„Vopnafjörður“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
JAnDbot (spjall | framlög)
m robot Breyti: de:Vopnafjörður
Navaro (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:Vopnafjardarhreppur map.png|thumb|right]]
{{hnit dm|65|45.45|N|14|49.78|W}}
'''Vopnafjörður''' er allbreiður [[flói]] á norðausturströnd Íslands, næst fyrir norðan [[Héraðsflói|Héraðsflóa]]., Norðaná fjarðarinsmilli er Digranes enDigraness Kollumúliog fyrir sunnanKollumúla. Fyrir miðjum firði er langur og mjór tangi, [[Kolbeinstangi]] (Tangi), þar sem [[VopnafjarðarhreppurVopnafjörður (þéttbýli)|Vopnafjarðarbær]] stendur en norðan tangans eru [[Nýpsfjörður]] og inn af honum Nýpslón.
 
Landslag í Vopnafirði mótaðist á síðustu [[ísöld]]. Þá þakti jökull alla sveitina og fjörðinn og svarf fjöllin og klettana umhverfis hann. Norðan Vopnafjarðar eru ávalar heiðar þar sem nokkur há fjöll standa þó upp úr en sunnan fjarðarins eru Krossavíkurfjöll, yfir þúsund metra há. Inn af firðinum eru þrír dalir, [[Hofsárdalur]] syðst, þá [[Vesturárdalur (Vopnafirði)|Vesturárdalur]] og [[Selárdalur (Vopnafirði)|Selárdalur]] nyrst. Dalirnir voru allir fjölbyggðir áður en í Selárdal er nú aðeins einn bær í byggð. Um þá renna [[Hofsá (Vopnafirði)|Hofsá]], [[Vesturdalsá]] og [[Selá (Vopnafirði)|Selá]], sem allar eru þekktar [[laxveiðiá]]r. Heitar uppsprettur eru í Selárdal og þar er [[sundlaug]]. Fjörðurinn er þekktur fyrir veðursæld.
[[Mynd:VopnafjordurChurch.JPG|thumb|left|Vopnafjarðarkirkja.]]
Upp af dölunum eru víðlendar [[heiði|heiðar]] og um miðja nítjándu öld, þegar mikill skortur var á jarðnæði, risu þar víða [[nýbýli]]. Bæirnir risu á árunum 1841-1862. Misjafnt var hvað þeir voru lengi byggðir en síðasti bærinn fór í eyði [[1946]]. Lífsbaráttan á heiðunum var hörð og eru heiðarnar sögusvið skáldsögu [[Halldór Laxness|Halldórs Laxness]], ''[[Sjálfstætt fólk]]''.
 
Á Vopnafirði hefur verið verslunarstaður frá gamalli tíð. Í sveitinni er stundaður hefðbundinn [[landbúnaður]] en í kaupstaðnum er einnig stunduð [[útgerð]], [[fiskvinnsla]], [[verslun]] og ýmis þjónusta. Nú búa tæplega 700 manns í sveitarfélaginu [[Vopnafjarðarhreppur|Vopnafjarðarhreppi]], þar af um 550 í þorpinu.
 
Á [[Bustarfell|Bustarfelli]] í Vopnafirði er reisulegur [[torfbær]] sem hefur verið haldið mjög vel við og þar er [[minjasafn]]. [[Vopnafjarðarkirkja|Kirkja]] er í Vopnafjarðarþorpi og útkirkja á [[Hof (Vopnafirði)|Hofi]] í Vopnafirði.
 
Ysti hluti Kolbeinstanga nefnist Tangasporður. Þar er engin byggð en landslag mjög sérstakt, óvenjulegar klettamyndanir og ljósar sandfjörur. Á Tangasporði eru þrjú fell, Fagrafjall, Miðfell og Taflan.
 
== Saga ==
Við [[landnám]] eru taldir þrír landnámsmenn í Vopnafirði: [[Eyvindur vopni]] og [[Hróaldur bjólanbjóla]] sem voru fóstbræður og [[Lýtingur ÁsbjarnarsonArnbjarnarson]]. Nafn fjarðarins er sagt dregið af viðurnefni Eyvindar sem nam [[Hofsárdal]] og hluta [[Vesturárdals]] austan megin og bjó hann áí [[Syðri-víkSyðrivík]] sem munhafaþá hét heitið Krossavík innri. Hróaldur nam Selárdal, hluta Vesturárdals og norðurströnd fjarðarins. Hann bjó fyrst á Hróaldsstöðum í Selárdal en síðar á Torfastöðum í Vesturárdal. Lýtingur nam austurströnd fjarðarins og bjó sér bú áí Krossavík ytri. NefnaTelja má bróðurson Eyvindar vopna, [[Steinbjörn körtur Refsson|Steinbjörn kört Refsson]], sem má telja fjórða landnámsmanninn þar sem hann settistbyggði sér bæ á Hofi eftir að Eyvindur frændi hans gaf honum land milli Hofsár og Vesturdalsár. Loks kom [[Þorsteinn hvíti ÖlvessonÖlvisson]] frá Noregi og keypti hann land af Eyvindi ogen tók síðar Hofslönd af Steinbirni upp í skuld. Hann bjó lengstumað sögn [[Landnámabók]]ar á Hofi í sextíu ár.
 
