„Kóreustríðið“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m robot Breyti: pt:Guerra da Coreia |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
[[Mynd:Crossing the 38th parallel.jpg|right|thumb|Hersveitir Sameinuðu þjóðanna halda yfir 38. breiddargráðu.]]
Stríð sem braust út 25. júní 1950 og lauk með [[vopnahlé]]i [[27. júlí]] [[1953]]. Það hófst með innrás Alþýðulýðveldissins Kóreu (áhrifasvæði [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]]) inn í [[Suður Kórea|Suður Kóreu]] (áður hernámssvæði [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]]) en Suður Kóreumenn nutu aðstoðar [[Sameinuðu Þjóðirnar|Sameinuðu Þjóðanna]] (SÞ), einkum Bandaríkjanna.
Kínverjar sendu her til aðstoðar [[Norður Kórea|Norður Kóreu]] þegar herir Suður Kóreu og SÞ nálguðust landamærin við [[Kína]].
Stríðinu lauk með jafntefli og eftir það var skiptingin milli Norður- og Suður Kóreu nokkurnvegin sú sama og fyrir stríðið.
Í stríðinu dóu meira en 2,5 milljónir manna, allt að helmingur óbreyttir kóreskir borgarar. Kóreustríðið er gjarnan talið fyrstu vopnuðu átök [[Kalda Stríðið|Kalda Stríðsins]].
== Forsaga ==
Skömmu fyrir uppgjöf Japana í ágúst 1945 var Kóreuskaga skipt í hernámssvæði Bandaríkjanna og Sovétríkjanna um 38. breiddargráðu, Sovétmenn fyrir norðan og Bandaríkin fyrir sunnan, en síðar átti að sameina svæðin. Ríkin náðu ekki samkomulagu um hvernig stjórnarfyrirkomulag sameinaðrar Kóreu ætti að vera.
Sameinuðu Þjóðirnar ályktuðu árið 1947 að Kóreuskagi ætti að fá sjálfstæði og kosin yrði ný ríksstjórn í lýðræðislegri kosningu. Sovétríkin féllust ekki á framkvæmd kosninganna og komu í veg fyrir að þær yrðu framkvæmdar í norðurhlutanum svo að aðeins fóru fram kosningar í suðurhlutanum þar sem Lýðveldið Kórea (LK) var stofnað 15. ágúst 1948 og Syngman Rhee varð forseti.
Í kjölfarið var stofnað Alþýðulýðveldið Kórea (AK) í norðurhlutanum og það var sett undir stjórn Kim Il Sung sem hafði barist gegn Japönum í Kína og fengið foringjatign og þjálfun í Sovéska hernum og hann kom upp einræðis -kommúnistaríki. AK var fámennara en LK en hafði helstu iðnaðarsvæði Kóreu.
Í kjölfarið á stofnunum þessara ríkja drógu stórveldin heri sína í burtu en margir vildu ekki sætta sig við þessa skiptingu landsins.
== Gangur stríðsins ==
Kim Il sung vildi sameina allan Kóreuskaga undur kommúnistastjórn og lagði á ráðin um að koma suðurhlutanum einnig undir stjórn kommúnista. Með vopnum og leiðsögn frá Sovétríkjunum kom AK sér upp miklum her en um leið var nokkuð um skæruhernað kommúnista í suðurhlutanum til að stuðla að upplausn og í kjölfarið valdatöku kommúnista þar. Það dugði ekki og árið 1950 fékk Sung leyfi hjá Stalín fyrir árás suður fyrir 38. breiddargráðu.
Þann 25. júní hófst innrásin af miklum krafti. Her LK var ekki vel útbúinn, hafði ekkert þungt stórskotalið, skriðdreka né flugvélar og hafði átt í stöðugum bardögum við skæruliða. Við innrásina greip um sig mikil upplausn í herjum LK og virtist sem þeir yrðu gersigraðir fljótlega.
=== Innkoma Bandaríkjanna ===
Bandaríkin gripu fyrst og af mestum krafti til aðgerða. Þau höfðu fjögur veik landherfylki í Japan og sendu strax flota umhverfis Kóreu sem gat tryggt yfirráð þeirra á hafi og stutt landherinn með flugvélum og fallbyssum. Douglas McArthur herforingi, sem hafði sannað sig í Síðari Heimsstyrjöldinni, var settur yfir þennan her. Með yfirráðum yfir hafi var hafist handa við að flytja tiltækan landher á staðinn.
