|
You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''.
{| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;"
! Skjaldarmerki Hameln
! Lega Hameln í Þýskalandi
|----
| align="center" bgcolor="#EFEFEF" | <div>{{border|[[Mynd:StadtwappenHameln.png|150px|none]]}}</div>
| align="center" bgcolor="#FFFFFF" | [[Mynd:Lage Hameln in Deutschland.png|150px]]
|- style="background: #ffffff;" align="center"
|----
| colspan=2 align=center |
|-----
! colspan="2" | Upplýsingar
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Sambandsland:|| Neðra-Saxland
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Flatarmál: || 102,3 km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Mannfjöldi: || 58 þúsund <small>(31. desember 2008)</small>
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Þéttleiki byggðar: || 570/km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Hæð yfir sjávarmáli: || 68 m
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Vefsíða: || [http://www.hameln.de/ www.hameln.de]
|-----
|}
'''Hameln''' er borg í þýska sambandslandinu [[Neðra-Saxland]]i og er með 58 þúsund íbúa. Hún er þekkt fyrir að vera vettvangur í þjóðsögunni um rottufangarann.
== Lega ==
Hameln liggur við ána [[Weser]] sunnarlega í Neðra-Saxlandi. Næstu borgir eru [[Hannover]] til norðausturs (40 km), [[Bielefeld]] til vesturs (50 km) og [[Detmold]] til suðvesturs (40 km).
== Skjaldarmerki ==
[[Skjaldarmerki]] Hameln sýnir klaustur og fyrir neðan myllustein með blárri festingu á rauðum grunni. Klaustrið er St. Bonifatius, sem var reist áður en bærinn var til. Myllan var reist [[1209]] og var í eigu klaustursins.
== Orðsifjar ==
Borgin er nefnd eftir ánni Hamel sem rennur í Weser einmitt þar sem borgin er nú. Hamel mun merkja ''hæð'' eða ''klettahæð''.<ref>Geographische Namen in Deutschland. Duden. 1993. Bls. 124.</ref>
== Þjóðsaga ==
[[Mynd:DBP 1978 972 Rattenfänger von Hameln.jpg|thumb|Sagan um rottufangarann í Hameln er meðal þekktustu þjóðsagna Þýskalands]]
Þjóðsagan um rottufangarann í Hameln er meðal þekktustu þjóðsagna í [[Þýskaland]]i. Á [[13. öldin|13. öld]] plöguðu [[rottur]] í þúsundavís borgina, þrátt fyrir að borgarbúar höfðu reynt allt sem þeir gátu til að útrýma plágunni. Þá kom þar að maður sem sagðist geta losað borgina við rotturnar í einu vettfangi. Hann bað um ákveðin laun sem borgarstjórinn samþykkti. Þá tók rottufangarinn upp flautu og byrjaði að spila og seiða þannig rotturnar. Spilandi leiddi hann þær að ánni Weser og steypti þeim öllum í hana. Þær drukknuðu eða bárust burt með straumnum. Borgarbúar voru himinlifandi. En þegar kom að því að greiða manninum laun, neitaði borgarstjórinn og sagði verkið hafi verið of auðvelt fyrir há laun. Við svo búið fór rottufangarinn burt. En hann kom aftur að kvöldlagi og spilaði á flautuna sína. Að þessu sinni seiddi hann öll börnin í borginni, sem fylgdu honum og hurfu þau á braut með honum. Ekkert þeirra sást aftur. Næsta morgun voru borgarbúar í sorg eftir að hafa uppgötvað að börn þeirra voru horfin. Lítil heyrnarlaus stúlka varð þó vitni að atburðunum og sagði fólkinu frá hvað gerst hafði. Hún sjálf hafði ekki verið seidd, þar sem hún var heyrnarlaus, en hún sá bróður sinn vakna og ganga út á götu og hafði hún þá fylgt honum til að sjá hverju þetta sætti. Þjóðsaga þessi er enn lifandi í borginni, sem sjálf er oft kölluð ''Rottufangaraborgin Hameln'' (Rattenfängerstadt). Nær öll ferðamennska í borginni snýst um rottur. Myndir af rottum finnast alls staðar í miðborginni, greyptar í gangstéttarhellur, sem brauðform í verslunum og spýturottur eru út um allt í verslunargluggum.
