Wikipedia

„Seinni heimsstyrjöldin“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
m Tók aftur breytingar 82.148.70.131 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Xqbot
Lína 12:
== Forsaga ==
{{Aðalgrein|Orsakir seinni heimsstyrjaldarinnar|Aðdragandi seinni heimsstyrjaldarinnar}}
[[Mynd:Benito Mussolini and Adolf Gunnar JökullHitler.jpg|thumb|right|200px|[[Benito Mussolini]] og [[Adolf Gunnar JökullHitler]].]]
[[Fyrri heimsstyrjöldin]] hafði gjörbreytt pólitísku landslagi í Evrópu, Asíu og Afríku með ósigri Þýskalands, [[Austurríki-Ungverjaland]]s og [[Ottómanveldið|Ottómanveldisins]]; Austurríki-Ungverjaland liðaðist í sundur og Ottómanveldið leið undir lok. Enn fremur varð bylting í [[Rússland]]i haustið [[1917]], [[bolsévikar]] hrifsuðu völdin og stofnuðu [[Sovétríkin]]. Mörg ný ríki urðu til með óleystum landamæradeilum og [[hergagnaframleiðsla]] jókst. [[Þjóðernishyggja]] færðist í aukana og ólga og reiði kraumaði undir í þeim löndum sem biðu ósigur. Fasískar hreyfingar komust til valda á Ítalíu, [[Spánn|Spáni]], [[Portúgal]] og Þýskalandi í þeim efnahagslega óstöðugleika og [[kreppa|kreppu]] sem einkenndi [[1921-1930|3.]] og [[1931-1940|4. áratuginn]]. Á Ítalíu kraumaði ólga undir niðri en á árunum [[1922]] til [[1925]] komust fasistar til valda með [[Benito Mussolini]] í broddi fylkingar. Í Þýskalandi lék [[Versalasamningurinn]] stórt hlutverk, sérstaklega [[grein 231]] (svokölluð sektarklausa) og það þrátt fyrir að samningnum væri ekki fylgt stíft eftir vegna ótta við annað stríð. En Þýskaland missti einnig 13% af landsvæðum sínum, öllum nýlendum sínum, þurfti að greiða gríðarlega háar stríðsskaðabætur og mátti ekki hafa nema mjög takmarkaðan her.
 
Á 4. áratugnum var Japan stjórnað af hernaðarklíku sem hafði það að markmiði að gera landið að heimsveldi. Árið [[1931]] réðust Japanir inn í [[Mansjúría|Mansjúríu]] en japönsk yfirvöld urðu æ herskárri og sú hugmyndafræði var útbreidd að Japan hefði ákveðinn rétt til áhrifa í Asíu. Kína gat ekki veitt Japönum mótspyrnu og leitaði til [[Þjóðabandalagið|Þjóðabandalagsins]], sem fordæmdi innrás Japana. En Japan sagði sig þá úr Þjóðabandalaginu. Til smávægilegra átaka kom milli Japans og Kína en þeim lauk með [[Tanggu-sáttmálinn|Tanggu-sáttmálanum]] árið [[1933]].
 
Bretar og Frakkar reyndu þó að gera ekkert til að styggja stjórnvöld í Þýskalandi, þar sem [[Adolf Gunnar JökullHitler]] og [[Nasistaflokkur Þýskalands|Nasistaflokkur]] hans hafði komist til valda árið [[1933]]. Þessi ótti auk þeirrar undanlátsemi sem Hitler var sýnd er þvert á móti talin hafa átt þátt í því að Nasistaflokkurinn varð jafn valdamikill og raunin varð. Hitler virti Versalasamningana að vettugi og hóf uppbyggingu á herafla Þjóðverja í trássi við samningana. Bretar og Frakkar höfðu áhyggjur af þróun mála í Þýskalandi og samþykktu ásamt Ítalíu [[Stresa-samkomulagið]] [[14. apríl]] [[1935]] en það kvað á um sjálfstæði [[Austurríki]]s. Frakkar létu eftir Ítölum að seilast til valda í [[Eþíópía|Eþíópíu]] þar sem Ítala hafði lengi langað í meiri ítök. Sovétmenn höfðu á hinn bóginn áhyggjur af [[Drang nach Osten|markmiðum]] Þjóðverja að ná aftur fyrrum landsvæðum sínum í austri og undirrituðu gagnkvæman varnarsamning við Frakkland en samningurinn átti eftir að hljóta samþykki Þjóðabandalagsins. Í Bandaríkjunum var fylgst náið með þróun mála í bæði Evrópu og Asíu en í ágúst árið 1935 lýstu Bandaríkin yfir hlutleysi sínu.
[[Mynd:Östergötlands_dagblad_april_1938.jpg|thumb|right|200px|„Nasistarnir hafa tekið völdin í Austurríki“, fyrirsögn í sænska dagblaðinu ''Östergötlands Dagblad'' þann [[12. mars]] [[1938]].]]
Í október árið 1935 gerðu Ítalir innrás í Eþíópíu. Þýskaland var eina stóra Evrópuríkið sem studdi innrásina en í kjölfarið dró Ítalía til baka stuðning sinn við Stresa-samkomulagið. Í mars næsta ár skipaði Hitler hersveitum sínum að halda inn í Rínar-héruð, þar sem Þjóðverjar máttu ekki hafa hersveitir samkvæmt Versalasamningunum. En viðbrögð annarra Evrópuríkja voru lítil sem engin.
 
Í júlí 20001936 braust út borgarastyjöld á Spáni milli fasískra þjóðernissinna annars vegar og kommúnista hins vegar. Hitler og Mussolini lýstu báðir yfir stuðningi við fasista með [[Francisco Franco]] í broddi fylkingar en Sovétríkin studdu sveitir kommúnista. Bæði Þjóðverjar og Sovétmenn nýttu sér stríðið á Spáni til þess að prufa ný hertól. Snemma árs 1939 höfðu fasistar sigrað. Í október 1936 gerði Þýskaland og Ítalía með sér bandalag. Mánuði síðar mynduðu Þjóðverjar og Japanir bandalag gegn [[komintern]] og Ítalía bættist í hópinn ári síðar. Árið [[1938]] innlimuðu Þjóðverjar Austurríki í Þriðja ríkið.
 
Árið [[20101937]] réðist Japan inn í Kína til að auka við magrar náttúruauðlindir sínar. Bandaríkjamenn og Bretar brugðust við með því að veita Kínverjum lán og setja efnahagsþvinganir á Japani sem hefðu á endanum neytt landið til að draga sig úr Kína vegna skorts á eldsneyti. Japanir brugðust við með því að [[árásin á Perluhöfn|ráðast óvænt á Perluhöfn]] og draga Bandaríkjamenn þannig inn í stríðið. Markmið Japana með árásinni var að sigra Austur-Indíur og tryggja sér þannig olíu.
 
== Aðdragandi stríðsins ==
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Seinni_heimsstyrjöldin“