„Efnishamur“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Addbot (spjall | framlög)
m Bot: Flyt 70 tungumálatengla, sem eru núna sóttir frá Wikidata á d:q11430
Peturh (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 11:
Ef ytri aðstæðum er breytt örlítið, eins og til ef [[hitastig]]ið er lækkað, verða engar skyndilegar breytingar á vatninu. Kalt vatn hegðar sér mestmegnis á sama hátt og volgt. [[Þjappanleiki]] þess breytist örlítið með hitastigi, en helst mjög lágur.
 
Á hinn bóginn, ef að hitastig þess er lækkað niður fyrir ákveðið mark, verður á skyndileg og stórbrotin breyting. Sameindirnar stilla sér skyndilega saman til að mynda [[sexhyrningskerfi|sexhyrnda grind]] og tapa eiginleika sínum til að renna sér fram hjá hvorrihver annarri. Kerfið í heild sinni stífnar og getur þá haldið lögunnlögun sinni (þó er hægt að beygja, eða brjóta það í mola, ef nógu miklum krafti er beitt). Þetta er storkuhamur vatns, almennt þekktur sem [[ís]]. Þegar efnið breytist úr vökvaham yfir í storkuham er talað um að efnið [[frysting|frjósi]] (ef farið er í hina áttina er talað um að efnið [[bráðnun|bráðni]]) og er þetta fyrirbæri þekkt sem ''[[hamskipti (efnafræði)|hamskipti]]''.
 
Önnur tegund hamskipta, þekkt sem [[suða]], verður til er hitastig vatns í vökvaformi er hækkað yfir ákveðið mark. Vatnið fer skyndilega í gasham, þar sem það er kallað [[gufa]]. Í gasham eru sameindirnar á dreif langt hver frá hvorri annarri og víxlverkast gríðarlegamjög veiklegalítið. Eins og vökvi hefur gas ekkert fast form, en ólíkt vökva hefur það lítið viðmót við samþjöppun vegna þess að það er nóg rúm fyrir sameindirnar að færast nær hvorrihverja annarri. Ólíkt vökva, sem myndar poll á botninum á íláti, breiðir gas úr sér og fyllir allt mögulegt rúm í sama íláti.
 
Hægt er að nota aðra eðliseiginleika, ekki bara hitastig, til að framkalla þessi hamskipti. Sem dæmi er hægt að breyta vökva í gas með því eingöngu að minnka þrýsting, eða, á samsvarandi hátt, auka rúmmál. Eins og áður var getið hafa litlar breytingar ekki mikil áhrif; hamskipti gerast snögglega þegar breytingin fer yfir ákveðið magn.
Lína 20:
Annað dæmi um hami er í segulmögnuðum efnum. Í þessum efnum hefur hver frumeind [[segulvægi]] sem að myndar örlítið segulsvið sem að vísar í ákveðna stefnu. Frumeindunum er frjálst að snúast þannig að segulsvið þeirra getur vísað hvert sem er, en sökum segulsviðs nærliggjandi segulvægja hafa þau tilhneigingu til að stilla sér í röð við hvert annað. Við hátt hitastig, og í fjarveru ytra segulsviðs, stillir hvert segulvægi sér upp við aðeins fáeina nágranna, þannig að þau vísa í handahófskenndar áttir. Í því ástandi er ekkert hreint segulsvið, það er að segja engin [[seglun]]. Þetta er þekkt sem [[meðseglun]]arhamur.
 
Ef að hitastigið er lækkað niður fyrir ákveðið mark, kallað [[Curie hitastig]], raða segulvægin sér skyndilega upp yfir stór svæði (yfirleit fleiri þúsund frumeindir). Innann þessara svæða, kölluð segulsvæði (einnig ''segulhólf''„segulhólf“ og ''segulóðal''„segulóðal“) vísa næstum öll segulvægin í sömu átt. Þetta er þekkt sem sjálfseglun. Þessi skyndilega birting segulsvæða er tegund hamskipta, og er nýi hamurinn þekktur sem [[járnseglun]].
 
=== Almenn skilgreining á hömum ===
Almennt séð eruer tvenns tvökonar ástöndástand kerfis í mismunandi ham ef að það er skyndileg breyting verður í eðliseiginleikum þeirra er þau breytast úr öðru ástandinu yfir í hitt. Aftur á móti eruer tvenns tvökonar ástöndástand í sama ham ef hægt er að breyta þeimhvoru ástandi yfir í hvort annaðhitt án þess að nokkrar skyndilegar breytingar eigi sér stað.
 
Mikilvægt atriði er að mismunandi tegundir hama eru tengdir við mismunandi eðlisstærðir. Þegar rætt var um storku-, vökva- og gashami, var talað um stífni og þjöppunarleika, og áhrif mismunandi þrýstings og rúmmáls, því að þetta eru viðeigandi eiginleikar þegar rætt er um föst efni, vökva og gas. Á hinn bóginn, þegar rætt var um með- og járnseglun, var litið á seglun, því það er það sem skilur af járnseglunarhaminn frá meðseglunarhamnum. Nokkur önnur dæmi um hami verða gefin í næsta hluta.