„Sprengidagur“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
'''Sprengidagur'''
Kjöt þótti í kaþólskum sið ekki við hæfi föstuinngangsdagana tvo fyrir Lönguföstu (mánudag og þriðjudag) og voru því oft miklar kjötkveðjuhátíðir sunnudaginn eða sunnudagskvöldið þar á undan. Kjötveislan kann við siðaskiptin að hafa flust frá sunnudagskvöldinu yfir á þriðjudaginn. Erlendis nefnist þessi dagur almennt „feiti þriðjudagur“ (''Mardi gras'').
Hangikjöt var lengstum helsti veislukosturinn enda salt af skornum skammti. En frá síðasta hluta 19. aldar er vitað um ''saltkjöt og baunir'' á sprengidag og er sú hefð nú almenn.▼
▲Í ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar frá árunum 1752-57 segir að „Kveld hvíta Týsdags heitir sprengikveld því þá fékk allt vinnufólk svo mikið að eta af hangikjöti sem framast gat í sig látið en ket var síðan ekki etið fyrr en á páskum.“ Hangikjöt var lengstum helsti veislukosturinn enda salt af skornum skammti. En frá síðasta hluta 19. aldar er vitað um ''saltkjöt og baunir'' á sprengidag og er sú hefð nú almenn.
[[Jón Sigurðsson]] reyndi að koma heitinu ''hvíti týsdagur'' inn í málið í almanaki sínu, [[Íslandsalmanakið|Íslandsalmanakinu]], árið [[1853]] en það náði aldrei fótfestu meðal almennings. Það virðist ekki hafa komist nema á nokkur önnur prentuð almanök og loks fellt niður árið [[1970]]. Sennilega hefur Jón talið hér vera gamalt og gleymt íslenskt heiti dagsins en eitt heiti hanns á Dönsku er ''hvitetirsdag'' og einnig er það til á Norsku sem ''kvitetysdag''. Orðsifjafræðingar telja þessa nafngift dregna af þeim sið að ''fasta við hvítan mat'' á þeim degi og borða þá aðalega hveitibollur í soðinni mjólk. ▼
==Heitið Hvíti týsdagur==
Ýmis önnur nöfn eru til í norrænum málum svo sem ''feitetysdag og ''smörtysdag'' sem dæmi. Á ensku hefur hann verið kallaður ''Pancake-Tuesday'' og kemur það heiti fyrir í verki Shakespeare. Öll þessi nöfn hafa með mat að gera, feiti, flesk, smjöri, graut og pönnukökum sem er vegna þess að í kaþólskum sið var þetta síðasti dagurinn sem mátti borða nægju sína fyrir Lönguföstu.▼
▲[[Jón Sigurðsson]] reyndi að koma heitinu ''hvíti týsdagur'' inn í málið í almanaki sínu, [[Íslandsalmanakið|Íslandsalmanakinu]], árið [[1853]] en það náði aldrei fótfestu meðal almennings. Það virðist ekki hafa komist nema á nokkur önnur prentuð almanök og
▲Ýmis önnur nöfn eru til í norrænum málum svo sem ''feitetysdag'' og ''smörtysdag'' sem dæmi. Á ensku hefur hann verið kallaður ''Pancake-Tuesday'' og kemur það heiti fyrir í verki Shakespeare. Öll þessi nöfn hafa með mat að gera
== Tengt efni ==
| |||