Hellismannasaga

Hellismannasaga er þjóðsögn um útilegumenn sem höfðust við í Surtshelli. Jón Árnason, þjóðsagnasafnari, færði söguna í letur. Sagan segir frá 18 Hólasveinum sem gerðust sekir um morð og lögðust því út í Surtshelli. Sagan á lítið sem ekkert skylt við frásögn Landnámabókar um hellismennina sem settust að í hellinum á 10. öld og voru vegnir af byggðamönnum á Hellisfitjum við Norðlingafljót. Enn önnur Hellismannasaga er til og var hún gefin út í fornritaútgáfu Guðna Jónssonar. Sagan er þó ekki fornsaga í venjulegum skilningi þess orðs, því Gísli Konráðsson, sagnaritari, samdi hana á fyrra helmingi 19. aldar. Sögu sína byggir hann á fornritunum, einkum Landnámu og þjóðsögu hliðstæðri þeirri sem Jón Árnason skráði síðar.