Apahrellir

Apahrellir
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Jurtaríki (Plantae);
Fylking:	Berfrævingar (Pinophyta);
Flokkur:	Barrtré (Pinopsida);
Ættbálkur:	Barrviðarbálkur (Pinales);
Ætt:	Araucariaceae;
Ættkvísl:	Araucaria;
Tegund:	Apahrellir (Araucaria araucana);

Apahrellir (Araucaria araucana) er sígrænt suður-amerískt barrtré af fornri barrtrjáaætt Araucariaceae, sem finnst nánast einungis á suðurhveli.

Útbreiðsla og lýsing

Vaxtarsvæði þess er í hlíðum mið- og suður- Andesfjalla Chile og Argentínu í u.þ.b. 600-1800 metrum yfir sjávarmáli og á suðlægu breiddargráðunum 37-40°. Hæð apahrellis getur orðið allt að 30-40 metrar. Það vex hægt en getur náð miklum aldri; yfir 1300 ára ^[1]. Apahrellir myndar engin brum heldur hættir að vaxa þegar kólnar og byrjar að vaxa aftur þegar hlýnar. Trén verða kynþroska um 40 ára aldurinn. Börkurinn er grábrúnn og raðast barr reglulega í kringum hann.

Nálarnar eru þykkar, mjög beittar og svipar til kaktusa. Könglarnir eru kringlóttir og stórir. Fræin eru einnig mikil um sig og hafa verið notuð af frumbyggjum í fæðuöflun. Trén skiptast í karl- og kventré með aflöngum karlkönglum og kringlóttum hærðum kvenkönglum. Hver köngull er með um 200 fræ og hvert fræ um 4 cm að lengd. Frjóvgun fer fram með vindi.

Tréð er það harðgerðasta sinnar ættar og getur þolað allt að 20 stiga frost. Það hefur verið ræktað með góðum árangri í Evrópu þar á meðal Bretlandi, Noregi og Færeyjum. Þar er það ræktað í hafrænu loftslagi. Bretar fluttu tréð inn á seinni hluta 18. aldar og Skandinavar á miðri 19. öld. Apahrellir er þjóðartré Chile. Alþjóðlegu Náttúruverndarsamtökin IUCN telja tréð í útrýmingarhættu.^[2]

Nafn

Nafnið apahrellir (monkey puzzle) er tilkomið vegna ummæla Charles Austin, bresks lögræðings á 19. öld þegar hann sá tréð í Englandi í fyrsta skipti. Kom honum til hugar að apakettir gætu ekki klifið það hæglega. Þó lifa ekki apakettir ekki á útbreiðslusvæði trésins. Fræðiheitið (araucaria araucana) vísar til héraðsins Araucanía í Chile. Enn annað heiti á því er pehuén, nafn sem Mapuche frumbyggjar kalla það.

Tenglar

Kjarnaskógur - Apahrellir

Heimild

Anna Lewington (2012). Ancient Trees: Trees That Live for a Thousand Years. Anna Lewington. Batsford Ltd.

Tilvísanir

↑ Araucaria araucana Geymt 19 september 2015 í Wayback Machine Threatened conifers. Skoðað 24. maí, 2016.
↑ Araucaria araucana IUCN. Skoðað 24. maí, 2016.

[1] Araucaria araucana Geymt 19 september 2015 í Wayback Machine Threatened conifers. Skoðað 24. maí, 2016.

[2] Araucaria araucana IUCN. Skoðað 24. maí, 2016.

[1]

[2]