„Monsún“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Addbot (spjall | framlög)
m Bot: Flyt 69 tungumálatengla, sem eru núna sóttir frá Wikidata á d:q42967
Stonepstan (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
 
Lína 5:
 
== Orðsifjar ==
Orðið monsún kom inn í íslensku gegnum [[Danska|dönsku]], ''monsun,'' sem er dregið af [[portúgalska]] orðinu ''monção'', en það er upphaflega tekið úr [[Arabíska|arabísku]] ''mawsim'' (موسم „árstíð“). Orðið ''mausam'' þýðir „veður“ á [[hindí]] (मौसम), [[úrdú]] (موسم) og fjölda annarra tungumála á Norður-[[Indland]]i.
 
== Forsendur monsúnvinda ==
Monsúnvindarnir myndast á sama hátt og eru í eðli sínu það sama semog nefnt er [[sólfarsvindar]] og myndast á sama hátt. Það er að segja gangur sólarinnar skapar mishitun á landsyfirborði og sjávaryfirborði og ræður þar með vindátt. Monsúnvindarnir skapast af misjafnri sólarhæð að sumri og vetri sem hefur áhrif á hitun og kólnun lands og sjávar. Yfirborð lands hitnar mun fyrr en yfirborð sjávar af [[Orka|sólargeislun]],. yfirborð landsLandið tapar hins vegar fljótt [[Varmi|varmavarmanum]] fljótt en yfirborð sjávar mun hægar. Þetta stafar af því að sjór hefur meiri [[varmarýmd]] en þurrlendi og er því yfirleitt nokkuð jafnheitur allt árið um kring. Mjög mikill Þaðmunur er mjög mikill munur á umfangi meginlandanna á norður- og suðurhveli jarðar. Norðan miðbaugs er landmassinn mun meiri um sig en fyrir sunnan hann. Stærstu úthöfin, það er að segja [[Atlantshafið]] og [[Kyrrahafið]] spennaspanna bæði yfir stóran hluta hnattarins frá suðri til norðurs, frá [[Suðurskautslandið|Suðurskautslandinu]] og norður undir heimskautsbaug og gætir því hitamunar ártíðaárstíða fremur lítið á þessum höfum. Öðru máli gegnir um Indlandshaf sem sem er að langstærstum hluta fyrir sunnan miðbaug, en norðan við hafið tekur við stærsti landmassi á jörðinni, meginland Asíu.
 
== Asíumonsúnar ==
Oft er hugtakið monsún sérlega notað um það tímabil ársins þegar sumarmonsúninn gengur inn yfir suður- og suðausturhluta Asíu. Með honum fylgir rigningartíminn sem beðið er með eftirvæntingu. Rigningartíminn leysir af hólmi heitt þurrkaskeið og verði mikil seinkun monsúnkomunnará monsúnkomunni veldur það uppskerubresti,. ofOf mikil rigningmonsúnrigning veldur hins vegavegar flóðum. Sumarmonsúninn stendur venjulega frá því í maí-júní og fram í september allt eftir svæðum. ÞaðEkki rignir þó ekki samfelldsamfellt heldur skiptast á vikur með meiri eða minni úrkomu á víxl.
 
== Tenglar ==