„Síðpönk“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip |
|||
Lína 13:
== Stíleinkenni ==
[[Mynd:Synthesizers.com Studio-66 Synthesizer System.jpg|thumb|[[Hljóðgervill]].]]
Síð-pönkið var listrænna og dulúðlegra heldur en [[pönk]]ið og er almennt talið tónlistarlega séð
Í heildina séð var bandarískt síð-pönk listrænt sjálfsmeðvitaðra og vitsmunalegra heldur en það breska
Síð-pönkið lagði grundvöllinn fyrir [[öðruvísi rokk]] með því að víkka svið [[pönk]]tónlistar. Innblástur var sóttur frá [[krátrokk]]inu og varð til þess að notkun [[hljóðgervill|hljóðgervla]] varð mjög vinsæl innan greinarinnar. Áhersla var lögð á hrá eða drungaleg hljóð, samtvinnuð með áhrifum frá [[fönk]]i, [[avant-garde]] og [[dub]]tónlist. [[Nýsýrurokk]]ið var einnig algengur áhrifavaldur og með helstu frumkvöðlum á því sviði má nefna [[Echo & the Bunnymen]], [[The Teardrop Explodes]]<ref name="Erlewine">Erlewine, Stephen Thomas. [http://www.allmusic.com/explore/essay/post-punk-t728 „Post-punk“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic''] Skoðað 9. mars 2012.</ref> og [[Spacemen 3]].<ref>[http://spacemen3.net/ „Spacemen 3: History & Discography“], [http://spacemen3.net/ ''Spacemen 3.net''] Skoðað 9. mars 2012.</ref> Sumar sveitir eins og [[Orange Juice]] nálguðust þessa tónlist á aðeins öðruvísi hátt, áhersla var lögð á léttari gítarhljóð en þrátt fyrir það kollvörpuðu lögin oft hefðbundinni byggingu [[popp]]/[[rokk]]tónlistar með dýpri og dimmari lagatextum.<ref>[http://www.allmusic.com/explore/style/post-punk-d2636 „Explore: Post-punk“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic'']. Skoðað 26. febrúar 2012.</ref> Einnig mátti heyra áhrif [[djass]]tónlistar hjá nokkrum þessara sveita og voru [[The Monochrome Set]] fylgismenn [[Cantenbury]]senunnar.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Scaruffi, Piero|titill=A History of Rock Music: 1951-2000|útgefandi=iUniverse, Inc.|ár=2003|ISBN=ISBN 0-595-29565-7}} Bls. 193.</ref>
== Saga ==
Á meðan fyrsta bylgja [[pönk]]sins stóð yfir, frá um 1975-1977, fóru hljómsveitir eins og [[Sex Pistols]], [[The Clash]] og [[Ramones]] að ögra ríkjandi stílvenjum [[rokk]]tónlistar með áherslum á hraðari takta og árásargjarnari hljóma. Með pólítískum eða uppreisnagjörnum lagatextum breiddist þessi hugmyndafræði svo um heiminn
Fyrir marga tónlistarmenn markaði [[pönk]]byltingin hvarf frá tónlistarlegum hefðum og takmörkunum og tíðarandinn var þannig að hver sem er gat skapað tónlist ef viljinn var fyrir hendi. Margir nýttu sér þá tækifærið til þess að vera ögrandi og þar með var lagður grundvöllur fyrir [[harðkjarnapönk]]ið. Aðrir túlkuðu þessa byltingu sem leið til þess að láta reyna á takmörk tónlistargerðar, síð-pönkið kom fram á sjónarsviðið. Upphaflega voru flytjendur þess flokkaðir sem hluti [[nýbylgjutónlist|nýbylgjunnar]] en það kom fljótt í ljós að um tvær mismunandi stefnur væri að ræða. Síð-pönksveitirnar voru yfirleitt nýjungagjarnari og meira ögrandi. Svo náðu þær heldur sjaldan eins mikilli útbreiðslu og [[nýbylgjutónlist|nýbylgjusveitirnar]] þar sem þær þóttu ekki nógu „[[popp]]vænar“ og einblíndu ekki aðeins á velgengni. Jafnvel þó þær hafi almennt fengið minni umfjöllun í fjölmiðlum, þá hlutu plötur þeirra oft meiri lof gagnrýnenda. Tvær bandarískar sveitir höfðuðu þó til stærri áheyrendahópa. Önnur var [[Talking Heads]] sem spilaði bæði síð-pönk og [[nýbylgjutónlist]] en jók fjölbreytileika sinn enn frekar með hjálp plötuframleiðandans [[Brian Eno]], hin var [[Devo]] sem náði til tónlistarstöðvarinnar [[MTV]] með grípandi [[hljóðgervill|hljóðgervla]] [[pönk]]i og áhugaverðum sjónrænum stíl sínum.<ref name="Erlewine"/>
Margar síð-pönksveitir voru stuttlífar, þær sem þraukuðu áttu eftir að þróast mikið tónlistarlega séð en sumar héldu áfram í nýjum búningi. Árið 1980 kaus [[Ian Curtis]], söngvari [[Joy Division]], að enda líf sitt aðeins 23 ára að aldri eftir að hafa glímt við síversnandi þunglyndi og [[flogaveiki]]. Hljómsveitarmeðlimir höfðu verið miklir frumkvöðlar stefnunnar vegna tilrauna sinna með [[hljóðgervill|hljóðgervla]] og [[raftrommur]]. Eftirlifandi meðlimir komu síðan saman undir nýju nafni, [[New Order]], og byrjuðu enn frekar að prófa sig áfram í notkun [[hljóðgervill|hljóðgervla]] og sköpuðu með þeim dansvænni tónlist.<ref>Savage, Jon. [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/306865/Joy-DivisionNew-Order „Joy Division/New Order“], [http://www.britannica.com/ ''Encyclopædia Britannica'']. Skoðað 10. mars 2012.</ref> Á þessum tíma byrjuðu flestar upprunalegu síð-pönksveitirnar að þróast í burtu frá hráum og dulúðlegum hljómum í átt að hreinni tónum. Til dæmis varð ástralska sveitin [[The Birthday Party]] að hinni mun stílhreinnari [[Nick Cave & the Bad Seeds]].<ref>Sheridan, David. [http://www.trouserpress.com/entry.php?a=nick_cave_and_the_bad_seeds „Nick Cave and the Bad Seeds“], [http://www.trouserpress.com ''Trouser Press'']. Skoðað 11. mars 2012.</ref> Svo þegar fylgi skosku sveitarinnar [[The Wake]] fór dvíandi gafst hún upp á drungalegu síð-pönkinu og fór að beita [[hljóðgervill|hljóðgervlum]] sínum á [[popp]]aðari hátt. Þannig fjaraði síð-pönkið hægt og bítandi út úr aðal tónlistarsenunni.<ref>Mason, Stewart. [http://www.allmusic.com/artist/the-wake-p483604/biography „The Wake“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic''] Skoðað 11. mars 2012.</ref>
=== Síð-pönk á Íslandi ===
Lína 29:
Í byrjun [[1981-1990|níunda áratugarins]] fór að bera á síð-pönk tónlist á Íslandi. Fyrirbærið var einnig kallað depró-pönk og var í mörgum tilfellum erfitt að greina það frá tónlist [[nýbylgjutónlist|nýbylgjunnar]] en sú síðarnefnda náði meiri vinsældum hér á landi. Hljómsveitin [[Þeyr]] spilaði þó tónlist í dimmari kantinum og sótti innblástur frá síð-pönksveitum á borð við [[Joy Division]]. [[Þeyr]] tældu áheyrendur ekki fram á dansgólfið, heldur var dulúðleg stemning sköpuð með sterkum trommuleik [[Sigtryggur Baldursson|Sigtryggs Baldurssonar]], skerandi gítarhljóðum og andstuttum söngstíl [[Magnús Guðmundsson|Magnúsar Guðmundssonar]]. Tónlistin