== Söguágrip ==
=== Upphaf ===
Saxagreifinn Bernhard og kona hans Kristín reistu litla kirkju á landareign sinni árið [[802]] eða [[812]]. Þau dóu bæði barnlaus [[826]], þannig að kirkjan og landið gekk í eigu klaustursins í [[Fulda]]. [[851]] var ákveðið að reisa nýtt klaustur sem hlaut nafnið Hamela eða Hameloa. Á [[11. öldin|11. öld]] myndaðist þorp í kringum klaustrið og árið [[1200]] kemur fram í skjölum að Hameln sé með borgarréttindi. Þar með er hún með allra elstu borgum í Neðra-Saxlandi. [[1259]] selur klaustrið í Fulda bæinn til biskupssetursins í Minden. Borgarbúar voru mjög óhressir með þessa tilhögun og neituðu að greiða nýja lénsherranum, biskupnum í Minden, skatt. Það dró til orrustu ári seinna sem háð var við bæinn Sedemünde. Borgaraherinn í Hameln tapaði þar fyrir biskupsher, sem hertók borgina í kjölfarið. [[1284]] átti hið þekkta ævintýri um rottufangarann í Hameln að hafa átt sér stað samkvæmt söguminni. Staðreyndin er sú að nokkur hundruð börn hurfu í einu vettfangi á þessum tíma.
=== Uppgangur og stríð ===
[[Mynd:Hamelin.jpg|thumb|Hameln 1642]]
[[1426]] gengur Hameln í [[Hansasambandið]] og er meðlimur þess allt til [[1572]]. [[1540]] fara [[siðaskiptin]] fram í borginni. Þessir tveir atburðir eru mikil lyftistöng fyrir atvinnuvegi í borginni. Frá þessum tíma eru flest gömlu pakkhúsin og aðrar fagrar byggingar. Uppgangurinn hlaut skjótan enda í [[30 ára stríðið|30 ára stríðinu]]. [[1625]] hernam [[Kristján 4.|Kristján IV]] Danakonungur borgina til að vernda hana fyrir kaþólskum her. En aðeins ári seinna nær [[Tilly]] herforingi kaþólska sambandsins að hertaka borgina og hrekja [[Danmörk|Dani]] á brott. Herseta kaþólskra stóð allt til [[1633]] en þá hóf hertoginn Georg frá Braunschweig-Lüneburg umsátur um borgina með aðstoð [[Svíþjóð|Svía]]. Borgin féll í [[júlí]] 1633. Hertoginn tók þá til við að víggirða borgina betur og lagfæra alla múra. Vinna þessi stóð langt fram yfir stríðslok. [[1690]] var [[Húgenottar|húgenottum]] leyft að setjast að í borginni og komu þeir með alls konar nýja atvinnuvegi þangað. [[1734]] var fyrsti skipastiginn við borgina vígður. Fram að þessu hafði Hameln verið endastöð skipasiglinga við ána Weser og borgin því mikilvæg umskipunarhöfn. En með skipastiganum var hægt að sigla lengra upp með Weser. Umskipuninni var því hætt, en borgin fékk tolla og þjónustugjöld af skipastiganum í staðin. Á [[18. öldin|18. öld]] var Hameln hluti af furstadæminu Hannover, sem til skamms tíma var í konungssambandi við [[England]]. Í [[7 ára stríðið|7 ára stríðinu]] ([[1756]]-[[1763|63]]) var ákveðið að reisa enn betri varnir fyrir borgina og nokkur rammgerð virki. Hameln var þá álitin óvinnanleg og var kölluð ''Gíbraltar norðursins''. En eftir sigur [[Napoleon Bonaparte|Napoleons]] við [[Jena]] [[1806]] gafst Hameln upp fyrir [[Frakkland|Frökkum]] bardagalaust. Frakkar hernámu borgina og rifu allar varnir niður. Þetta skapaði reyndar byggingarpláss og borgin hóf að þenjast út. Frakkar voru í borginni allt til [[1814]]. [[1866]] hertaka [[Prússland|prússar]] konungsríkið Hannover og verður Hameln þá prússnesk. Með tilkomu [[járnbraut]]arinnar [[1872]] hefst iðnbyltingin í borginni.
