„Nes við Seltjörn“: Munur á milli breytinga

[[File:Nes við Seltjörn.jpg|thumb|Lækningaminjasafn vinstra megin og Nesstofa hægra megin, efst á bæjarhólnum (horft til austurs)]]

 

Nes við Seltjörn er fornbýli á [[Seltjarnarnes|Seltjarnarnesi]]. Þar hafa fundist mannvistarleifar sem spanna langt tímabil en talið er að búið hafi verið á jörðinni allt frá því um 900. Staðurinn er nú einna þekktastur fyrir Lyfjasafnið sem er til húsa í [[Nesstofa|Nesstofu]] og Lækningaminjasafnið sem áformað er að hýsa í nýbyggingu við hlið hennar. Vettvangsnámskeið fyrir fornleifafræðinema við [[Háskóli Íslands|Háskóla Íslands]] hafa verið haldin í Nesi síðan sumarið 2007.

 

Jörðin Nes liggur utarlega á [[Seltjarnarnes|Seltjarnarnesi]], sem er [[Sveitarfélög Íslands|sveitarfélag]] staðsett yst á samnefndu nesi á höfuðborgarsvæðinu. Áður fyrr náði [[Seltjarnarneshreppur]] yfir mun stærra svæði en hann gerir í dag og allmargar jarðir tilheyrðu honum. Landsvæðið sem í dag er skilgreint sem Seltjarnarnes er fremur mjótt, vogskorið og láglent að undanskilinni [[Valhúsahæð]] sem hæst er um 30 m.y.s.

Nesjörðin er staðsett rétt austan við sjálfa [[Seltjörn]], sem nú er vík en ekki tjörn vegna ágangs sjávar. Norðvestan við Nes er [[Grótta]], sem vegna landrofs er nú eyja en var áður tangi. Nes var stærsta jörðin í Nessókn og jafnframt [[kirkjustaður]]. Ólafur Lárusson telur að jarðirnar Nes og Vík hafi verið kjarninn hvor í sínu byggðarlagi, Nessókn og Reykjavíkursókn. Erfitt er að fá örugga vissu um þróun þessara landnámsjarða þar sem heimildir eru fremur fátæklegar.

 

Óljóst er um eignarhald á jörðinni á miðöldum, eða frá 1341 og fram undir [[Siðaskiptin á Íslandi|siðaskipti]] 1550. Við siðaskiptin komst jörðin í eigu [[Skálholt|Skálholtsstóls]]. Árið 1556 eignaði konungur sér Nes og á meðan jörðin var í hans eigu bjuggu þar aðallega prestar og veraldlegir embættismenn.

 

 

[[Þórður Sveinbjörnsson]], háyfirdómari og síðar dómstjóri í [[Landsyfirréttur|Landsyfirrétti]], keypti Nes árið 1834. Þar stundaði hann mikinn búskap ásam því að sinna embætti sínu í Reykjavík. Þórður og Kirstin Cathrine Knudsen kona hans bjuggu í Nesi til 1851. [[Sveinbjörn Sveinbjörnsson]] tónskáld var sonur þeirra, en hann fæddist í Nesstofu árið 1847. Fljótlega eftir tíð Þórðar og Kirstínar varð jörðin tvíbýli, en búskapur var stundaður í Nesi fram yfir 1960. Allmörg býli eru talin hafa byggst úr Neslandi í gegnum tíðina, þar á meðal Bakki, Bygggerði, Eiði og [[Lambastaðir]].

 

Bæjarhóllinn í Nesi, bungan þar sem Nesstofa stendur í dag, er stór í sniðum. Hann hefur smátt og smátt byggst upp vegna búsetu í hundruðir ára. Við rask á bæjarhólnum árið 2009 kom í ljós yfir 2,6 metra þykkt lag af mannvistarlögum og byggingum. Alls staðar þar sem grafið hefur verið í bæjarhólinn hafa komið í ljós minjar um byggingar.