átti það til að láta næmt fólk finna fyrir einskonar hugleiðslu og minnti að því leyti á [[sýrurokk]]ið, þótt stemningin væri drungalegri og magnaðari. Í sumum lögum af plötu þeirra ''Mjötviður Mær'', sem kom út árið 1981, var fjallað um [[nasismi|nasisma]] og notkun meðlima á [[hakakross]]um varð til þess að orð fór af [[Þeyr|Þeysurum]] sem [[fasismi|nýfasistum]], þó að sveitin héldi því sjálf fram að slíkt væri túlkun þeirra á [[and-fasismi|and-fasisma]]. Vinátta meðlima við ensku síð-pönk sveitina [[Killing Joke]] spratt upp orðrómi um einhverskonar samruna hljómsveitanna beggja, en eftir stutta utanlandsför hættu [[Þeyr]] störfum.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Gestur Guðmundsson|titill=Rokksaga Íslands frá Sigga Johnnie til Sykurmolanna 1955-1990|útgefandi=Forlagið|ár=1990|ISBN=ISBN 9979-53-015-4}} Bls. 199-200.</ref>
Þeyr var ekki eina síð-pönkhljómsveitin á Íslandi. [[Taugadeildin]] kom fram vorið 1981. Hún var undir síð-pönk áhrifum frá sveitum eins og Joy Division, Wire, Gang of Four og fleirum. Taugadeildin sendi frá sér eina fjögurra laga EP-plötu haustið 1981, en hafði þá þegar lagt upp laupana. Önnur hljómsveit sem upphaflega var nánast hrein pönkhljómsveit en þróaðist í átt að síð-pönki var [[Q4U]].
Síð-pönk senan var byrjuð að ná svo mikilli útbreiðslu í Reykjavík í byrjun [[1981-1990|níunda áratugarins]] að tala mætti um byltingu. Einn frumkvöðla hennar var söngkonan [[Björk Guðmundsdóttir]] sem, á unglingsárum sínum, stofnaði síð-pönksveitirnar [[Exodus]] og [[Tappi Tíkarrass|Tappa Tíkarrass]].<ref> Erlewine, Stephen Thomas. [http://www.allmusic.com/artist/bjrk-p27211/biography „Björk: Biography“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic'']. Skoðað 8. mars 2012.</ref> Á sama tíma fékk [[Purrkur Pillnikk]] þann heiður að hita upp fyrir síð-pönksveitina [[The Fall]] á tónleikaferðalagi hennar um Ísland. Á plötu sinni ''[[Hex Enduction Hour]]'', sem var að hluta til tekin upp á Íslandi, tileinkaði [[The Fall]] landinu lagið ''Iceland''. [[Einar Örn Benediktsson]] var söngvarinn í [[Purrkur Pillnikk]] og einn stofnenda [[Gramm|Grammsins]],<ref>Fricke, David. [http://www.trouserpress.com/entry.php?a=purrkur_pillnikk „Purrkur Pillnikk“], [http://www.trouserpress.com ''Trouser Press'']. Skoðað 8. mars 2012.</ref> plötufyrirtæki sem fékk ýmsa erlenda tónlistarmenn til Íslands á þessum árum og þar á meðal var síð-pönkarinn [[Nick Cave]].<ref>{{bókaheimild|höfundur=Gestur Guðmundsson|titill=Rokksaga Íslands frá Sigga Johnnie til Sykurmolanna 1955-1990|útgefandi=Forlagið|ár=1990|ISBN=ISBN 9979-53-015-4}} Bls. 244.</ref> Þegar ferill [[Purrkur Pillnikk]] var á enda komu [[Einar Örn Benediktsson|Einar Örn]], [[Björk Guðmundsdóttir|Björk]] og [[Sigtryggur Baldursson]], fyrrverandi trommuleikari [[Þeyr|Þeys]], saman og stofnuðu til nýrrar hljómsveitar árið 1984 sem hlaut nafnið [[Kukl]]. Sú sveit spilaði nokkuð gotneskt síð-pönk, hljómurinn var undirokaður af tréblásturshljóðfærum og bjöllum og lagatextarnir þóttu óhugnarlegir.