Brandugla
Brandugla (staðbundin nöfn eru: skógarugla og kattugla) (fræðiheiti:Asio flammeus) er fugl af ugluætt (Strigidae), og ein af tveimur tegundum ugla sem vitað er að verpa á Íslandi. En branduglan hefur verið þekkt sem varpfugl hérlendis síðan 1912 þegar fyrsta hreiðrið fannst. [1] En 2017 voru talin vera um 500 varppör á Íslandi. [2]
| Brandugla | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Brandugla í Piraju, São Paulo, Brasilíu.
| ||||||||||||||||
| Ástand stofns | ||||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||||
| Asio flammeus (Pontoppidan, 1763) | ||||||||||||||||
| Samheiti | ||||||||||||||||
|
Asio accipitrinus |
Flokkun
breytaLíkt og allar tegundir ugla af ættkvíslinni Asio tilheyrir branduglan ætt eiginlegra ugla. En tvær tegundir af þessarri ætt má finna á Íslandi; branduglu og eyruglu (Asio otus). [3]
Lýsing
breytaBranduglan er stærri en eyruglan en þó minni en snæuglan (Bubo scandiacus), hún er að meðaltali 33-40 cm á lengd, 300-500 g á þyngd, og með 90- 110 cm vænghaf. Kvenfuglar eru að meðaltali stærri en karlfuglar. Uglan er ljósbrún eða hvít að grunnlit, alþakin svörtum eða dökkbrúnum flekkum. Kviður er ljósari en bak og er oft alhvítur. Andlit branduglunnar er frábrugðið eyruglunni að því leyti að svartir blettir um augu branduglunnar umkringja augun og leita út frá þeim til hliðanna, eyruglan aftur á móti hefur lóðrétta svarta bletti frá eyrum til “höku”. Eyru branduglunnar eru smá, smærri en eyruglunnar og gefa tegundunum nöfn sín á ensku (Brandugla: “Short-eared owl”, Eyrugla: “Long-eared owl”). Augu branduglunnar eru gul, ólíkt augum eyruglunnar sem eru appelsínugul. Vængir branduglunnar eru grannir og vængendar svartir.
Dreifing og búsvæði
breytaBranduglan hefur víða og mikla dreifingu, frá Suður- og Norður-Ameríku, Evrópu, Norður Afríku, og Asíu. Þar setjast þær að á stórum og víðáttumiklum búsvæðum þar sem mikið er af stúfmúsum, litlum nagdýrum sem svipar til músa. En branduglur setjast ekki að í varanlegum óðulum, heldur ráfa á milli svæða og landa og fylgja stofnum stúfmúsa. Þessi hegðun kallast flökkulíf (e. nomadic).[4][5]
Hegðun
breytaFæðuval
breytaEins og áður hefur komið fram samanstendur bráð brandugla að mestu af stúfmúsum, allt að 90% af fæðu þeirra, og er tegundin sérstaklega sérhæfð að þeim. [6][7] Á Íslandi hins vegar, er engar stúfmýs að finna og því lá spurningin fyrir um hvað branduglur á Íslandi væru að éta. Rannsóknir hafa sýnt fram á að branduglur á Íslandi leggjast að miklu leyti á stofna hagamúsa og smáfugla. Þar virðast þær skiptast í tvær fylkingar, þær sem borða mýs og þær sem borða fugla en þessi hegðun virðist ákvarðast af veiðivistlendunum sem einstaklingar velja, með mögulegum kynjamismun. [8] Þeir einstaklingar sem leggjast á fugla virðast éta mikið af sendlingum (Calidris maritima), allt að 96% af þeim fuglum sem teknir eru, sem og tildru (Arenaria interpres), snjótittlingi (Plectrophenax nivialis) og öðrum smáfuglum. [8][9]
Veiðihegðun
breytaBranduglan veiðir á opnum svæðum og situr annað hvort hátt uppi og lítur yfir veiðilönd sín eða svífur hægt og hljóðlátlega yfir þau lítandi niður. Þegar þær annað hvort koma auga á eða heyra í mögulegri bráð taka þær snögga dýfu og hremma bráðina, sem síðan er gleypt í heilu lagi. [7]
Hlekkir
breytaHeimildir
breyta- ↑ Finnur Guðmundsson (1951). The effects of recent climate changes on the bird life in Iceland. Proc. Int. Orn. Congr., 10. bls. 502-514.
- ↑ Jóhann Óli Hilmarsson. „Brandugla“. Fuglavefurinn.
- ↑ Jóhann Óli Hilmarsson. „Eyrugla“. Náttúruminjasafn Íslands.
- ↑ Mikkola, H. (1983). Owls of Europe. T & AD Poyser.
- ↑ Taylor, M (2017). RSPB Spotlight Owls. Bloomsbury Publishing.
- ↑ Glue, David E. (1977-06). „Feeding Ecology Of The Short-eared Owl In Britain And Ireland“. Bird Study (enska). 24 (2): 70–78. doi:10.1080/00063657709476536. ISSN 0006-3657.
- ↑ 7,0 7,1 Clark, Richard J. (1975). „A Field Study of the Short-Eared Owl, Asio flammeus (Pontoppidan), in North America“. Wildlife Monographs (47): 3–67. ISSN 0084-0173.
- ↑ 8,0 8,1 Viktor Árnason (2023). Fæðuval brandugla (Asio flammeus) í mismunandi vistlendum (PDF). Háskóli Íslands.
- ↑ Ólafur Karl Nielsen (1997). Vetrarfæða branduglu (Asio flammeus). Náttúrufræðingurinn, 67. bls. 85-88.