Á sauðausturenda Kóreuskagans er hafnarborgin Pusan. Þangað streymdu herflutningar Bandaríkjamanna en flutningar þeirra treystu á þá höfn. Fyrstu Bandarísku hermennirnir sem komu á vígstöðvarnar gátu lítð annað en tafið framrás AK. Á endanum héldu þeir aðeins hring umhverfis Pusan en þar náðist að koma upp stöðugri varnarlínu og sóknartilraunum AK gegn þessum hring var naumlega hrint m.a. með hjálp flughers Bandaríkjanna sem hafði algera yfirburði og varð herjum kommúnista afra skæðut allt stríðið. Hringurinn um Pusan var eina svæðið á Kóreuskaganum sem LK hélt enn svo að allt var komið undir vörnum þar. Með liðstyrk landgönguliða úr flotanum og her sem var fluttur frá Pusan gerðu hermenn Bandaríkjanna og LK óvænta innrás við Inchon, hafnarborg rétt hjá höfuðborginni Seoul, 14. september 1950. Þar voru varnir AK litlar og 25. sept náði Landgönguherinn Seoul og skar á flutningaleiðir AK. Við þetta kom upplausn í her AK sem sundraðist og flúði óskipulega um fjallendi norðureftir. Við þetta hafði taflið snúsist við. Höfnin í Pusan var örugg, verulegur bandarískur liðstyrkur og nokkuð af herjum fra öðrum aðildarríkjum SÞ voru komnir á vettvang og ráðrúm gafst til að koma reglu á her LK á meðan herir AK höfðu veikst verulega.
== Stuðningur Sameinuðu Þjóðanna ==
Strax sama dag og innrás AK hófst, (reyndar 14 tímabeltum seinna) kom öryggisráðið saman. Vegna óánægju með að þjóðernissinnar á Taivan fengju sæti í öryggisráðinu í stað Alþýðulýðveldissins Kína á meginlandinu mættu fulltrúar Sovétríkjanna ekki og þegar hvorki Alþýðulýðveldið Kína né Sovétríkin gátu beitt neitunarvaldi var strax samþykkt að fordæma árás AK.
27. júní hvattir öryggisráðið síðan ríki SÞ til að hjálpa LK við að hrinda árásinni og Bandaríkjamenn hófu aðgerðir undir merkjum SÞ.
Skömmu eftir þetta sáu Sovétríkin hvaða afleiðingar skróp þeirra í öryggisráðinu gat haft og tóku sæti sitt aftur svo að frekari ályktanir um aðgerðir gegn AK komust ekki í gegnum öryggisráðið.
Undir merkjum Sameinuðu Þjóðanna naut [[Suður Kórea]] stuðnings Bandaríkjanna öðrum fremur, en einnig [[Bretland]]s, [[Kanada]], [[Ástralía|Ástralíu]], [[Nýja Sjáland]]s, [[Frakkland]]s, [[Belgía|Belgíu]], [[Holland]]s, [[Lúxemborg]]ar, [[Grikkland]]s, [[Tyrkland]]s, [[Kólumbía|Kólumbíu]], [[Suður-Afríka|Suður-Afríku]], [[Tæland]]s, og [[Filippseyjar|Filippseyja]].
== Nafngiftir ==
Í Suður-Kóreu er stríðið gjarnan nefnt '''6·25''', sem vísar til dagsetningarinnar þegar átökin brutust út, eða ''Han-guk Jeonjaeng'' (á [[Kóreska|kóresku]]: 한국전쟁, sem merkir orðrétt „Kóreustríðið“). Í Norður-Kóreu er stríðið formlega nefnt '''Föðurlandsfrelsunarstríðið''' (á kóresku: 조국해방전쟁). Í Bandaríkjunum er opinberlega talað um löggæslu („police action“) — '''Kóreuátökin''' („Korean Conflict“) — fremur en stríð, aðallega til að komast hjá því að þurfa að lýsa yfr stríði. Stundum er stríðið kallað „gleymda stríðið“ utan Kóreu, vegna þess að um meiri háttar átök var að ræða en er sjaldan rætt. Í Kína voru átökin kölluð '''Stríðið til að standa gegn Bandaríkjunum og aðstoða Kóreu''' (抗美援朝), en er í dag oftast nefnt „Kóreustríðið“ (朝鮮戰爭, ''Chaoxian Zhanzheng'').
== Tilvísanir ==
{{reflist}}
== Tenglar ==
| |||