„Munkaþverárklaustur“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m Lagfærði tengil. |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
'''Munkaþverárklaustur''' var íslenskt [[munkur|munkaklaustur]] af [[Benediktsregla|Benediktsreglu]], stofnað [[1155]] að Þverá í [[Eyjafjörður|Eyjafirði]] af [[Björn Gilsson|Birni biskup Gilssyni]]. Í banalegu sinni nokkrum árum síðar gaf Björn biskup klaustrinu hundrað hundraða frá Hólastól.
Þegar [[Guðmundur Arason]] varð biskup á Hólum voru húsakynni klaustursins í mikilli niðurníðslu og fékk biskup [[Sigurður Ormsson|Sigurð Ormsson]] Svínfelling, sem haft hafði staðarforráð á Hólum 1203-1204, til að taka við klausturforráðum á Munkaþverá og sjá um uppbyggingu þar. Ormur faðir Sigurðar hafði einmitt endað ævina sem munkur þar [[1191]] og Ormur, sem
Eftir [[Svartidauði|Svartadauða]] 1402 var mjög lengi ábótalaust á Munkaþverá, eða í nærri 30 ár. Í janúarlok 1429 brann klaustrið og kirkjan að næturlagi og allt það fé og gripir sem þar voru. Tveir prestar fórust í eldunum og sá þriðji, Þorgils, sem verið hafði forráðamaður klaustursins, brenndist svo illa að honum var ekki hugað líf. Hann varð þó næsti [[ábóti]] á Munkaþverá.
Lína 10:
* Höskuldur var fyrsti ábótinn samkvæmt [[Biskupasögur|Biskupasögum]] en ekkert er um hann vitað og oftast er Nikulás talinn fyrstur.
* [[Nikulás Bergþórsson]] var víðförull og skrifaði meðal annars ''[[Leiðarvísir Nikulásar Bergþórssonar|Leiðarvísi]]'' fyrir pílagríma í [[suðurganga|suðurgöngu]]. Hann dó [[1159]].
* [[Björn Gilsson (ábóti)|Björn Gilsson]] var bróðir og alnafni Bjarnar Gilssonar biskups á Hólum. Hann var kjörinn ábóti [[1161]] og vígður af bróður sínum vorið eftir. Björn ábóti dó [[1181]].
* [[Hallur Hrafnsson]] prestur á [[Grenjaðarstaður|Grenjaðarstað]] var vígður ábóti [[1184]] og dó [[1190]]. Hann var sonur [[Hrafn Úlfhéðinsson|Hrafns Úlfhéðinssonar]] lögsögumanns. Þegar hann var á Grenjaðarstað var [[Guðmundur Arason]] hjá honum um tíma, þá unglingur.
* [[Einar Másson]] var næsti ábóti og dó [[1196]].
* [[Ormur Skeggjason]] var orðinn ábóti [[1204]] en ekki er vitað hvenær hann var vígður eða hvort einhver kom á milli hans og Einars. Hann dó 1212.
* [[Ketill Hallsson]] var næsti ábóti og dó [[1229]].
* [[Árni Hjaltason]] var vígður ábóti [[1229]] og dó [[1252]]. Í [[Sturlunga|Sturlungu]] segir frá því að þegar [[Þórður kakali Sighvatsson|Þórður kakali]] kom til landsins 1242 ráðlagði Árni ábóti honum að hverfa sem fyrst á brott úr Eyjafirði því að honum væri ekki óhætt fyrir [[Kolbeinn ungi Arnórsson|Kolbeini unga]].
* [[Eyjólfur Brandsson]] var vígður ábóti 1253 eða 1254 og dó [[1293]]. Eftir [[Flugumýrarbrennu|Flugumýrarbrennu]] reyndi hann að koma á sáttum milli [[Gissur Þorvaldsson|Gissurar Þorvaldssonar]] og brennumanna og síðar reyndi hann margoft að bera sáttarorð á milli í ýmsum deilum [[Sturlungaöld|Sturlungaaldar]] með misjöfnum árangri.
* [[Ljótur Hallsson]] tók við eftir dauða Eyjólfs [[1293]] og var til [[1296]].
* [[Þórir Hallsson]] var vígður ábóti 1298. Árið 1308 átti hann í deilum við [[Lárentíus Kálfsson]], sem þá var vísitator í umboði erkibiskups, og snerust þær um legstað Solveigar nokkurrar, en þeir sættust síðar. [[Auðunn rauði]] biskup setti Þóri úr embætti um [[1317]]. Hann fór til Noregs [[1321]] og dó [[1323]], líklega þar.
* [[Bergur Sokkason]] munkur á [[Þingeyraklaustur|Þingeyrum]] var skipaður príor [[1322]] og vígður ábóti [[1325]] og er ekki vitað hvort einhver var á milli þeirra Þóris. Hann sagði af sér embættinu [[1334]], fyrir lítillætis sakir að því er sagt er. Hann var söngmaður og mælskumaður mikill og samdi margrar [[helgra manna sögur]].
