„Mið-Austurlönd“: Munur á milli breytinga

Súnnítar eru stærri hópurinn af tveimur fjölmennustu hreyfingunum innan IslamÍslam. Þeir viðurkenna fyrstu fjóra kalífana sem réttmæta arftaka spámannsins, ólíkt Shi‘tumShí‘tum sem telja réttmætan arftaka vera Alí, tengdason Múhameðs. Súnnítar hafa lengi talið theokratíska ríkiðguðveldið sem Múhameð reististofnaði vera jarðneskt og telja því að leiðtogarþað Islamsé séuekki guðleg tilskipun sem ræður því ekkihverjir ákveðnirverði aðleiðtogar guðlegri tilskipunÍslam heldur af pólitíkinnipólitíkin í múslímska heiminum. Þetta varð til þess að Súnnítar meðtóku leiðbeiningar frá ríkustu fjölskyldunum í Mekka og umburðalyndi fyrirumbáru ómerkumómerka eða útlendumútlenda kalífumkalífa, svo lengi sem þeir réðustjórnuðu með virðingu fyrir trúnni og trúarhefðtrúarhefðum.

Súnnítar viðurkenna ennfremur hinar sex bækur Hadith, sem eru sagðar vera ritritaðar afeftir því sem Múhameð sagði, en eru ekki hluti af Kóraninum, ennfremur viðurkenna þeir einneina af fjórum kennslumgreinum Shari‘ah.

Snemma í sögu IslamÍslam myndaðistvarð til pólitísk hreyfing sem kallaðist stuðningsmenn Ali eða á arabísku Shi‘at ‘Ali. Þeir studdu Ali, sem var tengdasonur Múhameðs, og unnu að því að gera hann að kalífa og seinna meirsíðar afkomendur hans að kalífum. Með tímanum þróaðist hreyfingin yfir í trúarsöfnuð sem fékk nafnið Shi‘ah.

Stuðningsmenn Alis fóru að þrengja kröfurnar varðandium hver gæti verið leiðtogi múslima og hver ekki. ÞessiÞeir nýiskilgreindu leiðtogihlutverk kallaðistleiðtogans ímam.upp Þeirá settunýtt afkomendurog kölluðu hann ímam. Afkomendur Alis ávoru hærriálitnir stall,öðrum æðri og fullyrtufullyrt var að á hverjum tíma væri karlkyns afkomandi Ali tilnefndur af guði til þess að leiða múslima og væri óskeikull í málum trúar og löggjafar. Ímamarnir höfðu ofurmannlega þekkingu og skilning og þjáning þeirra var guðleg miskunn til fylgjenda þeirra. Með tímanum fórvar Shi‘ta kennslafarið að fullyrðakenna hjá Shi‘tum að Imamímam væri guðlegur frelsari.

Flestir Shi‘ah -múslimar fóru að lokum að styðja einaaðra af tveimur fjölskyldumættum sem áttu rætur að rekja til Ali. AnnarHinir hópurinn studdistuddu ''Isma‘il'' sem var sjöundi ímaminn og sá síðasti úraf þeirri ætt. Þeir eru kallaðir Sjöungar og nutu þeir ekki mikils stuðnings á meðal múslima.

Flestir Shi‘tar viðurkennaeru fylgismenn annanannars afkomenda Alis, ''Muhammad al-Mahdi al-Hujjah,'' sem var tólfti ímaminn, en hann hvarf árið 878. ÞarfÞar af leiðandi eru þessir Shi‘tar kallaðir Tólfungar. Al-Hujjah er einnig þekktur sem týndi ímaminn og trúa fylgjendur hans því að hann muni snúa aftur sem mahdi áður en að lokalokadómurinn dómurinngengur yfir jörðinni hefstjörðina.<ref>Shi'ite. (2016). In Encyclopædia Britannica. Retrieved from http://www.britannica.com/topic/Shiite</ref>