<ref>Sheridan, David & Ira Robbins. [http://www.trouserpress.com/entry.php?a=sugarcubes „Sugarcubes“], [http://www.trouserpress.com ''Trouser Press'']. Skoðað 8. mars 2012.</ref> Hljómsveitin þróaðist svo yfir í [[Sykurmolarnir|Sykurmolana]] árið 1986 en hún hélt svo í tónleikaferð með [[New Order]] og [[Public Image Ltd.]] sem skapaði þeim frekari orðstír á erlenda grundu.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Gestur Guðmundsson|titill=Rokksaga Íslands frá Sigga Johnnie til Sykurmolanna 1955-1990|útgefandi=Forlagið|ár=1990|ISBN=ISBN 9979-53-015-4}} Bls. 248.</ref>
=== Arfleið ===
Síð-pönksenan dó aldrei út, þó svo að vinsældum hennar hafi farið dvínandi á miðjum [[1981-1990|níunda áratugnum]]. Upprunalegu hreyfingunni lauk þó þegar flytjendur hennar fóru að beita sér á sviðum annarra tónlistarstefna, rétt eins og þeir sjálfir höfðu upprunalega horfið frá [[pönk]]inu til þess að skapa nýja hljóma. Sem dæmi um flytjendur sem fengu innblástur frá síð-pönkinu en þróuðu með sér afleiddar tónlistargreinar mætti nefna [[skógláp]]srokkarana í [[My Bloody Valentine]]<ref>Fisher, David R. [http://etd.lib.fsu.edu/theses/available/etd-04102006-103749/unrestricted/fullthesis-1.pdf „My Bloody Valentine's ''Loveless''“], [http://etd.lib.fsu.edu/ ''The Florida State University College of Music''] Skoðað 9. mars 2012.</ref> og [[The Jesus And Mary Chain]], ásamt [[Sonic Youth]] sem spilaði svokallaða [[No Wave]] tónlist, einskonar mótsvar neðanjarðarsenu [[New York]] við [[nýbylgjutónlist|nýbylgjunni]]. Á meðan þessar sveitir voru starfandi nutu nokkrir forfeðra þeirra enn mikilla vinsælda. [[The Cure]], [[New Order]], [[Siouxsie & the Banshees]], [[Nick Cave]] og [[The Fall]] voru áfram virkar þó að tónlist þeirra hefði glatað upprunalega heillandi hljóm sínum. Þó er mögulegt að finna fyrir áhrifum síð-pönksins í gegnum nútíma tónlist hjá hljómsveitum á borð við [[Radiohead]],<ref name="Erlewine"/> [[The Horrors]],<ref>[http://post-punk.com/ „Post-Punk Revival Artists“], [http://post-punk.com/ ''Post-punk.com''] Skoðað 9. mars 2012.</ref> [[Interpol]], [[Franz Ferdinand]] og [[The Strokes]]. Þessar sveitir áttu það sameiginlegt að spila tónlist undir áhrifum síð-pönks og [[nýbylgjutónlist]]ar og talið er að þetta hafi markað einskonar endurreisn slíkrar tónlistar. Líkt og með síð-pönksveitir [[1971-1980|áttunda]] og [[1981-1990|níunda]] áratugarins, þá var mikil fjölbreytni í því hvernig þessar hljómsveitir nálguðust tónlistina, allt frá hráu [[pönk]]i til grípandi [[popp]]s. Talið er að endurreisnin hafi byrjað seint á [[1991-2000|tíunda áratugnum]]<ref>Erlewine, Stephen Thomas. [http://www.allmusic.com/explore/style/new-wavepost-punk-revival-d13761 „New Wave/Post-Punk Revival“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic''] Skoðað 9. mars 2012.</ref> en áhrifa hennar gætir enn í dag meðal sveita eins og [[S.C.U.M]]<ref>Cole, Rachel. [http://www.vman.com/articles/scum/ „S.C.U.M“], [http://www.vman.com/ ''Vman''] Skoðað 9. mars 2012.</ref> og
== Tengt efni ==
| |||