Edward Misselden (1608-1654) var enskur kaupsýslumaður. Misselden er þekktastur fyrir framlög sín til kaupaðgisstefnunnar. Ásamt Thomas Mun er Misselden oft nefndur sem upphafsmaður fræðilegrar greiningar á hagkerfinu og raunhagkerfinu, frekar ein afmarkaðra hagfræðilegra viðfangsefna sem fyrri fræðimenn höfðu fengist við. Mikilvægasta framlag Misselden til hagfræðinnar var hugmyndin um viðskiptajöfnuð sem muninn á útflutningi og innflutningi.

Kenningar sínar setti Misselden fram sem svar við hugmyndum Gerard de Malynes um orsakir efnahagskreppu sem reið yfir England í kringum 1620. Malynes taldi að gengi pundsins hefði verið fellt af erlendum, sérstaklega hollenskum bankamönnum og gyðingum, í því skyni að grafa undan enskum útflutningi. Svarið við efnahagskreppunni var, samkvæmt Malynes stórtæk íhlutun krúnunnar til að leiðrétta gengi gjaldmiðilsins. Misselden benti á að flæði góðmálma milli ríkja og gengissveiflur stýrðust af flæði viðskipta, ekki öfugt. Ríkið ætti að láta gengisskráninguna afskiptalausa, en einbeita sér að aðgerðum til að efla útflutning sem myndi sjálfkrafa leiða til aukins innflæðis góðmálma. Innsýn Misselden var sú að markaðir stjórnuðust af sjálfstæðum lögmálum, og lytu ekki veraldlegu boðvaldi konungs eða kaupahéðna.[1]

Ævi breyta

Edward Misselden var staðgengill nýlendustjóra Kaupmanna Ævintýrafélagsins í Delft frá 1623 til 1633. Við brottför hans frá Englandi 1623 bauðst honum að starfa fyrir Austur-Indíafélag. Starfið fólst í sér fara til Amsterdam að semja um einkasamning við Hollendinga. Hann virðist hafa verið vel hæfur í stöðuna, hann var talinn vera almennilegur kaupmaður og kurteis. Samningaviðræður báru hinvegar engan árangur, einkum vegna óeðlilegrarar afstöðu Hollendinga. Þegar fréttir bárust um hneykslin í Amboyna komu upp nýir erfiðleikar og heilsu Misselden var einnig farið að hraka. Misselden snéri þá aftur til Englands en snéri þó aftur til Delft 1624 og starfaði þar í fjögur ár fyrir Austur-Indíafélagið í Amboyna málinu. Honum var einnig falið að annast samningaviðræður fyrir hönd Kaupmannafélags Ævintýramanna um lækkun opinbera gjalda á enskum klæðnaði. Dudley Carleton þáverandi enski sendiráðherrinn í Hague. Taldi sig hafa verið mútað af hollendingum en engar sannanir fundust fyrir því. Hershöfðingi grunaði hann aftur á móti um að hafa teflt hagsmuni þeirra í hættu með því að senda leynilegar upplýsingar til Englands. Misselden var misboðið hvernig komið var fram við Carleton og sleit samstarfi sínu við Austur-Indíafélagið.

Misselden studdi áætlanir William Laud um að koma starfsvenjum enskra safnaða erlendis í samræmi við kirkjuna í Englandi. Félagsmenn Kaupmanna Ævintýrafélagsins í Delft voru mjög kirkjuræknir og John Forbes, prédikari þeirra hafði mikil áhrif. Tilraunir Misselden til að knýja fram bænabókina “The Book of Common Prayer“ varð til þess að honum var mætt með áformum um að vera rekinn úr stöðu sinni og hann og Forbes voru harðlega andvígir. Á endanum var hann snúinn út og félagið valdi í hans stað Samuel Avery, prestmann.

Tveimur árum síðar (1635) voru gerðar tilraunir til að ná kjöri hans sem staðgengill ríkisstjóra í Rotterdam. Charles beindi bréfi til Kaupmanna Ævintýrafélagsins þar sem hann mælti til einskis með þeim að svipta Robert Edwards sem hafði nýlega verið valin í það embætti. Að baki þessu lá sú staðreynd að Misselden hafði útvegað Philip Burlamachi háar fjárhæðir fyrir konungsþjónustuna og í maí 1633 stóðu 13.000 pund staðið ólaunuð.

Misselden var í kjölfarið ráðinn til starfa hjá Kaupmanna Ævintýrafélaginu í hin ýmsu verkefni. Í lok árs 1649 var orðrómur um að hann yrði skipaður staðgengill í Hamborg sem vakti nokkra óánægju, því hann var sagður ekki aðeins konunglega illkvitnislegur heldur hneyksli maður í lífí sínu og tali. Hann var í Hamborg árið eftir að sinna eitthverjum erindum fyrir félag Kaupmanna Ævintýramanna, fékk góðar móttökur þar. Líklegt er að hann hafi verið á þessum tíma að reyna að ná hylli hjá þinginu sem orðstír hans sem konungstrúr sagði gegn honum.[2]

Helstu rit breyta

Misselden gaf út tvö rit. The Free Trade: Or, the Meanes to Make Trade Florish (1622) var innlegg í umræður um ástæður kreppunnar 1618-1622, og ástæður útflæðis góðmálma frá Englandi. Misselden rakti vandræði ensks útflutningsiðnaðar til óhóflegs innflutnings, sem hafði verið fjármagnaður með gullútflutningi, sérstaklega af Austur-Indíafélaginu. Útflutningur gulls leiddi til skorts á peningum í umferð í Englandi, verðhjöðnunar og kreppu. Öflugri útflutningsiðnaður væri svarið. Misselden talaði einnig fyrir "fríverslun" í riti sínu, en átti þar við frelsi kaupmanna til útflutnings frekar en frelsi til innflutnings. Misselden taldi að innflutningi, sérstaklega á munaðarvarningi, ætti að setja strangar hömlur til að hamla útflæði gulls.

Annað rit Misselden The Circle of Commerce: Or, the Balance of Trade (1623) var skrifað sem svar til Malynes. Í bókinni setti Misselden fyrst fram hugtakið „viðskiptajöfnuður“ (enska: balance of trade).[3]

Heimildir breyta

  1. Magnusson, Lars G., „Mercantilism“, A Companion to the History of Economic Thought, Blackwell Publishing Ltd, bls. 46–60, doi:10.1002/9780470999059.ch4
  2. Lee, Sidney, ritstjóri (1894), „Misselden, Edward“, Dictionary of National Biography, 1885-1900, Elder Smith & Co., 38. árgangur, sótt 23. september 2022
  3. „Misselden, Edward | Encyclopedia.com“. www.encyclopedia.com. Sótt 16. september 2022.