„Saltpéturssýra“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
smá hreingerning+myndir. Þarf að hreingera þessa grein meira? Eða bara bæta við hana. |
|||
Lína 1:
{{Hreingera}}
[[Mynd:Nitric-acid.png|thumb|250px|right|Efnafræðilega uppbygging saltpéturssýru]]
'''Saltpéturssýra'''<ref>{{orðabanki|325954}}</ref> (kallað ''[[aqua fortis]]'' eða „sterkt vatn“ í [[gullgerðarlist]]) er [[Eitur|eitruð]] [[sýra]] sem er afar ætandi. Fræðiheitið er '''vetnisnítrat''' og formúlan er HNO<sub>3</sub>. ▼
[[Mynd:Nitric acid lab.jpg|thumb|250px|right|Saltpéturssýra á ransóknarstofu.]]
Hrein saltpéturssýra er litlaus vökvi með þéttleika 1522 kg/m³ og verður að föstu efni við -42 °C og myndar þá hvíta kristalla og sýður við 83 °C. NO2 leysist úr saltpéturssýru við suðu og jafnvel við herbergishita samkvæmt þessari efnaformúlu:▼
▲'''Saltpéturssýra'''<ref>{{orðabanki|325954}}</ref> (kallað ''
▲Hrein saltpéturssýra er litlaus vökvi með þéttleika 1522 kg/m³ og verður að föstu efni við -42 °C og myndar þá hvíta kristalla og sýður við 83 °C.
:4HNO<sub>3</sub> → 2H<sub>2</sub>O + 4NO<sub>2</sub> + O<sub>2</sub> (72 °C)
Því ætti að geyma saltpéturssýru við hitastig undir 0 °C til að hindra slíkt efnahvarf. (NO<sub>2</sub>) sem er leyst upp í saltpéturssýru litar sýruna gula eða rauða við hærra hitastig. Hrein saltpéturssýra er hvít þegar hún kemst í snertingu við loft en sýra blönduð
Saltpéturssýra er notuð á tilraunastofum, til að búa til [[sprengiefni]] svo sem [[nitroglycerin]], [[trinitrotoluene]] (TNT) og [[cyclotrimethylenetrinitramine]]
▲[[nitroglycerin]], [[trinitrotoluene]] (TNT) og [[cyclotrimethylenetrinitramine]] og við [[áburður|áburðarframleiðslu]] og til að hreinsa og leysa upp málma. Hún er seld til nota í hreinsivörur, hún er notuð til að hreinsa verkfæri í matvæla- og mjólkurframleiðslu og þá er algengt að blanda 5-30% saltpéturssýru og 14-40% fosfórsýru.
Saltpéturssýra er þáttur í [[súrt regn|súru regni]]. Kviknað getur í saltpéturssýra þegar hún kemst í samband við ýmis lífræn efni svo sem [[terpentína|terpentínu]].
== Saltpéturssýra í fréttum ==
Árið 1965 varð slys í [[Tyrkland]]i þar sem 23 farþegar í rútu biðu bana eftir að hafa stokkið í skurð fullan af saltpéturssýru þegar rútan lenti í árekstri við flutningabíl fullan af sýrunni. Sýran
== Tilvísanir ==
| |||