„Kaka“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m robot Bæti við: hr:Pita (hrana), ce:Мерза хьокхум Fjarlægi: uk:Торт (strongly connected to is:Lagkaka), bg:Торта (strongly connected to is:Lagkaka) Breyti: lt:Pyragas, sv:Paj, ru:Пирог |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
[[Mynd:Birthday cake.jpg|thumb|200px|Mynd af afmælisköku. Afmæliskaka er kaka sem bökuð er til að fagna [[afmæli]]
'''Kaka''' er sætt [[brauð]]meti sem er oftast bakað í [[bakaraofn|ofni]] en stundum steikt á [[panna|pönnu]] eða [[djúpsteiking|djúpsteikt]] í feiti. Kökur eru yfirleitt borðaðar með kaffi og öðrum drykkjum eða hafðar sem [[eftirréttur]]. Íburðarmiklar, skreyttar kökur eru oft kallaðar ''tertur'' en mörkin þar á milli eru óljós.
'''Kaka''' er sætur [[Bakstur|bakaður]] [[matur]], gerður úr [[hveiti]], [[sætuefni]] (til dæmis [[sykur|sykri]]), bindiefni (svo sem [[Egg (matur)|eggi]], en [[Grænmetishyggja|grænmetisætur]] skipta því oft út fyrir [[mjölvi|mjölva]] eða [[glúten]]), [[fita|fitu]] (t.d. [[smjör]]i eða [[smjörlíki]]), vökva (svo sem [[mjólk]], [[vatn]]i eða [[ávaxtasafi|ávaxtasafa]]), [[bragð|brögðum]] og [[ger]]i eða [[lyftiduft]]i.▼
== Kökutegundir ==
▲
Kökur eru stundum þaktar [[kökukrem|kremi]], [[glassúr]], [[súkkulaði]] eða þeyttum [[rjómi|rjóma]]. Stundum eru nokkrar þunnar kökur lagðar saman með kremi eða rjóma á milli og kallast kakan þá [[lagkaka]] eða lagterta. Kökur eru líka oft skreyttar með [[sælgæti]], kökuskrauti, [[súkkulaði]]spónum, ávöxtum, berjum og fleiru. Stundum eru þær líka þaktar [[marsípan]]i eða [[sykurmassi|sykurmassa]].
Mjög margar kökur eru bakaðar í kringlóttum formum en einnig eru til ferköntuð form, aflöng form ([[jólakaka|jólakökuform]]), stór, grunn form (ofnskúffur og [[rúlluterta|rúllutertuform]]) og form með ýmiss konar lögun. [[Múffa (kaka)|Múffur]], [[bollakaka|bollakökur]] og fleiri áþekkar kökur eru bakaðar í litlum formum. [[Smákaka|Smákökur]] eru litlar, þunnar kökur sem oftast eru bakaðar á málmplötu. Sumar kökur eru ekki bakaðar í formi eða á plötu, heldur djúpsteiktar í olíu eða annarri feiti, til dæmis [[Kleina|kleinur]], eða steiktar á pönnu ([[Pönnukaka|pönnukökur]], [[lumma|lummur]]).
== Saga ==
Kökur í einhverri mynd voru bakaðar þegar í fornöld. [[Forngrikkir]] steiktu kökur í olíu og bökuðu [[ostakaka|ostakökur]]. [[Rómverjar]] blönduðu smjöri, eggjum og [[hunang|hunangi]] saman við brauðdeig og bökuðu. Framan af var munurinn á brauði og kökum óljós og er það raunar enn að sumu leyti; til dæmis er álitamál hvort á að kalla sætt [[gerbrauð]], [[bananabrauð]] og annað slíkt brauð eða kökur.
Talið er að [[svampterta|svampkökur]], þar sem egg eru þeytt til að fá lyftingu í deigið, hafi komið fram á síðmiðöldum, hugsanlega á Spáni. Fyrir tíma [[lyftiefni|lyftiefna]] og [[hrærivél]]a þurfti að nota mikið af eggjum og þeyta mjög vel og lengi ef kökurnar áttu að vera léttar en einnig var mikið um kryddaðar [[ávaxtakaka|ávaxtakökur]] sem geymdust vel. Kökubakstur var þó alltaf vandasöm list þegar bakað var við opinn eld eða í frumstæðum ofnum þar sem hitinn var ójafn og kom aðeins úr einni átt; þá þurfti að snúa kökunum oft og fylgjast vel með svo þær brynnu ekki og stórar kökur voru mjög lengi að bakast. Kökubakstur breyttist mikið þegar [[lyftiduft]] kom til sögunnar á síðari hluta 19. aldar og á svipuðum tíma urðu eldavélar með bakaraofnum almenningseign.
== Kökur til hátíðabrigða ==
Kökur eru oft bakaðar til að fagna ákveðnum tímamótum, til dæmis afmæli, skírn, fermingu eða brúðkaupi. Þá er oft um íburðarmiklar tertur að ræða, einkum þó [[brúðkaupsterta|brúðkaupstertur]], sem oftar en ekki eru á mörgum hæðum og glæsilega skreyttar.
== Heimildir ==
* [[Alan Davidson]]: ''The Oxford Companion to Food''. Oxford University Press, 1999.
* [[Andrew F. Smith]] (ritstj.): ''The Oxford Encyclopedia of Food and Drink in America''. Oxford University Press, 2004.
[[Flokkur:Kökur| ]]
| |||