„Frjálshyggja“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Lína 21:
[[Mynd:Anti-capitalism color.gif|thumb|left|250px|Ein algengasta röksemd gegn einkaeignarrétti er, að hann hafi í för með sér misskiptingu auðs og valda, eins og sýnd er á þessu áróðurspjaldi frá 19. öld]]
Gagnrýni á frjálshyggju kemur úr ýmsum áttum.
* [[Íhaldsstefna|Íhaldsmenn]] segja {{hverjir}}, að frjálshyggjumenn séu siðlausir, því að þeir séu hlutlausir um verðmæti. Í augum frjálshyggjumanna sé klámsalinn jafngildur kennaranum, því að báðir fullnægi þeir þörfum fólks. En [[klám]] sé ekki og eigi ekki að vera jafngilt kennslu. Frjálshyggjumenn svara því til{{hverjir}}, að menn geti haft margvíslegar skoðanir á mannlegum þörfum, en ekki fari vel, ef ríkið taki að sér að gera greinarmun á góðum og vondum þörfum.{{heimild vantar}}
* [[Íhaldsstefna|Íhaldsmenn]] segja einnig{{hverjir}}, að frjálshyggjumenn beri ekki næga virðingu fyrir ýmsum verðmætum, sem eigi að vera óhult fyrir hinum frjálsa markaði. Það sé til dæmis ekki eðlilegt að leyfa fólki að reisa sumarbústaði í þjóðgarði, og [[Flateyjarbók]] og önnur forn handrit eigi ekki að ganga kaupum og sölum. Þetta séu dýrgripir, sem eigi að njóta verndar. Flestir frjálshyggjumenn {{hverjir}} viðurkenna þetta sjónarmið en segja að þetta séu undantekningar en ekki meginregla. Aðrir frjálshyggjumenn segja að hlutir eins og Flateyjarbók og lendur sem í dag eru skilgreindir þjóðgarðar eigi að vera í einkaeigu: Einstaklingar hafa mikinn hvata til að hámarka verðmæti eigna sinna og ef Flateyjarbók er verðmætari í vel varðveittu ástandi þá muni einstaklingur varðveita hana vel.{{heimild vantar}}
* [[Jafnaðarstefna|Jafnaðarmenn]] segja{{hverjir}}, að frjálshyggjumenn taki ekki nægilegt tillit til lítilmagnans. Þetta sé [[hugmyndafræði]] hinna sterku, þeirra, sem eigi seljanlega hæfileika á markaði. Frjálshyggjumenn{{hverjir}} svara því til, að sjálfsagt sé að hjálpa þeim, sem hjálpar eru þurfi og geti ekki gert að því, hvernig komið sé fyrir þeim. En aðrir eigi að bera ábyrgð á sjálfum sér. Þeir eigi að njóta þess, sem þeir geri vel, og bera sjálfir kostnaðinn af mistökum sínum í stað þess að velta honum yfir á almenning.{{heimild vantar}}
* [[Jafnaðarstefna|Jafnaðarmenn]] segja líka{{hverjir}}, að vald í höndum auðkýfinga sé ekki síður hættulegt en ríkisvaldið, sem frjálshyggjumenn óttist. Frjálshyggjumenn {{hverjir}} svara því til, að vissulega verði að setja valdi auðkýfinga skorður, en þær felist í [[Réttarríkið|réttarríkinu]], almennum [[lög]]um og reglum, og þurfi ekki meira til. Enn fremur hefur hagfræðingurinn [[Milton Friedman]] mótmælt þessum rökum á þann hátt að hættan við vald hinna ríku og stóru stigmagnist með afskiptum ríkisins, en ekki öfugt.{{heimild vantar}}
 
Algengustu rökin gegn kröfunni um aukið [[atvinnufrelsi]] eru að frjálshyggjumenn ofmeti markaðinn og vanmeti ríkið. Margt sé þess eðlis, að það þurfi að leysa með sameiginlegu átaki borgaranna, ekki í viðskiptum einstaklinga. [[Einkaeignarréttur]] eigi ekki heldur alls staðar við. Svar frjálshyggjumanna er, að vissulega sé eitthvað til í þessum rökum. Markaðurinn leysi ekki allan vanda. En aðalatriðið sé, að hann sé þó vænlegri til árangurs en félagshyggjumenn telji. Markaðurinn sé vissulega ekki gallalaus, en ekki beri að einblína á galla hans, heldur bera saman [[ríkisafskipti]] og [[markaðsviðskipti]], verðlagningu og [[skattlagning]]u, og kanna, hvar þetta eigi hvort um sig við.{{heimild vantar}}