* [[Björn Þorsteinsson (ábóti)|Björn Þorsteinsson]] var vígður ábóti [[1334]]. Hann hafði einnig verið munkur á Þingeyrum eins og Bergur og árið [[1340]] hvarf hann þangað aftur og varð ábóti. Hann dó ári síðar.
* [[Stefán Gunnlaugsson (ábóti)|Stefán Gunnlaugsson]] hét næsti ábóti og hafði verið prestur í Saurbæ í Eyjafirði. Hann færði sig einnig að Þingeyrum [[1345]] og var ábóti þar uns hann dó 1348 eða 1350.
* [[Bergur Sokkason]] varð þá ábóti á Munkaþverá öðru sinni en dó [[1350]].
* [[Hafliði (ábóti)|Hafliði]] varð næst ábóti og dó [[1370]] eða [[1371]].
* [[Árni Jónsson (ábóti)|Árni Jónsson]] var vígður ábóti [[1370]]. Hann fór utan 1379 og er ekkert vitað um hann eftir það. Hann var gott skáld og er varðveitt eftir hann drápa um Guðmund Arason biskup.
* Þorgils hét næsti ábóti; hann var settur af 1385.
* [[Hallur (ábóti á Munkaþverá)|Hallur]], munkur í Þingeyraklaustri, var vígður ábóti á Munkaþverá 1385 og var til 1393 en þá fór hann að eigin ósk aftur til Þingeyra.
* Nafn næsta ábóta er ekki vitað nema hvað það byrjaði á Hall-. Hann var vígður 1394 og hefur líklega dáið í [[Svarti dauði á Íslandi|Svarta dauða]] 1402. Eftir það var lengi ábótalaust þótt einhverjir munkar væru á Þverá.
* [[Þorgils (ábóti)|Þorgils]], sem vígður var ábóti [[1429]], hafði verið forráðamaður klaustursins um tíma. Hann hafði brennst svo illa í eldsvoðanum á Munkaþverá [[1429]] að honum var ekki hugað líf og náði hann sér aldrei til fulls. Hann dó [[1434]].
* [[Einar Ísleifsson beltislausi]] var vígður [[1435]]. Hann átti eftir að auðga klaustrið mikið að jörðum og lausafé og eignaðist það meðal annars allan Vaglaskóg. Hann er talinn hafa dáið um áramótin 1487-1488 og hafði þá verið ábóti í yfir hálfa öld.
* Jón hét næsti ábóti og var vígður [[1489]]. Hann er talinn hafa dáið 1494.
* [[Einar Benediktsson (ábóti)|Einar Benediktsson]] var ábóti frá [[1496]]. Hann hafði áður verið prestur á Hólum og á [[Grenjaðarstaður|Grenjaðarstað]] (1471-1476) og síðan á [[Skinnastaður|Skinnastað]]. Hann dó líklega [[1524]].
* [[Finnbogi Einarsson]], sonur Einars ábóta Benediktssonar, tók við af föður sínum og hafði áður verið aðstoðarmaður hans frá [[1517]] jafnframt því sem hann var prestur á Grenjaðarstað. Hann var vígður [[1525]] og dó [[1532]]. Hann þótti mjög lærður og hafði skóla á Munkaþverá. Dóttursonur hans var [[Einar Sigurðsson í Eydölum|Einar Sigurðsson]] prestur í Eydölum, faðir [[Oddur Einarsson|Odds biskups]].
* [[Pétur Pálsson (ábóti)|Pétur Pálsson]] tók við ábótadæmi 1532. Hann varð prestur [[1502]] og hafði verið í þjónustu [[Gottskálk Nikulásson|Gottskálks biskups]], var meðal annars sendur á fund erkibiskups [[1517]] og var settur til að hafa ráð Hólastóls eftir lát Gottskálks. Hann var eini presturinn norðanlands sem ekki kaus [[Jón Arason]] til biskups [[1521]] og [[Ögmundur Pálsson|Ögmundur biskup]] sendi hann utan til að reyna að vinna gegn því að erkibiskup vígði Jón. Seinna sendi Ögmundur hann til Hóla til að lesa forboðsbréf yfir Jóni og fleira bar þeim á milli en hann var þó gerður að ábóta 1532 og gegndi ýmsum trúnaðarstörfum fyrir Jón. Hann dó [[1546]].
* [[Tómas Eiríksson]] var vígður ábóti [[1546]] og hafði áður verið prestur á [[Mælifell (Skagafirði)|Mælifell]]i og ráðsmaður á Hólum. Fylgikona hans var Þóra Ólafsdóttir, sem var stjúpdóttir Jóns Arasonar biskups. Hann var síðasti ábótinn á Munkaþverá og árið [[1551]] var hann með öðrum á [[Oddeyri]] að taka siðbót og sverja konungi hollustueið. Þar með lauk ábótadæmi hans. Hann dó [[1587]].
Lína 40:
* {{vefheimild|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2317496|titill=Munkaþverárklaustur. Tímarit hins íslenzka bókmenntafélags, 8. árgangur 1887.}}
[[Flokkur:
[[Flokkur:Eyjafjörður]]
[[Flokkur:Klaustur á Íslandi]]
{{S|1155}}
| |||