„Búnaðarfélag Íslands“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Attestatus (spjall | framlög) Stofnuð síðan Búnaðarfélag Íslands. |
Attestatus (spjall | framlög) Upphaf, stofnun og starfsemi Búnaðarfélags Íslands. |
||
Lína 1:
'''Búnaðarfélag Íslands''', formlega stofnað 1899, var íslenskt hagsmunafélag bænda sem hafði framfarir í landbúnaði að meginmarkmiði. Félagið starfaði til ársins 1975, er það sameinaðist Stéttarsambandi bænda. Árið 1995 var nafni þessara samtaka formlega breytt í Bændasamtök Íslands.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.bbl.is/frettir/skodun/lesendabasinn/framtid-baendasamtaka-islands/8013/|titill=Framtíð bændsamtaka Íslands.|höfundur=|útgefandi=|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref>
== Upphaf og stofnun ==
Forveri Búnaðarfélags Íslands var Suðuramtsins húss- og bústjórnarfélag, stofnað 28. janúar 1837. Framhaldsstofnfundur var svo haldinn 8. júlí sama ár. Þetta fyrsta félag um íslenskan landbúnað á því tvenna afmælisdaga. Sérstakt verður að teljast að þetta fyrsta félag um framfarir í landbúnaði var alls ekki stofnað af bændum heldur nokkrum æðstu embættismönnum landsins. Stofnendur voru Þórður Sveinbjörnsson, háyfirdómari, fyrsti forseti félagsins, De Krieger, stiftamtmaður, biskup Íslands, dómkirkjupresturinn í Reykjavík, sýslumaður Árnessýslu, landlæknir, tveir bændur og einn kaupmaður. Félag þetta átti margt sameiginlegt með Konunglega danska landbúnaðarfélaginu, sem var stofnað 1769. Suðuramtsins húss- og bústjórnarféla starfaði aðeins í Suðuramtinu, eins og nafnið ber með sér. Árið 1873 var félagið kallað Búnaðarfélag Suðuramtsins. Árið 1899 var nafni félagsins og lögum formlega breytt, og hét eftir það Búnaðarfélag Íslands. Saga þessa fyrsta félags er í stuttu máli sú að það varð fjölmennt eftir 1873, og Alþingi veitti fé til starfsemi þess eftir að það fékk fjárveitingavald. Mikið af starfsemi félagsins fór fram með styrkveitingum til einstakra bænda.
== Starfsemi Búnaðarfélags Íslands og þróun ==
Búnaðarfélag Íslands hafði með höndum að sjá um að halda árleg Búnaðarþing, en lög um þau voru sett árið 1899. Fyrsta Búnaðarþingið kom saman sama ár og lögin voru sett. Ekki má rugla saman Búnaðarfélagi Íslands, Búnaðarþingi og búnaðarsamböndum einstakra landshluta, en síðarnefndu samböndin voru félög sem flest voru stofnuð á fyrsta áratug 20. aldar. Þau voru í fyrstu ekki með aðild að Búnaðarfélagi Íslands, en höfðu sjálfstæða starfsemi í hinum ýmsu landshlutum. Þannig var Ræktunarfélag Norðurlands stofnað árið 1903, Búnaðarfélag Suðurlands 1908. Á þessum árum voru jafnframt stofnuð búnaðarsambandsfélög á Vestfjörðum og Austfjörðum. Um 1930 varð sú breyting að Ræktunarfélag Norðurlands, sem þó hélt áfram að starfa undir því nafni, var ekki lengur búnaðarsamband, en búnaðarsambönd voru stofnuð í öllum sýslum Norðurlands. Næsta stóra sporið í skipulagi Búnaðarfélags Íslands var tekið árið 1937, en það ár kusu búnaðarsamböndin sjálf í fyrsta sinn alla fultrúa á Búnaðarþing með beinni kosningu. Búnaðarþing var haldið árlega frá og með 1950. Skipulag þessara félaga byggðist á kerfi þar sem minni félagseiningar áttu aðild að stærri einingum. Bændur landsins áttu aðild að svonefndum hreppabúnaðarfélögum. Hreppabúnaðarfélögin mynduðu 15 búnaðarsambönd, sem aftur áttu aðild að Búnaðarfélagi Íslands. Búnaðarfélag Íslands var sjálfstætt félag og kusu fulltrúar á Búnaðarþingi því stjórn.
Hlutverk Búnaðarfélags Íslands varð fljótlega að fara með eins konar framkvæmdavald, eða að hrinda lögum og reglugerðum sem ríkið setti í framkvæmd. Fylgdi þessu umfangsmikil vinna og starfsemi, sem greindist í marga, aðskilda þætti. Jarðræktarlögin frá 1923 og búfjárræktarlögin 1931 voru merkir áfangar í starfsemi Búnaðarfélags Íslands. Með jarðræktarlögnum var stjórn jarðræktunar í landinu færð til Búnaðarfélags Íslands, sem sá um að koma lögunum í framkvæmd. Lögin taka til opinbers stuðnings við jarðrækt og húsabætur í öllum sveitum landsins. Meðal þeirra skyldna sem voru lagðar á félagið var ráðning ráðunauta í landbúnaði og umfangsmikil leiðbeiningarþjónusta fyrir bændur.
== Tilvísanir ==
<br />
| |||