [[1980]] er landið hunsaði leikana í [[Moskva|Moskvu]] vegna áhrifa frá Bandaríkjunum. Filippseyjar voru fyrsta hitabeltislandið til að taka þátt í vetrarólympíuleikum. Stærsta íþróttahátíð eyjanna kallast Palarong Pambasa, en hún hefur verið haldin síðan [[1948]]. Þetta er nokkurs konar skólakeppni í ýmsum íþróttagreinum. Keppt er í fótbolta, [[golf]]i, [[bogfimi]], [[badminton]], [[Hafnabolti|hafnabolta]], [[skák]], [[Fimleikar|fimleikum]], [[tennis]], [[Sund (hreyfing)|sundi]], [[borðtennis]], [[taekwondo]], [[Frjálsar íþróttir|frjálsum]] og [[blak]]i.

Matargerð á Filippseyjum er nokkurs konar sambland af spænskum, mexíkönskum, kínverskum, indverskum, japönskum og bandarískum áhrifum. Á eyjunum er mikið borðað af fiski og sjávarafurðum, oftast með [[hrísgrjón]]um, en þau eru höfuðfæða eyjaskeggja. Fiskurinn er tilreiddur á ýmsan hátt og jafnvel borðaður hrár (kryddaður). Af kjöti er svínið vinsælt, nema meðal múslíma í suðri. Þjóðarrétturinn er adobo, sem gjarnan er gerður úr svínakjöti, en einnig úr naut eða kjúklingi. Auk kryddtegunda er edik, sojasósa eða kókosmjólk sett í hann, allt eftir því héraðinu. Langar núðlur tákna langlífi og eru gjarnan borðaðar á afmælisdögum. Vinsæll forréttur (eða snakk) er balut, en það er frjótt egg, steikt eða soðið. Í egginu er hálfstálpað fóstur sem þykir mikið gómsæti. Þannig er eggjahvítan eða rauðan fyrst sogin út, en síðan er harði hlutinn borðaður (fóstrið). Í eldri tíð trúðu menn að balut yki kynhvötina. Filippseyingar borða ekki með prjónum, heldur með hnífapörum. Þó aðallega með gaffli og skeið. Úti á landi er einnig borðað með fingrunum.

* Kóralrifið Tubbataha í Súlúhafi (síðan 1993)

* Þjóðgarðurinn Puerto Princesa á eyjunni Palawan (síðan 1999).

* [http://www.timarit.is/titlebrowse.jsp?issueID=418424&pageSelected=0&lang=0 ''Á„Á Filippseyjum''Filippseyjum“; grein í ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1955]

* [http://fjolmenningarvefurbarna.net/1/filippseyjar/filippseyjar_adalsida.htm ''Filippseyar''„Filippseyar“; grein íá FjölmenningarvefurFjölmenningarvef barna 2005]