Fiskilýs

Fiskilús (fræðiheiti: Caligus elongatus) er af undirflokki árfætla innan krabbadýra. Þær eru ytri sníkjudýr á öðrum lífverum. Þær eru frábrugðnar öðrum árfætlum í útliti því þær eru flatar. Fiskilúsin kemur sér fyrir á roði fisks og heldur sér fastri þar. Fiskilúsin nærist á slími, ysta lagi og blóði fiska. Fiskilúsin getur flakkað á milli villtra fiska og eldisfiska í sjó. Þær tegundir sem fiskilúsin er mest er á eldislax, þorskur og loðna

Fiskilús
[[image: |frameless|Fiskilús á þorski]] Fiskilús á þorski
Vísindaleg flokkun
Ríki: Dýraríki (Animalia) Fylking: Liðdýr (Arthropoda) Undirfylking: Krabbadýr (Crustacea) Flokkur: Árfætlur (Maxillopoda) Undirflokkur: Caligus elongatus Thorell, 1864
Orders
Arguloida † Cyclida Chonopeltis Dipteropeltis Dolops

Laxalús á laxi úr sjókvíaeldi á Íslandi

Útlit

Fiskilúsin er flöt með breiðan skjöld og notar fæturna til að færa sig um. Kvenlúsin hefur tvo langa eggjaþræði sem eru fastir við kviðinn. Laxalúsin (L. salmonis) er náinn ættingi fiskilúsarinnar Þegar greint er á milli fiski- og laxalúsar er mikilvægt að rýna í lögun lúsarinnar. Munurinn felst í stærð og lögun framþráðanna, á fiskilúsinni eru þeir langir og grannir en á laxalúsinni eru þeir stuttir og sterkbyggðir. Einnig er hægt að greina þær í sundur með því að skoða litinn en laxalúsin er svört og brún og fiskilúsin meira út í rauðleitt eða ljós . Laxalúsina er skaðmeiri og stærri. Kvendýr fiskilúsarinnar er stærri en karldýrið eða 8-12 mm á meðan karllúsin er 5-6 mm

Lífsferiller

Flestar tegundir fiskilúsa eru taldar hafa 10 þroskastig á lífsferli sínum en fiskilúsin er með 8 þroskastig.

Lífsferill fiskilúsar spannar 5 vikur í 10°C heitum sjó. Fyrstu 3 þroskastigin berast með hafstraumum, síðan koma 2 botnstig og loks 3 hreyfanleg sem eru skaðlegustu stigin sem enda með kynþroska. Fyrstu tvö stigin er lúsin aðeins minni eða 0,5 mm á lengd, hún hefur aðeins þrjá fætur og berst því auðveldlega með straumnum. Stigið varir ekki lengi eða í 30-35 klst. við 10°C en lengur við lægra hitastig. Við stig þrjú hefur lúsin lengst aðeins en er en þá ekki orðin stærri en 1 mm að lengd og er hún komin með 3 fætur sem nýtast henni, en þó ekki alveg til fulls. Þetta stig varir í um 50 klst. í 13°C. Næstu tvö stig vara aðeins lengur og vex lúsin hægar þar. Það er ekki fyrr en komið er á stig 6 þar sem lúsin byrjar að myndast og er hún þá orðin 1-2 mm löng og komin með fjórar fætur. Lúsin stækkar ört í næsta fasa og þá taka við stig 7 og 8, þar er hægt að greina kyn lúsarinnar. Höfuðið hefur stækkað og fimmti fótur hefur myndast Þegar lúsin er fullmynduð er hægt að sjá hvort lúsin sé karldýr eða kvendýr. Afturparturinn er minni á karllúsinni og heilt yfir er hún smærri í sniðum eða um 4-5 mm á meðan kvenlúsin er 5-6 mm

Áhrif / Sjúkdómar

Sýking af völdum sjólúsar veldur langvarandi streitu í fiski. Fiskurinn verður slappur, lystarlaus og dánartíðni eykst. Lýsnar geta leikið fiskinn grátt og búið til ótal sár sem skilja eftir sig ör og ljóta bletti. Þessi vandi er lang algengastur í sjókvíum, en komið hafa upp dæmi þar sem mikið er um lús í eldislaxi. Áhrifin sem lúsin hefur á eldislax í kví fara eftir fjölda þeirra, ef um mikið magn er að ræða verður mikið tjón á fisknum og öfugt. Skýrt skal tekið fram að laxalús er töluvert meiri skaðvaldur í fiskeldi heldur en fiskilúsin

Meðferðir

Þegar fiskeldi hófst í kringum 1960 þurfti að huga að mismunandi leiðum til að hafa stjórn á lúsinni eða koma í veg fyrir að hún væri til staðar. Þetta á sérstaklega við um eldislax sem er hafður í sjókvíum undan ströndum Noregs. Til þess að hreinsa lax sem hefur orðið fyrir árás af fiski- eða laxalús er notast við ytri meðferðir. Aðal meðferðin er baðmeðferð þar sem fiskurinn er baðaður upp úr formalíni eða ediksýru. Honum er dælt upp í sérstakan brunnbát þar sem hann er baðaður og dælt aftur út í kví. Ytri meðferðir sem notaðar eru hafa verið metnar með tilliti til umhverfisáhrifa og áhættu sem það getur valdið í umhverfinu. Meðferðir í fóðri er önnur leið þar sem fóðurpalleturnar eru húðaðar með lyfinu sem fiskurinn þarf hverju sinni. Þessi leið er umhverfisvænni en sú fyrri og hefur lyfið sérstök eituráhrif á lúsina og á að virka í allt að 2 mánuði. Gallinn við þessa aðferð er sá að það er ekki öruggt að allir fiskarnir í kvínni fái lyfið. Það er eins með laxfiska eins og flest önnur dýr að þeir hæfustu lifa af, þó einhver kynni að segja ,,frekustu“.

Tilvísanir

  Þessi liðdýragrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.