Wahhabi er hreintrúar (e. puritan) hreyfinghreintrúarstefna innan Súnní Islam sem var stofnuð af Muhammad ibn ‘Abd al-Wahhab stofnaði á átjándu öld í mið Mið-Arabíu og varSaud-ættin síðartók tekinsíðan upp af Saudi fjölskyldunni. Þegar leið á tuttugustu öldina höfðuhafði Saud fjölskyldan-ættin lagt undir sig allt Najd -svæðið og gert nokkrar tilraunir til þess að mynda sittstofna eigið ríkidæmiríki. enOttómanaveldið þeirstöðvaði vorujafnan alltafþau stöðvaðiráform, afen Ottómannaveldinu.skömmu Lokseftir hrun þess, árið 1932, náði náðuættin þeirloks að fágrundvalla sitt eigið konungsveldi undir leiðsögnstjórn Ibn Saud sem tryggði að trúarlegt og pólítískt vald Wahhabi-stefnunnar trúarinna værivarð algjört í Saudi Sádi-Arabíu.

Meðlimir Wahhabi -hreyfingarinnar kalla sig al-Muwahhidun, eða únitara (e. unitarian), sem þeir draga af áherslu sinni á algera einingu guðs. Þeir hafna öllumallri aðgerðumtrúariðkun sem gefatúlka ímætti skynsem vísi að fjölgyðistrú, svo sem að dýrkatilbeiðslu dýrlinga, og tala fyrir því að snúa afturafturhvarfi til upprunalegra kenninga IslamÍslam eins og þær koma fyrir í Kóraninum og Hadith ásamt því að þeir fordæma allar nýjungar (e. innovation). Guðfræði og lögfræði Wahhabi byggirbyggja hverhvor um sig á kenningukenningum Ibn Taymiyah og lögskóla Ahmad ibn Hanbal. Þessar kenningar leggja áhesrsluáherslu á bókstafs trúbókstafstrú á Kóraninn og  Hadith ásamt nauðsyn stofnunarþess að stofna múslímsk ríkisríki sem byggirbyggja einungis á íslömskum lögum.<ref>Wahhabi. (2016). In Encyclopædia Britannica. Retrieved from<nowiki/>http://www.britannica.com/topic/Wahhabi</ref>

Hreyfing Drúsa á uppruna sinn í Egyptalandi en flestir fylgjendur þessarar trúarhreyfingar búa nú í Líbanon. Þeir aðskildu sig frá Isma‘ili Shi‘isma á valdatíð sjötta Fatimid -kalífans, al-Hakim bi-Amr Allah (996-1021). Nokkrir Isma‘ili guðfræðingar lýstu al-Hakim guðdómlegan og fóru að mynda hreyfingu í kringum þá hugsjón. Guðdómleika al-Hakim var lýst sem villutrú af  trúarstofnunumTrúarstofnanir sem fullyrtu að guðdómurinn hefði valið al-Hakim en hann væri ekki guðlegur sjálfur lýstu trúnni á guðdómleika al-Hakim sem villutrú. Grunur er um að al-Hakim hafi sjálfur ýtt undir hugmyndir Drúsanna.

Árið 1017 predikuðu Drúsar í fyrsta sinn opinberlega í Kaíró og olli það uppþoti. Einnig varkom upp klofningur innan hreyfingarinnar þar semþegar leiðtogi hennar, Hamzah ibn ‘Ali ibn Ahmad al-Zuzani, varfór að kljást um völd við lærisvein sinn, Muhammad al-Darazi. Hamzah hafði betur og Al-Darazi var lýstur villutrúarmaður og hvarf, talið er að al-Hakim hafi fyrirskipað að hann yrði drepinn.

Eftir að Al-Hakim hvarf, árið 1021 ofsótti eftirmaður hans, al-Zahir, hreyfinguna. Hamzah fór í felur og al-Muqtana Baha‘ al-Din tók við sem leiðtogi hreyfingarinnar. Drúsar hurfu smátt og smátt frá Egyptalandi og héldu til afskekktra svæða í Sýrlandi og Líbanon, þar sem trúboðar höfðu náð þó nokkru fylgi. Árið 1037 fór al-Muqtana í felur en hélt áfram að skrifa predikanir fram til 1043. En þá hættu Drúsar að taka við trúskiptingum.

