„Víkingar“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
KamikazeBot (spjall | framlög) m r2.7.1) (robot Breyti: nds-nl:Vikings |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
http://en.wikipedia.org/wiki/Cnut_the_Great[[Mynd:Wikinger.jpg|thumb|[[Danmörk|Danskir]] sæfarar. Málverk frá miðri [[12. öldin]].]]
'''Víkingar''' var heiti á [[Skandinavía|fornnorrænum]] [[vígamaður|vígamönnum]], sem upp voru á [[víkingaöld]], það er á árunum frá [[800]] til [[1050]].
Þessi ártöl eru þó ekki fastnjörvuð niður því það fer dálítið eftir löndum hvaða aldir eru einkum taldar einkennast af Víkingum og menningu þeirra. Þannig er í Bretlandi oftast rætt um Víkingaöld frá árinu 793 til 1066, á Íslandi er miðað við 800 til ársins 1170, í Frakklandi er Víkingaöldinn enn skemmri eða frá um 830 til 900 en í Rússlandi og Eystrasaltsríkjunum er miðað við ártölin 750 til elleftu aldar.
Hugmyndir manna um hverjir Víkingarnir voru eru ekki að öllu leyti samhljóma. Sumir telja að allir norrænir menn hafi verið Víkingar þar sem orðið Víkingasamfélag sé samheiti yfir þau norrænu samfélög sem stóðu með hvað mestum blóma á fyrrnefndum tímaskeiðum. Aðrir halda því fram að Víkingar hafi aðeins verið þeir menn sem lögðu í víking og að því hafi í raun fæstir norrænir menn verið eiginlegir Víkingar. Ýmsar vangaveltur hafa verið uppi um uppruna og merkingu orðsins Víkingur og helgast skilningur manna á orðinu ef til vill nokkuð af því hversu víða skýrskotun menn vilja gefa því. Hafi Víkinhgar verið einvörðungu þeir sem lögðust í víking má ef til vill rekja merkingu orðsins til þess að þeir hafi gert árásir sínar í víkum eða jafnvel setið í launsátri í víkum og þannig náð að koma óvinum sínum á óvart með skyndiáhlaupi. Þá er hugsanlegt að Víkingarnir séu þeir sem áttu fyrst og fremst heimaslóð í víkum, enda sennilega flest bú norrænna manna staðsett í víkum í fjörðum.
Víkingar geta hins vegar líka verið þeir sem fluttust búferlum og settust að í öðrum löndum, ýmist með landnámi eins og á Íslandi eða með því að þeir tóku sér bústað meðal annarra þjóða. Þannig eru Víkingar afkomendur norrænna þjóða sem hafa flust búferlum og haft menningarleg áhrif á því landsvæði sem þeir hafa tekið sér upp nýja búfestu.
Almennt má telja að flestir álíti Víkinga syni og dætur norrænna samfélaga á Víkingatímabilinu. Samkvæmt því voru flestir Víkingar einnig [[bóndi|bændur]], [[sjómaður|sæfarar]], [[smiður|smiðir]], [[lögfræðingur|lögmenn]] eða [[skáld]]. Víkingar notuðu [[víkingaskip]] ([[langskip]] eða [[knörr|knerri]]) í víkingaferðum sínum. [[Landnámabók]] fjallar um [[Noregur|norska]] víkinga, sem námu land á [[Ísland]]i, en [[Íslendingasögur]] fjalla einkum um íslenska víkinga.
== Að fara í víking ==
Þegar víkingar fóru um á skipum sínum með ránum og hernaði var það kallað að ''fara í víking'' eða ''leggjast í víking''.
Víkingar af Norðurlöndum herjuðu þó ekki allir sömu slóðir, heldur fór það nokkuð eftir afstöðu landanna. Svíar náðu ekki til Norðursjávar og herjuðu lönd þau sem að því liggja sunnan og austan. Það var kallað að herja ''í austurveg''. Um miðja [[9. öld]] settu þeir ríki á stofn þar eystra. Sátu konungar þeirra í Novgorod, er þeir kölluðu [[Hólmgarður|Hólmgarð]], en ríkið kölluðu þeir [[Garðaríki]].
Norðmenn og Danir fóru aftur í víking vestur á bóginn, til [[Þýskaland]]s, [[Frakkland]]s og [[England]]s, og var það kallað að ''fara í vesturvíking''. Af víkingum þeim er veittu Englandi heimsókn eru frægastir [[Ragnar loðbrók]] og þeir Loðbrókarsynir. Settust Danir að lokum að í landinu og lögðu undir sig norðausturhluta Englands sem síðan var kallaður [[Danalög]].
Líkt var háttað um ríki það sem víkingar komu á fót í Frakklandi nokkru seinna. Settist höfðingi þeirra, [[Göngu-Hrólfur|Hrólfur]], að í [[Rúðuborg]] (''Rouen''). Var hann að sögn [[Snorri Sturluson|Snorra Sturlusonar]] norskur að ætt og sonur [[Rögnvaldur Mærajarl|Rögnvalds Mærajarls]]. Reis þar upp á skömmum tíma voldugt ríki, er kallað var [[Normandí]], en þeir [[Rúðujarlar]] er því stýrðu.
Frá tíundu öld má segja að umsvif Víkinga utan heimalanda sinna hafi fyrst og fremst snúið að bresku eyjunum og í austurveg. Ríkjamyndun hafði hafist og árásir Víkinga í sífellt meira mæli studdar og stofnað til af hinum nýju ríkiseiningum. Þessi þróun endaði með sigri [http://en.wikipedia.org/wiki/Cnut_the_Great Knúts], konungs Danmerkur og Noregs, yfir Englandi árið 1016.
Það er athyglisvert að skoða mismunandi áhrif búsetuflutninga norrænna manna til hinna ólíku svæða í norð-vestur Evrópu. Ef horft er til skosku eyjanna til dæmis má sjá að norræn menning virðist hafa tekið algerlega yfir svo jafnvel er talað um þjóðarmorð á því fólki sem fyrir var á eyjunum eða þá að menning hinna norrænu innflytjenda hafi yfirtekið staðbundna menningu fullkomlega. Á norður-Englandi, Normandí og norð-austur Rússlandi settust Víkingar að í hinum dreifðu byggðum og spurning hvort ekki hafi verið um að ræða fremur umfangsmikla flutninga frjálsra bænda frá Norðurlöndum til þessara svæða. Þar ýmist tóku norrænir menn yfir staðbundna menningu eða fylltu upp í ónumin skörð í landfræðilegu og menningarlegu tilliti. Þá er borgamyndun norrænna manna athyglisverð þar sem þær virðast framan af vera sjálfstæðar menningarlegar og pólitískar einingar en eru smám saman teknar inn í samfélagið umhverfis.
== Tengt efni ==
| |||