[[Héraðsvöld]]Í Vopnfirðinga sögu segir frá því að héraðsvöld og goðavald skiptistskiptust í upphafi milli Hofverja og Krossvíkinga. Sameiginlegur þingstaður var í [[Sunnudal]] en í heiðni var Goðahofblót[[hof]] á Hofi og efldi það héraðsvöld Hofverja. [[Brodd-Helgi |Brodd-Helgi]] sonarsonur Þorsteins hvíta færgiftist Höllu systur Geitis Lýtingssonar en skildi við hana og ósætti varð vegna fjárskipta þeirra. Fer svo að Geitir vegur Helga á Sunnudalsþingi en sættir takasttókust við Víga-Bjarna son Helga. Víga-Bjarni rýfurrauf sættirnar að áeggjan stjúpu sinnar og vegur Geiti. Mun hann hafaen iðrastiðraðist vígsinsverknaðarins. Leiddi þetta til fjandskapar milli Bjarna og Þorkels Geitissonar sem endaði með orrustu milli þeirra í Böðvarsdal. Særðist þar Þorkell þar og greru sár hans illa. Sendi þá Bjarni honum lækni sem læknaði sár hans og það, ásamt milligöngu Jórunnar, konu Þorkels, varð til þess að sættir tókust og flutti Þorkell á endanum til Bjarna að Hofi þar sem hann bjó til dauðadags. Þorkell átti aðeins eina dóttir sem fluttist burt og eftir að hann fluttist sjálfur að Hofi færðust öll völd til Hofverja.
 
Vopnfirðinga saga segir um Þorkel Geitisson að hann hafi verið hreystimenni og fylginn sér en Hofverjar hafi ekki verið spakir að viti þó flest hafi vel til tekist. Forræði Hofverja nærnáði til [[1122]] í beinan karllegg en þá komakomu til sögunar ValþjófstaðamennValþjófsstaðamenn sem raunar bjuggu löngum á Hofi og tengdust Hofverjum. ErVoru svoþeir helstu höfðingjar héraðsins allt til loka [[Þjóðveldið|þjóðveldisins]] en [[Austfirðingafjórðungur|Austfirðingar]] gafgengu ekkiNoregskonungi eftirá sjálfsforræði sitt fyrr enhönd [[1264]], tveimur árum síðar en aðrir landsfjórðungar. Eftir það eru heimildir stopular og stór hluti sögunar óþekktur.
 
Eftir það eru heimildir stopular og stór hluti sögunar óþekktur. Þó er vitað að kaupmenn sigldu á Vopnafjörð frá fornu fari og á [[Einokunarverslunin|einokunartímanum]] var þar ein af þremur verslunarhöfnum fjórðungsins. Dönsku kaupmennirnir [[Ørum & Wulff]] ráku umfangsmikla verslun og aðra starfsemi á Vopnafirði á 19. öld. [[Kaupfélag Vopnfirðinga]] var stofnað árið [[1918]] og var einn helsti vinnuveitandi sveitarfélagsins allt þar til það varð gjaldþrota árið [[2004]].
 
Vopnafjörður var helsta brottfararhöfn [[Vesturfarar|Vesturfara]], ekki aðeins á Austurlandi, heldur á öllu landinu á síðustu áratugum 19. aldar og í upphafi þeirrar tuttugustu. Mjög margir [[Vestur-Íslendingur|Vestur-Íslendingar]] eiga ættir að rekja til Vopnafjarðar. Þar er nú ''Vesturfaramiðstöð Austurlands''.
 
== Tengt efni ==
Lína 18 ⟶ 33:
* [http://www.vopnafjarhreppur.is Heimasíða Vopnafjarðarhrepps]
* [http://www.vopnafjordur.is Vopnafjordur.is]
 
{{Stubbur|ísland|landafræði}}
 
[[Flokkur:Austurland]]
[[Flokkur:Firðir á Íslandi]]
[[Flokkur:Íslensk sjávarþorp]]
[[Flokkur:Vopnafjarðarhreppur]]