Í upphafi 21. aldar var fjöldi Drúsa rétt yfir ein milljón og eru flestir þeirra í Líbanon. Þar sjástverður þeirþeirra mest vart í stjórnmálum undir forystu tveggja fjölskyldnaætta, Jumblatt og Arslan.<ref>Druze. (2016). In Encyclopædia Britannica. Retrieved from<nowiki/>http://www.britannica.com/topic/Druze</ref>

Ibadi er sérsérstök trúarhreyfing innan IslamÍslam og ertilheyrir hvorki hluti af Súnní né Shí‘ah. ÞeirHana eruer fyrst og fremst að finna í OmanÓman. ÞeirFylgi við hana eigaá rætur sínar að rekja til sjöundu aldar hreyfingar sem kallastkallaðist Khawarji og deila fylgismenn með þeimhenni þrá tileftir þessréttlátu aðmúslímsku mynda réttlátt múslímskt samfélagsamfélagi og trúa þeirað þvísanna aðmúslíma sé einungis sé að finna sanna múslíma innan þeirra eigin raða.

Þrátt fyrir þaðþennan andlega skyldleika telja Ibadi -múslimar sig vera öðruvísi en Khawarij. Því þeir,Khawarij-hreyfingin Kkawarij,lítur lýtasvo á allaað múslimaallir múslimar sem gerast sekir um sindsynd án iðrunar, semséu ''mushrikun'', eða vantrúaðavantrúaðir, semjafnsekir eru jafn sekir og þeirþeim sem stunda skurðgoðadýrkun og eigaað hvorir tveggja skiliðverðskuldi dauðadóm. Ibadi-menn líta á slíkt fólk sem ''kuffar ni‘ma'' eða vantrúaða sem eru vanþakklátir fyrir gjafir guðs. Þeir gera greinarmun á skurðgoðadýrkun og syndar án iðrunar. Sú refsing sem Ibadi múslimar beita ernefnist ''bara‘a'' eðaog halda sigmiðast við að slíta á vináttuböndútskúfun frekar en að nota ofbeldi. Þeir múslimar sem eru ekki Ibadi ogen byðjasnúa sér í átt átil Ka‘ba, í Mekka, eru ekki skurðkoðadýrkendurálitnir enskurðgoðadýrkendur eruen samt sekir um að vera ''kuffar ni‘ma''.

Áhugavert er að refsingin bara‘a þýðirfelur samtþó ekki fjandskapurí ásér skilyrðislausan fjandskap milli Ibadi -múslima og vantrúaðavantrúaðra, og er þeim meðal annars heimilt að giftast, erfa, blessa, biðja með og fyrir og að eiga almenn samskipti við Ibadi, svo framarlega sem þeir eru eingyðismeneingyðistrúar. EnnEnnfremur fremurer hafahaft eftir breskirbreskum fulltrúarfulltrúum sem fylgst hafa með völdumstjórnarfari hjá Ibadi múslima-múslimum í austur Austur-Afríku sagtað þámeðal veraIbadi-hreyfingarinnar sé  minnst ofstækisfullaum ofstæki og opnamest umburðarlyndi fyrir öðrum trúarhópum af öllum múslímskummúslímsku trúarhreyfingunum. Ofbeldi skal eingungiseinungis beita gegn óréttlátum yfirvöldum sem neita að breytast eða gefa eftir völd sín.

Ibadi -múslimar hafna bókstaflegri túlkun á mannlegum (e. anthropomorphic) lýsingum á guði, og neita möguleikanum áafneita því að hægt sé að sjá guð í þessu lífi eða því næsta. Enn fremurEnnfremur hafna þeir möguleikanum á björgun frá vítiseldi, refsing í helvíti er eilíf. Þegar kemur að því að velja á milli frjáls vilja og forlaga segja þeir að guð sé skapari allra mannlegra aðgerða.

Þó svo að Ibadi múslima-múslimar biðji oft með Súnní -múslimum er smánokkur munur á bænasiðbænasiðum þeirra. Ibadi múslimar líktLíkt og Shi‘ah -múslimar biðja Ibadi-múslimar með hendurnar niðumniður með síðum. Þeir telja að föstudagsbænin eigi einungis að fara fram í stórborgum þar sem réttlæti ræður ríkjum. Sem þýðir að í margar aldir héldu þeir ekki föstudagsbænir vegna þess að þaðþá vantaði réttlátan Imamímam.<ref>Ibadi Islam: An introduction. (2016). In Islam and Islamic Studies Resources. Retrieved from <nowiki>http://islam.uga.edu/ibadis.html</nowiki></ref>

