Keldusvín

Keldusvín (fræðiheiti Rallus aquaticus) er votlendisfugl af Relluætt. Hann verpir í votlendi í Evrópu, Asíu og Norður-Afríku. Keldusvín er farfugl á norðlægari og austlægari slóðum en staðfugl þar sem veðurfar er milt. Keldusvín var algengur varpfugl á Íslandi fram á síðari hluta 20. aldar en telst nú vera farfugl.

Keldusvín
Ástand stofns
Ekki í útrýmingarhættu
Vísindaleg flokkun
Ríki: Dýraríki (Animalia) Flokkur: Fuglar (Aves) Ættbálkur: Tranfuglar (Gruiformes) Ætt: Relluætt (Rallidae) Ættkvísl: Eiginlegar rellur (Rallus) Tegund: R. aquaticus
Tvínefni
Rallus aquaticus Linnaeus, 1758
Útbreiðsla keldusvíns: Gulur: Varpsvæði; Blár: Veturseta; Grænn: Staðfugl

Útlit

Fullorðinn fugl er 23-28 sm langur og líkaminn er mjór svo fuglinn getur smogið auðveldlega gegnum sefgresi sem er náttúrulegt umhverfi fuglsins. Keldusvín er brúnt að ofan og blágrátt að neðan og svartyrjað með langar tær og stutt stél og langan rauðleitan gogg. Ókynþroska fuglar eru svipaðir fullvöxnum en blágrænu fjaðrirnar eru með öðruvísi fremst. Dúnn unganna er svartur. Keldusvín má þekkja frá öðrum skyldum tegundum vegna hvítra fjaðra neðan á stéli og rauðum goggi.

Lifnaðarhættir

Sef er mikilvægt vistsvæði fyrir bæði varp og vetrarheimkynni.

Egg Keldusvíns.

Keldusvín verpir í sefi eða flæðiengjum með háum þéttum gróðri og hreiðrið er rétt fyrir ofan vatnsflötinn. Það er gert úr þeim jurtum sem eru nálægastar. Kvenfugl og karlfugl sitja til skiptis á eggjum en kvenfuglinn þó meira. Eggin klekjast út eftir 19-22 daga. Keldusvín er jurtaæta og ver fæðusvæði sitt af hörku að vetrarlagi. Keldusvín er viðkvæmt fyrir flóðum og frosthörkum, missi búsvæðis og það er stundum bráð stórra spendýra og fugla. Minkur hefur gereytt keldusvíni úr sumum eyjum. Fyrir 1970 verptu Keldusvín á Íslandi en síðan eru þau flækingur hér og en geta verpt hér enn óreglu­lega. Fram­ræsla mýrlendis og tilkoma minksins í ís­lenska nátt­úru eru tal­in hafa verið veiga­mestu þætt­irn­ir í eyðingu keldu­svína.

Áður en keldusvín hætti að verpa á Íslandi þá voru nokkrir fuglar hérlendis allt árið og héldu til við volgar uppsprettur á köldustu tímum árs. Sams konar afbrigði keldusvíns fannst einnig að vetrarlagi í Færeyjum og á ferðum yfir Vestureyjar en það er talið merki um að þessi stofn hafi að hluta verið farfuglar.

Heimildir

• „Hvað eru margar fuglategundir í útrýmingarhættu hér á landi?“. Vísindavefurinn.
• Keldusvín í Heiðmörk