Wikipedia

„Jörundur hundadagakonungur“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Óli Gneisti (spjall | framlög)
244 breytingar
→‎Nám og störf: Bætti við mynd af Admiral Juul.
Óli Gneisti (spjall | framlög)
244 breytingar
→‎Nám og störf: Reyndi að gera orðalag hlutlausara í umdeildum málum.
Lína 36:
== Nám og störf ==
Jørgen Jørgensen var sonur konunglegs úrsmiðs í [[Kaupmannahöfn]], sem var mikils metinn maður. Vegna þess að drengurinn var haldinn mótþróa gegn því [[skólanám]]i, sem honum var ætlað, sendi faðir hans hann á sjóinn og kom honum í [[siglingar]] og nám í [[siglingafræði]] á breskum [[kaupskip]]um þegar hann var um 15 ára aldur. Hann var fullnuma fyrir tvítugt. Þá gekk hann í breska flotann og var á nokkrum [[herskip]]um. Eftir það á kaupskipum og [[rannsóknarskip]]um, sem sigldu til [[Ástralía|Ástralíu]]. Hann var á skipinu Lady Nelson, sem fann sundið á milli meginlands Ástralíu og Van Diemens-lands, eins og [[Tasmanía]] hét þá. Síðar varð hann fyrsti stýrimaður á Lady Nelson og flutti skipið fanga frá [[Bretland]]i til Ástralíu. Einnig voru framkvæmdar mælingar við strendur Ástralíu. Eftir þetta varð hann [[skipstjóri]] á [[selveiðiskip]]i og svo [[stýrimaður]] á [[hvalveiðiskip]]i. Þannig þvældist hann um mikinn hluta heimsins til sumarsins [[1806]] er hann kom til [[London]]. Þar tókst honum að komast í kynni við mennta- og vísindafrömuðinn Sir [[Joseph Banks]], sem var góðkunningi konungsins og ráðgjafi hans í vísindalegum málefnum. Vináttu þeirra lauk eftir Íslandsævintýri Jörundar nokkrum árum síðar.
[[Mynd:Francis Sartorius II (c.1777-c.1831) - HMS 'Sappho' Capturing the Danish Brig 'Admiral Jawl', 2 March 1808, Ships Engaged - BHC0582 - Royal Museums Greenwich.jpg|thumb|HMS 'Sappho' náði skipi JörgensenJørgensen, 'Admiral Juul', á vald sitt þann 2. mars 1808]]
Eftir þetta fór hann til [[Kaupmannahöfn|Kaupmannahafnar]], sem hann hafði ekki séð síðan á [[unglingsár]]um sínum. HannÁ fyrirleitþessum [[Danmörk]]utíma ogáleit héltJörgensen uppisig vörnumeiginlega fyrir [[England]],breskan sem öðrumátti Dönumeftir varað mjögreynast íhonum nöp við á þessum tímaerfitt. Um þessar mundir,Í áriðágúst 1807, gerðu bresk herskip árás á Kaupmannahöfn og hertóku borgina eftir þriggja vikna umsátur. SexÍ vikumkjölfarið síðarhertóku hélduBretar Bretarnirþau heimskip sem þeim þótti einhvers virði og yfirgáfu Danmörku. ÞáÍ kjölfarið sögðu Danir Englandi stríð á hendur og allir Danir á aldrinum 18 til 50 ára voru gerðir [[Herskylda|herskyldir]] og þar með sat Jørgensen fastur. Sem reyndur sjómaður og [[skipstjórnandi]] var hann skikkaður til að gerast skipstjóri á dönsku herskipi sem hét ''Admiral Juul''. HonumÞann þótti2. lítiðmars til1808 skipsinslenti koma.hann Hanní fékksjóorustu skipanirvið umbreska aðskipið sigla''Sappho'' tilog [[Frakkland]]sgafst ogupp sækjaeftir um hálftíma herliðbardaga. ÞessVegna ítengsla staðsinna dólaðivið hannBretland meðþótti framýmsum ströndumDönum Englandsgrunsamlegt þarþegar tilskip hannJørgensen varlenti hertekinn.í Eftirhöndum þettaóvinanna og var hannjafnvel talinn [[föðurlandssvikari]] í Danmörku. ogÍ réttdræpurBretlandi effékk hann kæmi þangað. Hann fékk að ganga laus íþó [[London]]honum gegnhafi [[heiðursmannsloforð]]iverið umbannað að strjúkayfirgefa ekki, en aðrir úr áhöfn ''Admiral Juul'' sátu í fangelsi sem [[Stríðsfangi|stríðsfangar]]landið.
 