=== 20. öldin ===
[[Mynd:Mobilitaetsberater-hameln.jpg|thumb|Í Hameln snýst allt um rottur]]
[[1897]] var mikil herstöð reist í Hameln. Hermennirnar þar voru sendir til Frakklands í [[Heimstyrjöldin fyrri|heimstyrjöldinni fyrri]] og féllu rúmlega 2.400 af þeim. [[1907]] voru miklar bílaverksmiðjur reistar í borginni. Bílarnir voru að mestu leyti flutti út víða til [[Evrópu|Evrópu]], en einnig til annarra heimsálfa. Fyrirtækið lifði [[Kreppan mikla|kreppuna miklu]] hins vegar ekki af. [[Nasistar|Naistar]] endurreistu verksmiðjuna, en þegar til kom fannst þeim framleiðslan of dýr. Hún var því flutt til [[Wolfsburg]], þar sem bílar voru smíðaðir á færibandi. Þetta var upphafið að Volkswagen-verksmiðjunum. Þar með slapp Hameln hins vegar við loftárásir í seinna stríðinu. Aðeins ein loftárás var gerð á borgina, [[14. mars]] [[1945]]. Við það eyðilagðist járnbrautarstöðin og nokkur önnur hús. [[5. apríl]] birtist bandarískur her við borgardyrnar. Nasistar sprengdu þá brúna yfir Weser og vörðust af hörku, þrátt fyrir að hafa einungis yfir 500 manns að ráða. Þannig náðu þeir að tefja framrás [[Bandaríkin|Bandaríkjamanna]] um tvo daga. Þeir náðu borginni ekki fyrr en [[7. apríl]]. Bandaríkjamenn skiluðu borginni til [[Bretland|Breta]], enda var hún á þeirra hernámssvæði. Nasistar höfðu í stríðinu breytt fangelsinu í Hameln í fangabúðir fyrir pólitíska andstæðinga, [[Gyðingar|gyðinga]], [[samkynhneigð]]a og aðra. Mörg hundruð manns höfðu verið teknir af lífi og aðrir látnir þramma dauðagöngu til annarra staða. Bandaríkjamenn frelsuðu þá sem eftir voru og héldu Bretar stríðsréttarhöld yfir nasistum þar. Rúmlega 200 nasistar voru dæmdir í þeim, sumir til dauða. Réttarhöld þessi stóðu yfir með hléum allt til [[1949]]. Í dag er Hameln mikil ferðamannaborg með fallegum byggingum.
== Íþróttir ==
Róðrarfélag borgarinnar heitir Ruderverein Weser, en það á sér einn heimsmeistara og hefur sent ótal meðlimi á [[Ólympíuleikarnir|Ólympíuleikana]].
== Viðburðir ==
[[Mynd:Rattenfängerauszug Hameln TdN.jpg|thumb|Leiksýning um rottufangarann]]
* '''Rattenfänger Freilichtspiel''' er heiti á útileiksýningu þar sem þjóðsagan um rottufangarann frá Hameln er sýnd á göngugötunni í miðborginni. Sýningin er öllum opin og er ókeypis. Leikarar eru venjulegir borgarbúar sem taka þátt í leiksýningunni endurgjaldslaust, líka börnin. Borgarstjórinn í Hameln er einn leikaranna og leikur borgarstjórann sem neitaði að greiða rottufangaranum laun.
* '''RATS Musical''' er tónlistarsýning þar sem þjóðsagan um rottufangarann er sett á svið, reyndar á sama svið og leiksýningin. Hér er hins vegar um atvinnufólk að ræða sem leikur og syngur. Báðar sýningar fara fram allt sumar.
== Frægustu börn borgarinnar ==
* (ca. [[1090]]) Heilagur Vicelin, biskup í [[Aldinborg]] og trúboði meðal slava, [[Dýrlingar|dýrlingur]] [[Kaþólska kirkjan|kaþólsku kirkjunnar]]
== Myndasafn ==
<center>
<gallery>
Mynd:Church in Hameln.jpg|Gamla klausturkirkjan í miðborginni
