„Bessastaðir“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Hrappur (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Hrappur (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 6:
Saga Bessastaða nær allt aftur til landnámsaldar, samkvæmt fornleifarannsóknum sem fram fóru á staðnum á 9. og 10. áratug 20. aldar og sem studdar eru rituðum heimildum að nokkru. Bessastaðir hafa ávallt verið mikilvægir í sögu þjóðarinnar og jafnan verið aðsetur höfðingja og háembættismanna. Snorri Sturluson átti jörðina þó svo að óvíst sé að hann hafi nokkru sinni búið þar sjálfur. Eftir víg hans árið 1241, rann jörðin með öllum gögnum og gæðum undir Noregskonung. Hún varð fyrsta jörðin á Íslandi til þess að komast í konungseigu. Hirðstjórar konungs sátu á Bessastöðum og síðar amtmenn og stiftamtmenn ásamt landfógetum. Nafntogaðasti og jafnfram mögulega verst þokkaði hirðstjórinn var Páll Stígsson en meðal merkustu amtmanna var Magnús Gíslason sem þótti milt og gott yfirvald (fyrsti íslenski amtmaðurinn), en það var hann sem hafði frumkvæði að byggingu steinhúsanna tveggja á 18. öld sem enn standa. All veglegir legsteinar þeirra beggja eru múraðir inn í veggi Bessastaðakirkju.
 
Bessastaða er vitanlega getið í jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalín frá árinu 1703 en þar er getið um að landskuld ýmissa annarra jarða á Álftanesi og leigukúgildi "betalist" í tunnum kola og smjöri. Um Bessastaði sjálfa segir m.a.: "''Jarðarinnar dýrleiki þykjast menn heyrt hafa að verið hafi xii [hundruð]. Eigandinn er kóngl. Majestat. Hjer er amptmannsins residens og fóetans þá so til hagar. Landskuld er hjer engin nje hefur verið í nokkur hundruð ár''."<ref>Árni Magnússon og Páll Vídalín (1703): 219</ref>
 
== Bessastaðastofa ==
Lína 20:
 
==== Fundnir munir ====
 
Allir þeir munir sem eru til sýnis, fundust á staðnum og sem dæmi um þá helstu má nefna:
* Brenndan leir
Lína 38 ⟶ 37:
Vinnumannaskálinn á Bessastöðum var kallaður ''Þrælakistan'', svarthol konungs í Konungsgarði, og var ætlaður afbrotamönnum. Menn vissu lengi vel ekki hvar hún hefði verið. En árið [[1993]] stóð yfir uppgröftur í grennd við Bessastaði. Guðmundur Ólafsson, fornleifafræðingur taldi þá hugsanlegt að Þrælakistan hafi komið í ljós við rannsóknina rétt austan við Bessastaðastofu. Þar fannst niðurgrafm rúst og voru veggirnir gerðir úr stórum björgum, og er líklegt að hún hafi verið þar. Þegar uppgreftrinum lauk varð þessi hugsanlega Þrælakista að vínkjallara Bessastaða. Í Íslandsklukkunni eftir [[Halldór Laxness]] er minnst á Þrælakistuna:
 
{{Tilvitnun2| „Allir munu vera okkar vinir, sagði hún; því fólkinu líður vel. Og þrælakistan leggjast niður á Bessastöðum, sagði hann. Því í landi þar sem fólkinu líður vel eru ekki framdir glæpir. Og við ríðum um landið á hvítum hestum, sagði hún“.}}
 
== Heimildir ==
Árni Magnússon og Páll Vídalín: Jarðabók, Gullbringu- og Kjósarsýsla, Hið íslenska fræðafjelag í Kaupmannahöfn, Prentsmiðjan Oddi, Reykjavík, 1982.
Helge Finsen og Esbjörn Hiort: ''Steinhúsin gömlu á Íslandi'', Bókaútgáfan Iðunn, Reykjavík, 1978.
''Framkvæmdir á Bessastöðum 1989 - 1998, Skilamat'', Bessastaðanefnd, 1999.
 
== Tenglar ==