Rauðsmári

Rauðsmári (fræðiheiti: Trifolium pratense) er belgjurt af ertublómaætt. Hann þekkist af ljósrauðum eða bleikum blómkollum. Rauðsmári er notaður í alls kyns túnrækt enda nýtir hann köfnunarefni úr andrúmslofti í sambýli við svokallaða Rhizobium-gerla.

Rauðsmári
Vísindaleg flokkun
Ríki: Jurtaríki (Plantae) Fylking: Dulfrævingar (Magnoliophyta) Flokkur: Tvíkímblöðungar (Magnoliopsida) Ættbálkur: Belgjurtabálkur (Fabales) Ætt: Ertublómaætt (Fabaceae) Undirætt: Smárar (Faboideae) Ættkvísl: Smárar (Trifolium) Tegund: T. pratense
Tvínefni
Trifolium pratense L.

Lýsing

Rauðsmári hefur sterka stólparót en stönglarnir verða 40 cm á hæð. Þeir eru hærðir og ýmist uppréttir eða jarðlægir. Blöðin eru hærð og nær heilrend, oft með ljósan blett í miðju blaði. Blöðin eru þrífingruð með öfugegglaga eða sporbaugótt smáblöð. Smáblöð þessi eru 2 til 3,5 sentímetrar á lengd. Við blaðaxlir eru axlablöð sem mynda ljósgrænt slíður með dökkum æðum og löngum broddi í endann.

Blómgun rauðsmára verður í júlí til ágúst en það er mjög sjaldgæft að hann myndi fræ á Íslandi vegna þess að til að það gerist þurfa stór skordýr, eins og humlur, að sjá um frjóvgunina. Blómin eru við allar aðstæður víxlfrjóvga. Blómin eru einsamhverf og um 2,5 til 3 cm í þvermál. Krónan er 12 til 16 mm löng en bikarinn eilítið styttri, um 7 til 8 mm langur. Hann er aðhærður og klofinn niður að miðju í 5 örsmáa hærða flipa.

Nýting

Rauðsmári telst til íslensku flórunnar, þó að hann sé ekki algengur nema sem slæðingur við bæi og á röskuðum svæðum. Hann hefur verið notaður til túnræktar að einhverju marki, en endist illa (oft bara um 2 til 4 ár) vegna þess hve hann er illa búinn undir beit og traðk. Hans kjörlendi er graslendi og tún, þó hann láti oft undan í samkeppni í grónu og frjósömu landi. Hann hentar einkar vel til gróffóðurverkunar, sér í lagi í blöndu við vallarfoxgras. Vallarfoxgras hefur reynst góður svarðarnautur rauðsmárans vegna þess að það er ekki eins frekt og margar aðrar grastegundir sem notaðar er í tún. Í íslenskum tilraunum sem gerðar voru 1994 var sýnt fram á það að rauðsmári hefur hærra hlutfall lignínsellulósa, meira af hrápróteini og steinefnum en félagi Vallarfoxgras.

Eitthvað hefur borið á svokölluðu smáraroti, sem er sveppasjúkdómur af völdum Sclerotina trifolium en hann er hættumestur á mildum, votum haustum og undir snjó. Þá er rauðsmári viðkvæmur við rótarsliti vegna frostlyftingar og hárri grunnvatnsstöðu. Hann safnar sterkju í forðarót sína sem er að vissu leyti því sterkjunni er erfiðara að breyta í orku fyrir grasbíta heldur en frúktósi eða súkrósi sem er aðal forðanæring grasa.

Heimildir

• Hörður Kristinsson (1986). Íslenska plöntuhandbókin – blómplöntur og byrkningar. Mál og menning, Reykjavík.
• Ríkharð Brynjólfsson; Stefanía Nindel (2006). Nytjajurtir. Landbúnaðarháskóli Íslands, Hvanneyri.

  Þessi líffræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.