„Rauðáta“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Thorhildur (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
texta snyrting og smá lagfæringar |
||
Lína 1:
{{Taxobox
Rauðáta, Calanus finmarchicus, er af ættbálki krabbaflóa, Copepoda. Um 170 tegundir svifdýra hér við land teljast til ættbálks krabbaflóa (Ástþór Gíslason, 2000). Rauðátan er eitt af algengustu svifdýrum sem finnast í Norður-Atlantshafi(Conover 1988). Hún er einnig algengasta tegund átu sem finnst í hafinu við Ísland (Gislason, Gaard, Debes, & Falkenhaug, 2008). Á mynd 1 er rauðátan táknuð með rauðum lit og sést þar vel hvernig dreyfing hennar er (Census of Marine Life, 2009).▼
| regnum = [[Animal]]ia
| phylum = [[Arthropod]]a
| subphylum = [[Crustacean|Crustacea]]
| classis = [[Maxillopoda]]
| subclass = [[Copepoda]]
| ordo = [[Krabbaflær]] (''Calanoida'')
| familia = [[Calanidae]]
| genus = ''[[Calanus]]''
| species = '''''C. finmarchicus'''''
| binomial = ''Calanus finmarchicus''
| binomial_authority = ([[Johan Ernst Gunnerus|Gunnerus]], 1770)
}}
▲'''Rauðáta
[[Mynd:Cfin OBISmap.gif|thumbnail|Mynd 1. Dreyfing Rauðátu]]
Sá fyrsti til að lýsa rauðátu var biskup frá noregi að nafni Johan Ernst Gunnerus, það gerði hann árið 1770 og er rauðátan einnig kölluð Gunnerus í höuðið á honum.(Marshall og Orr 1972). Johan Ernst Gunnerus nefndi rauðátuna fyrst Monoculus finmarchicus sem þýðir eineigða dýrið frá Finnmörku, en þar fann hann rauðátuna fyrst, síðar var nafninu svo breytt í Calanus finmarchicus. Eins og upprunalega nafni gefur til kynna hefur rauðátan aðeins eitt auga.
Núverandi nafn sitt dregur hún af rauðu litarefnunum, karótínlitarefna, sem er í forðanæringu hennar á sumrin. Á sumrin þegar rauðátan er mjög rauð er hún full af næringu en þegar líður á vetur minnkar forðanæringin og þar af leiðandi rauði liturinn, eins og sést vel á mynd 2 (Centre of Ecotoxicology and Experimental Biology, e.d.) Fullvaxin er rauðátan um 4 mm og er hún með stærstu krabbaflóununm. Líkami hennar skiptist í höfuð, frambol og afturbol. Höfuðið og frambolurinn er samvaxinn og myndar höfuðbol. Á höfði rauðátunnar eru tveir langir fálmarar sem hún notar til að synda, þar fyrir aftan eru aðrir fálmarar, kallaðir aftari fálmarar. Á höfðinu er einnig einn bitkrókur og tveir kjálkar. Fyrir aftan kjálkana koma kjálkfótar og síðan koma sundfæturnir, en þeir líkjast árablöðum. Afturbolurinn er liðskiptur og er aftasti liðurinn klofinn og eru þar löng hár. Eins og hjá öðrum liðdýrum er líkami rauðátunnar umlukinn kítínskel og þar af leiðandi þarf hún að hafa skelskipti til að vaxa. Aftari fálmarana, bitkrókana, kjálkana og kjálkafæturnar notar rauðátan til að afla sér fæðu, en hún síar smáar fæðuagnir úr sjónum.
[[Mynd:Calanus.jpg|thumbnail|Mynd 2. Rauðáta]]
Helsta fæða rauðátu eru svifþörungar, einkum kísil- og skoruþörungar. Einnig eru frumdýr eins og bifdýr og svipudýr mikilvæg fæða fyrir hana. Rauðátan er sögð vera mikilvægur tengiliður á milli frumframleiðslu svifþörunga og dýra sem eru ofarlega í fæðukeðjunni. Rauðátan er mikilvægur þáttur í fæðu fiskistofna sem nýttir eru við Ísland. Þegar fiskarnir eru á lirfu- og seinastigi eru þeir háðir henni um fæðu. Rauðátan er til dæmis helsta fæða loðnu og síldar (Ástþór Gíslason, 2000).
▲'''Heimildir'''
Ástþór Gíslason. 2000. Rauðátan í hafinu við ísland. Náttúrufræðingurinn 70 (1), bls. 3-19. sótt 10. nóvember af: http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000505583
| |||