Hagkerfi Mið-Austurlanda eru margbreytileg, þarenda semná þau liggja yfir víttvíðfeðm og sundurleittsundurleit landsvæði. [[Katar]] telst efnaðasta ríki Mið-Austurlanda (og heimsins) en landsframleiðsla Katar miðað við höfðatölu eruer 12,.100 dollarar á hvern íbúa sem, miðað við gengi í mars 2016, jafngildir 12,6 milljónum íslenskra króna.<ref>[http://www.aneki.com/middle_east_richest.html] Aneki. (2014). Richest countries in the Middle East. Sótt 6. apríl 2016</ref> En jafntþótt viðsum ríki Mið-Austurlanda séu gríðarlega vel efnuð ríki, má þar einnig finna mjög fátæk ríki í Mið-Austurlöndum. [[Jemen]] er í neðsta sæti á lista CIA factbookFactbook áum [[Landsframleiðsla|landsframleiðslukvarðalandsframleiðslu]]. miðaðÞað viðþýðir heiminnm.a. Þá lifa jafnframtað 54% þegna Jemens lifa við kjör sem teljast undir fátæktarmörkum.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ym.html] CIA. Sótt 6. apríl 2016</ref>

Sum ríki í Mið-AusturlöndumAusturlanda, sérstaklega við [[Persaflói|persaflóannPersaflóann]], eru algerlega háð olíuiðnaðinum. Til að mynda kemurkoma 80% af innkomuþjóðartekjum Sádí-Arabíska ríkisinsArabíu frá olíuiðnaði. Svipað gildir um [[Kúveit|Kúvæt]] og [[Sameinuðu arabísku furstadæmin]] falla einnig undir þennan flokk. ÖnnurTekjulindir ríkiannarra innanríkja Mið-Austurlanda hafaeru mun fjölbreytilegri uppsprettur innkomu. Þau hagnast meðal annars á ýmsum landbúnaði, bómullbaðmullarrækt, búfénaðibúfjárrækt, vefnaði, leðurvinnslu, skurðlækningatækjumog sölu lækningatækja og hernaðarbúnaðihergagna. Í hagkerfum Sameinuðu arabísku furstadæmanna og [[Barein]] eruer bankaviðskiptifjármálaþjónusta einnig mikilvæg uppspretta innkomuauðsuppspretta. Ferðamennska hefur einnig verið stór liðurþáttur í hagkerfi ríkja á borð við [[Tyrkland]], [[Egyptaland]], [[Líbanon]] og [[Ísrael]].

Íslamska lýðveldið Afganistan er [[Lýðræði|lýðræðisríki]], nánar tiltekið [[Skipting ríkisvaldsins|forsetaræði]]. Ríkisvald Afganistan skiptist skv. [[Stjórnarskrástjórnarskrá]] ríkisins í þrjáþrjár hluta.greinar, Framkvæmdarvaldframkvæmdavald, löggjafarvald og dómsvald. Forsetinn fer fyrir framkvæmdarvaldinuframkvæmdavaldinu. Hann er þjóðhöfðingi og æðsti ráðamaður varnarliðsherafla Afganistan. Forsetinn er kosinn í allsherjarkosningumalmennum kosningum en hann þarf hreinan meirihluta atkvæða til að ná kjöri. Forsetinn skipar ríkistjórn Afganistan. Þjóðþingið fer með löggjafarvaldið. Þjóðþing Afganistan situr í tveimur deildum. Neðri deildin kallast Wolesi Jirga eða deild fólksins (e. House of people). Fulltrúar neðri deildarinnar eru kosnir í allsherjarkosningumalmennum kosningum. Efri deildinndeildin kallast Merhrano Jirga eða öldungardeildinn (e. House of elders)öldungadeildin. Fulltrúar hennar eru skipaðir. Dómsvaldið er óháð framkæmdarframkvæmda- og löggjafarvaldinu enog þaðdómstig samanstendureru afþrjú, þremur dómsstigum. Áfrýjunarrétt (e. Appeal Court)Áfrýjunarréttur, Hárétt (e.High Court)Aðalréttur og Hæstarétt (e. Supreme Court)Hæstiréttur.<ref>Afghanistan online, „Afghanistan: Branches of Government,“ http://www.afghan-web.com/politics/government.html (sótt 8. Apríl 2016).</ref>