Frummyndakenning

Frummyndakenning er kennd er við heimspekinginn Platon.

Platon líkti jarðlífinu við dvöl í helli þar sem maðurinn sér eingöngu skuggana

Platon taldi heiminn byggja á óbreytanlegum frummyndum sem ekki verða skynjaðar með skynfærum en sem mögulegt er að kanna og skilja með hugsun.

Allegórían um hellinn

Í Ríkinu útskýrir Platon frummyndakenninguna meðal annars með táknsögu um fanga í fjötrum sem eingöngu geta séð fram fyrir sig á hellisvegg. Fyrir aftan þá brennur eldur og milli elds og og fanga er brík þar sem leiksýningarstjórar geta gengið og haldið leikbrúðum á lofti. Skugginn af brúðunum varpast svo á hellisvegginn og þar geta fangarnir séð skuggann, ekki hinn raunverulega hlut. Það sem fangarnir sjá og heyra eru skuggar og bergmál frá hlutum sem þeir geta ekki séð. Þegar þeir lýsa með orðum því sem þeir sjá eru þeir að lýsa því sem þeir geta ekki séð.

Fangar sem ekki skilja milli frummynda og skugga líta á það sem þeir sjá varpað upp á klettavegg sem raunveruleika en ef fjötrar þeirra væru leystir og þeir gætu snúið höfði þá myndi renna upp fyrir þeim sjónvillan. Hugsun og það að framkalla frummyndir með huganum er sambærilegt við að leysa fjötra fanganna svo þeir geti snúið höfðinu að frummyndunum.

Heimild

• „The Allegory of the Cave“. Sótt 21. febrúar 2006.

Tengt efni

• Frumspeki
• Platon
• Plótínos
• Ríkið

Tenglar

• „Eru menn aðeins eftirmyndir af hinum fullkomna manni eða konu, líkt og málverk af stól er aðeins eftirmynd af einhverjum ákveðnum stól?“. Vísindavefurinn.
• Frummyndakenning Platóns; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1988
• Ekkert er svo stórt að það geri hið stóra stórt; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1988