Mynd:Hameln Hochzeitshaus.jpg|Hjónabandshúsið með klukknaspili
Mynd:Buergerhus Hameln.jpg|Dæmigert gamalt borgarahús í Hameln
Mynd:Strret in Hameln.jpg|Dæmigert hliðarstræti í miðborg Hameln
</gallery>
</center>
== Tilvísanir ==
<div class="references-small"><references/></div>
== Heimildir ==
{{wpheimild|tungumál=de|titill=Hameln|mánuðurskoðað=apríl|árskoðað=2010}}
{{commonscat}}
{{Navbox generic
|name=Borgir í Þýskalandi
|title=[[Mynd:Flag of Germany.svg|25px|Fáni Þýskalands]] [[Listi yfir borgir í Þýskalandi|Borgir í Þýskalandi]] eftir mannfjölda
|groupstyle=text-align:right
|liststyle=text-align:left
|group1 = 1,000,000+
|list1 = [[Berlín]]{{·}} [[Hamborg]]{{·}} [[München]]
<div>
|group2 = 500,000+
|list2 = [[Bremen]]{{·}} [[Dortmund]]{{·}} [[Dresden]]{{·}} [[Düsseldorf]]{{·}} [[Essen]]{{·}} [[Frankfurt am Main|Frankfurt]]{{·}} [[Hannover]]{{·}} [[Köln]]{{·}} [[Leipzig]]{{·}} [[Nürnberg]]{{·}} [[Stuttgart]]
|group3 = 200,000+
|list3 =
<div>
[[Aachen]]{{·}} [[Ágsborg]]{{·}} [[Bielefeld]]{{·}} [[Bochum]]{{·}} [[Bonn]]{{·}} [[Brúnsvík]]{{·}} [[Chemnitz]]{{·}} [[Duisburg]]{{·}} [[Erfurt]]{{·}} [[Freiburg (Þýskaland)|Freiburg]]{{·}} [[Gelsenkirchen]]{{·}} [[Halle an der Saale]]{{·}} [[Karlsruhe]]{{·}} [[Kíl]]{{·}} [[Krefeld]]{{·}} [[Lübeck]]{{·}} [[Magdeburg]]{{·}} [[Mannheim]]{{·}} [[Münster]]{{·}} [[Mönchengladbach]]{{·}} [[Oberhausen]]{{·}} [[Rostock]]{{·}} [[Wiesbaden]]{{·}} [[Wuppertal]]
</div>
|group4 = 100,000+
|list4 =
</div>
[[Bergisch Gladbach]]{{·}} [[Bottrop]]{{·}} [[Bremerhaven]]{{·}} [[Cottbus]]{{·}} [[Darmstadt]]{{·}} [[Erlangen]]{{·}} [[Fürth]]{{·}} [[Gera]]{{·}} [[Göttingen]]{{·}} [[Hagen]]{{·}} [[Hamm]]{{·}} [[Heidelberg]]{{·}} {{nowrap|[[Heilbronn]]{{·}} [[Herne, Germany|Herne]]{{·}}}} [[Hildesheim]]{{·}} [[Ingolstadt]]{{·}} [[Jena]]{{·}} [[Kassel]]{{·}} [[Koblenz]]{{·}} [[Leverkusen]]{{·}} [[Ludwigshafen]]{{·}} [[Mainz]]{{·}} [[Moers]]{{·}} [[Mülheim an der Ruhr]]{{·}} [[Neuss]]{{·}} [[Offenbach am Main]]{{·}} [[Oldenburg]]{{·}} [[Osnabrück]]{{·}} [[Paderborn]]{{·}} [[Pforzheim]]{{·}} [[Potsdam]]{{·}} [[Recklinghausen]]{{·}} [[Regensburg]]{{·}} [[Remscheid]]{{·}} [[Reutlingen]]{{·}} [[Saarbrücken]]{{·}} [[Salzgitter]]{{·}} [[Siegen]]{{·}} [[Solingen]]{{·}} [[Trier]]{{·}} [[Ulm]]{{·}} [[Witten]]{{·}} [[Wolfsburg]]{{·}} [[Würzburg]]
}}<noinclude>
{{DEFAULTSORT:{{PAGENAME}}}}
[[Flokkur:Borgir í Þýskalandi]]
</noinclude>
[[bg:Хамелн]]
[[ca:Hamelin]]
[[cs:Hameln]]
[[da:Hameln]]
[[de:Hameln]]
[[en:Hamelin]]
[[eo:Hameln]]
[[es:Hamelín]]
[[et:Hameln]]
[[eu:Hamelin]]
[[fa:هاملن]]
[[fi:Hameln]]
[[fr:Hamelin (Allemagne)]]
[[ga:Hameln]]
[[he:המלין]]
[[it:Hameln]]
[[ja:ハーメルン]]
[[ko:하멜른]]
[[la:Hamala]]
[[nds:Hameln]]
[[nl:Hameln]]
[[nn:Hameln]]
[[no:Hameln]]
[[pl:Hameln]]
[[pt:Hamelin]]
[[ro:Hameln]]
[[ru:Хамельн]]
[[simple:Hameln]]
[[sk:Hameln]]
[[sl:Hamelin]]
[[sr:Хамелн]]
[[sv:Hameln]]
[[sw:Hameln]]
[[vi:Hameln]]
[[vo:Hameln]]
[[war:Hamelin]]
[[zh:哈默爾恩]]
| 