„Fylgnivilla“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
SilvonenBot (spjall | framlög)
Xqbot (spjall | framlög)
m r2.7.3) (Vélmenni: Breyti: fa:مغالطه علت شمردن همبستگی; útlitsbreytingar
Lína 1:
'''Fylgnivilla''', einnig þekkt undir [[Latína|latnesku]] heiti sínu '''''cum hoc ergo propter hoc''''' (þ.e. „með þessu, þess vegna út af þessu“) er [[rökvilla]] þar sem haldið er fram að atburður sé orsök annars atburðar eða annarra atburða sem gerast samtímis honum eða í kjölfarið á honum. Fylgnivillan er afbrigði af [[Post hoc rökvillan|post hoc rökvillunni]]; munurinn er í hnotskurn sá að post hoc rökvillan gerir ráð fyrir fáum eða einstökum atburðum en fylgnivillan felst aftur á móti í því að gera ráð fyrir að regluleg fylgni sé vegna [[Orsök|orsakasambands]] á milli atburða.
 
== Almennt ==
''Fylgnivillan'' er í grófum dráttum svona:
* ''A'' á sér stað á sama tíma og ''B''.
Lína 13:
# ''B'' getur valdið ''A'' á sama tíma og ''A'' veldur ''B
 
== Dæmi ==
=== 1. ''B'' veldur ''A'' ===
:''Ef margir slökkviliðsmenn reyna að slökkva eld þá er eldurinn alltaf stærri.''
:''Slökkviliðsmenn valda eldi.''
Lína 20:
Þetta dæmi er auðskilið. Það er mikil fylgni á milli þess hve margir eru að slökkva eldinn og hve eldurinn er stór end það þýðir ekki að slökkviliðsmenn séu eldsupptökin. Ef eldurinn er stór þá eru fleiri slökkviliðsmenn boðaðir á staðinn en ef eldurinn er lítill.
 
=== 2. Þriðji atburðurinn ''C'' veldur ''A'' og ''B'' ===
;Dæmi 1
: ''Flestir sem sofna í skónum vakna með höfuðverk.''
Lína 33:
Dæmið að ofan minnist ekki á það hvenær ís er mest seldur, þ.e. um sumarið- en það er sá tími sem flestir synda.
 
=== 3. Tilviljun ===
; Dæmi 1
:''Táningsstúlkur borða mikið súkkulaði'', og þær eru líklegastar til þess að hafa unglingabólur''.
Lína 44:
:''Þar af leiðandi veldur skortur á sjóræningjum hlýnun Jarðar.''
 
=== 4. ''A'' veldur ''B'' og ''B'' veldur ''A'' ===
:''Aukinn þrýstingur veldur auknum hita.''
:''Þrýstingur veldur hita.''
Lína 50:
[[Kjörgaslögmálið]] <math>\ pV = nRT</math> lýsir sambandi á milli þrýstings og hita, og sýnir beina fylgni á milli beggja hluta. Ef massinn er stuðull þá mun aukinn hiti valda meiri þrýstingi, og aukinn þrýstingur mun valda meiri hita.
 
== Dæmi um fylgnivillur ==
 
Spaugilegt dæmi um rökvillu af þessu tagi var eitt sinn í þætti um ''[[The Simpsons|Simpson fjölskylduna]]'' ([[Simpson-fjölskyldan, þáttaröð 7|7. þáttaröð]], „[[Much Apu About Nothing]]“). Borgin hafði varið milljónum dollara í að hanna nýjar „bjarndýravarnir“ vegna þess að sést hafði til bjarndýrs á vappi í vikunni áður.
Lína 64:
:Homer: (bið) Lisa, ég vil kaupa af þér steininn.
 
== Heimild ==
* {{wpheimild | tungumál = en | titill = Correlation implies causation | mánuðurskoðað = 28. apríl | árskoðað = 2006}}
 
== Tengt efni ==
* [[Post hoc rökvillan]]
 
Lína 79:
[[es:Cum hoc ergo propter hoc]]
[[eu:Cum hoc ergo propter hoc]]
[[fa:مغالطه علت شمردن مقارنهمبستگی]]
[[fi:Cum hoc ergo propter hoc]]
[[fr:Cum hoc ergo propter hoc]]