== Íslandsferðir ==
[[Mynd:Flag of Jørgen Jørgensen (1809).png|thumb|right|alt=Dökkblár fáni með með þremur hvítum þorskfiskum í efri stangarreit|Fáni Jörundar í embætti hans sem þjóðhöfðingja Íslands.]]
ÁttaÁ mánuðummeðan síðardvöl lagðiJørgensen á Englandi stóð heyrði hann íaf förþví sínaað tilvöruskortur [[Ísland]]sværi mikill á Íslandi vegna stríðsátaka í Evrópu. HúnHann varkom farinsér í kynni við sápukaupmanninn Samuel Phelps og skipulagði með honum kaupför til Íslands í þeim tilgangi að kaupa [[tólg]] eða [[mör]] á Íslandi til [[sápugerð]]ar. JörundurHann laugtaldi sigPhelps inntrú áum sápukaupmanninnað [[Samuelhann Phelps]]yrði oghonum kvaðstmikils hafavirði, samböndmeðal áannars Íslandi.sem Hanntúlkur, en greindi honum ekki frá því að hann væri stríðsfangi í [[farbann]]i. Skipið ''Clarence'' var tekið á leigu til fararinnar. Jörundur fór með sem [[túlkur (starf)|túlkur]], en fulltrúi Phelps hét Savignac. Þeir sigldu frá [[Liverpool]] í [[desember]] [[1808]] og komu til [[Hafnarfjörður|Hafnarfjarðar]] í [[janúar]] [[1809]]. Þar var þeim algjörlega bönnuð öll [[verslun]] við Íslendinga, þrátt fyrir þá staðreynd að þeir voru allslausir og dönsk sigling hafði ekki borist vegna stríðsins við England. Hélt svo ''Clarence'' til baka án kaupskapar á Íslandi og kom til Englands í [[apríl]].
 
Ástandið á Íslandi var ekki jafn slæmt og Jørgensen hafði talið. Á þeim tíma var Íslendingum þá enn bannað að versla við aðra en danska þegna og reyndu embættismenn, með tilstuðlan kaupmanna, að koma í veg fyrir að breska skipið gæti nokkuð selt af vörum sínum. Savignac var ekki tilbúin að gefa eftir og neyddi embættismenn að gefa út undanþágu. Vörum var umskipað og sat Savignac eftir til að selja vörur á meðan ''Clarence'' hélt til Englands.
Nú var ráðgerð ný [[ferð]]. Að þessu sinni var Phelps sápukaupmaður með í för og var hann studdur af Sir Joseph Banks og jafnvel af [[flotamálaráðuneyti]]nu og [[verslunarráðuneyti]]nu. Phelps lánaði Jörundi 1000 [[sterlingspund|pund]] til þess að losa hann úr [[skuld]]um, en um leið tókst Jörundi að slá hina og þessa kunningja sína um 360 pund að [[lán]]i, svo að hann var með fullar hendur fjár. Að þessu sinni hét skipið ''Margaret & Anne'' og var látið úr höfn frá [[Gravesend]] snemma laugardags þann [[3. júní]] [[1809]]. Skipið kom til [[Reykjavík]]ur miðvikudaginn [[21. júní]]. [[Frederik Christopher Trampe|Trampe greifi]] bannaði alla verslun við þá að viðlagðri [[dauðarefsing]]u, þó svo að breskt [[herskip]] hefði verið í [[Reykjavík]] nokkrum dögum fyrr og lofaði hann skipherra þess að ''Margaret & Anne'' fengi leyfi til verslunar. Af þessum sökum gerðu þeir Jörundur, Phelps og Savignac byltinguna frægu. Ennþá var Bretunum ókunnugt um að Jörundur væri [[stríðsfangi]] í [[Bretland]]i og hefði ekki mátt yfirgefa [[London]] á sínum tíma.▼
 
▲Nú var ráðgerð ný [[ferð]]. Að þessu sinni var Phelps sápukaupmaður með í för og var hann studdur af Sir Joseph Banks og jafnvel af [[flotamálaráðuneyti]]nu og [[verslunarráðuneyti]]nu. Phelps lánaði Jörundi 1000 [[sterlingspund|pund]] til þess að losa hann úr [[skuld]]um, en um leið tókst Jörundi að slá hina og þessa kunningja sína um 360 pund að [[lán]]i, svo að hann var með fullar hendur fjár. Að þessu sinni hét skipið ''Margaret & Anne'' og var látið úr höfn frá [[Gravesend]] snemma laugardags þann [[3. júní]] [[1809]]. Skipið kom til [[Reykjavík]]ur miðvikudaginn [[21. júní]]. [[Frederik Christopher Trampe|Trampe greifi]] bannaði alla verslun við þá að viðlagðri [[dauðarefsing]]u, þó svo að breskt [[herskip]] hefði verið í [[Reykjavík]] nokkrum dögum fyrr og lofaði hann skipherra þess að ''Margaret & Anne'' fengi leyfi til verslunar. Af þessum sökum gerðu þeir Jörundur, Phelps og Savignac byltinguna frægu. Ennþá var Bretunum ókunnugt um að Jörundur væri [[stríðsfangi]] í [[Bretland]]i og hefði ekki mátt yfirgefa [[London]] á sínum tíma.
 
Skipið kom til [[Reykjavík]]ur miðvikudaginn [[21. júní]]. Þá kom í ljós að undanþágan sem Savignac hafði kríað út fyrr á árinu var ekki mikils virði og hafði lítið selst af þeim vörum. [[Frederik Christopher Trampe|Trampe greifi]] ítrekaði bann við verslun. Jörundur, Phelps og Savignac töldu sig illa svikna og ákváðu þeir í kjölfarið að taka völdin í eigin hendur.
 
== Byltingin ==
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Jörundur_hundadagakonungur“